Στη σειρά του HBO «The Last of Us», οι χαρακτήρες, αναγνωρίζουν τα ζόμπι ανάμεσά τους, από τους μύκητες που ξεπηδούν από τα σώματά τους και τα μυκητιακά παράσιτα «χρησιμοποιούν» τους ανθρώπους για να μολύνουν τις κοινότητες γύρω τους. Στην πραγματικότητα, όμως, το είδος μύκητα που ενέπνευσε την ιστορία της σειράς, το Ophiocordyceps, μολύνει έντομα και δεν προκαλεί προβλήματα στους ανθρώπους.
Επιμέλεια: Δημήτρης Ευαγγελίδης
Ωστόσο, η απειλή, από την παρουσία των μυκήτων, αυξάνεται, όπως λένε οι ειδικοί και μπορεί να γίνει πολύ χειρότερη σε έναν πλανήτη που είναι θερμότερος, υγρότερος και πιο καταπονημένος.
«Είμαστε πάντα περιτριγυρισμένοι από σπόρια μυκήτων. Ζούμε μαζί τους από τότε που φτιάξαμε κρεβάτια στη σαβάνα, πριν από 500.000 χρόνια, πριν καν εξελιχθούμε σε σύγχρονους ανθρώπους. Και έπρεπε να προσαρμόσουμε αυτό το εξαιρετικό ανοσοποιητικό σύστημα που διαθέτουμε για να αμυνθούμε ενάντια στα σπόρια, επειδή πολλά από αυτά είναι δυνητικά παθογόνα», δήλωσε ο δρ Μάθιου Φίσερ, καθηγητής Ιατρικής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Imperial College του Λονδίνου, η έρευνα του οποίου επικεντρώνεται στους αναδυόμενους παθογόνους μύκητες και πρόσθεσε, «οι μύκητες απλώς αναζητούν πηγές τροφής και στα ‘’μάτια’’ πολλών σαπροτροπικών μυκήτων, εμείς είμαστε απλώς τροφή». (Η λέξη σαπροτροφικός περιγράφει έναν οργανισμό που τρέφεται με νεκρή οργανική ύλη).
Πολλά εκατομμύρια μύκητες είναι καλοί για το περιβάλλον, όμως, μερικές εκατοντάδες μπορούν να προκαλέσουν πολλές ασθένειες στον άνθρωπο.
Εκατομμύρια μολύνσεις κάθε χρόνο
Οι επιστήμονες ανακαλύπτουν συνεχώς νέους μύκητες -μόλις πέρυσι βρήκαν τέσσερις-, οι οποίοι, όμως, δεν αποτελούν όλοι απειλή για τον άνθρωπο.
Από τα περίπου 4 εκατομμύρια διαφορετικά είδη μυκήτων, οι επιστήμονες έχουν αναγνωρίσει μόνο 300 ως παθογόνους για τον άνθρωπο, στον οποίο μπορούν να προκαλέσουν ασθένειες.
Κάθε χρόνο, περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι, έχουν αυτό, που η Εταιρεία Μικροβιολογίας θεωρεί, “επιφανειακές” μυκητιασικές λοιμώξεις.
Ένα φολιδωτό εξάνθημα που μπορεί να προκαλέσει κνησμό ή τσούξιμο, λευκές κουκκίδες που αναπτύσσονται στη γλώσσα ή στο εσωτερικό του μάγουλου, ακόμη και η πιτυρίδα, προκαλούνται σε μεγάλο βαθμό από αυτές τις επιφανειακές μυκητιασικές λοιμώξεις. Είναι ενοχλητικές, αλλά ευτυχώς, οι θεραπείες εξακολουθούν να είναι αποτελεσματικές για αυτές.
Ορισμένες, όμως, λοιμώξεις μπορεί να είναι πολύ πιο σοβαρές, ακόμη και απειλητικές για τη ζωή.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, περίπου 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι πεθαίνουν από αυτές κάθε χρόνο, με ελάχιστες διαθέσιμες θεραπείες να υπάρχουν, σύμφωνα με την Εταιρεία Μικροβιολογίας.
Πέρυσι, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δήλωσε ότι θεωρεί τα μυκητιασικά παθογόνα “μείζονα απειλή” για τη δημόσια υγεία και, για πρώτη φορά, δημοσίευσε τον -κατά προτεραιότητα- κατάλογο με τα 19 είδη μυκήτων, που πρέπει να προσέχει ο κόσμος.
Ένα από τα τέσσερα είδη στον κατάλογο του ΠΟΥ, είναι ο cryptococcus neoformans, ένας παθογόνος ζυμομύκητας που ζει στο έδαφος. Οι άνθρωποι μπορούν να εισπνεύσουν τα κύτταρα του μύκητα, αλλά οι περισσότεροι δεν αρρωσταίνουν. Όσοι, όμως, έχουν κατεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα, ο μύκητας αυτός, μπορεί να προσβάλει τους πνεύμονες και να εξαπλωθεί στο νευρικό σύστημα και το αίμα. Με την πάροδο των ετών, ο συγκεκριμένος έχει γίνει ανθεκτικός σε κάποιες θεραπείες.
Ένας άλλος είναι ο Candida auris, ένας ζυμομύκητας που μπορεί να παραμείνει σε επιφάνειες και ιατρικό εξοπλισμό και μπορεί να εξαπλωθεί γρήγορα από το ένα άτομο στο άλλο. Έχει προκαλέσει έναν αυξανόμενο αριθμό νοσοκομειακών επιδημιών σε όλο τον κόσμο, μία απειλή που αυξήθηκε ακόμη περισσότερο κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19. Το CDC αναφέρει ότι αυτό μπορεί εν μέρει να οφείλεται σε αλλαγές στις συνήθεις πρακτικές ελέγχου των λοιμώξεων. Η μόλυνση μπορεί να επηρεάσει την καρδιά, το κεντρικό νευρικό σύστημα, τα μάτια, τα οστά και τα εσωτερικά όργανα. Είναι ανθεκτικός σε πολλές κατηγορίες αντιμυκητιασικών θεραπειών, αλλά μπορεί μερικές φορές να αντιμετωπιστεί με αντιμυκητιασικά φάρμακα, που ονομάζονται εχινοκανδίνες.
Το Apergillus fumigatus, μία μούχλα που μπορεί να βρεθεί σχεδόν παντού, μπορεί να προκαλέσει πνευμονική νόσο σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Θα μπορούσε, επίσης, να προκαλέσει και αλλεργικές αντιδράσεις ή πνευμονικές λοιμώξεις που μπορεί να γίνουν σοβαρές και να μεταφερθούν σε άλλα όργανα. Έχει παρουσιάσει αυξανόμενη αντιμυκητιακή αντοχή, χάρη στην ευρεία χρήση αζωλικών μυκητοκτόνων για την πρόληψη της εξάπλωσής του στις καλλιέργειες.
Το τέταρτο, πιο σοβαρό, παθογόνο, η Candida albicans, είναι ένας άλλος ζυμομύκητας που συνήθως αποτελεί μέρος ενός υγιούς ανθρώπινου μικροβιώματος. Ζει στο στόμα, το έντερο και το δέρμα. Τα βακτήρια στο σώμα μας την κρατούν υπό έλεγχο, αλλά αν το ανοσοποιητικό σύστημα είναι εξασθενημένο, ο ζυμομύκητας αυτός, θα αναπτυχθεί υπερβολικά και θα μετατραπεί σε κολπική μόλυνση ζύμης, εξάνθημα πάνας ή άλλη πάθηση. Μπορεί επίσης να γίνει, μία σοβαρή λοίμωξη που στοχεύει το αίμα, την καρδιά, το κεντρικό νευρικό σύστημα, τα μάτια, τα οστά και τα εσωτερικά όργανα.
Δεν υπάρχουν εμβόλια για καμία από τις τέσσερις αυτές μυκητιασικές λοιμώξεις.
Ποιος διατρέχει τον υψηλότερο κίνδυνο;
Ο δρ Φίσερ δήλωσε ότι «ο οργανισμός μας είναι γενικά αρκετά καλός στο να προστατεύεται από μυκητιασικές λοιμώξεις, αλλά ‘’ανοίγουν παραθυράκια” στο ανοσοποιητικό μας σύστημα. Τότε, μπορεί να έχουμε θανατηφόρες συνέπειες».
Οι άνθρωποι που κινδυνεύουν περισσότερο από μία σοβαρή μυκητιασική λοίμωξη είναι όσοι πάσχουν από υποκείμενες παθήσεις, όπως ο HIV, ο καρκίνος ή ο διαβήτης και όσοι έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα λόγω της ηλικίας τους, μίας μακροχρόνιας ασθένειας ή των φαρμάκων που παίρνουν.
Άλλοι είναι ευάλωτοι στις πιο σοβαρές συνέπειες των μυκητιασικών λοιμώξεων, επειδή δεν έχουν πρόσβαση σε φάρμακα, που είναι περισσότερο διαθέσιμα στη Δύση. Για παράδειγμα, η κρυπτοκοκκική μηνιγγίτιδα, αποτελεί κύρια αιτία θανάτου για τα άτομα που ζουν με HIV στην υποσαχάρια Αφρική, επειδή δεν έχουν πρόσβαση σε κατάλληλες θεραπείες.
Γιατί οι μυκητιασικές απειλές αυξάνονται;
Ο αριθμός των σοβαρών μυκητιασικών λοιμώξεων έχει αυξηθεί, λόγω του αυξανόμενου αριθμού των ατόμων με ανοσοκαταστολή, όπως δείχνουν οι διάφορες έρευνες.
«Αυτό που αλλάζει, είναι ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι που εκτίθενται, έχουν αυτούς τους υψηλούς παράγοντες κινδύνου. Έχουμε γηράσκοντες πληθυσμούς και χρησιμοποιούσαμε πολλές χημικές ουσίες στο περιβάλλον, οι οποίες αναγκάζουν τους μύκητες να προσαρμοστούν και τα κλινικά αντιμυκητιασικά μας φάρμακα υποβαθμίζονται από την μικροβιακή αντοχή», δήλωσε ο δρ Φίσερ.
«Υπήρξαν, επίσης, περισσότερες ευκαιριακές μυκητιασικές λοιμώξεις κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, όπως ακριβώς συνέβη και μετά από επιδημίες γρίπης» δήλωσε ο δρ Μάθιου Κάσον, μυκητολόγος στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Βιρτζίνια και πρόσθεσε, «οι ιοί έχουν αυτόν τον τρόπο να καταστέλλουν την ανοσολογική απόκριση και ορισμένα από τα φάρμακα που χρησιμοποιούμε για την καταπολέμηση των ιών έχουν ένα αποτέλεσμα όπου διευκολύνουν την εισβολή των μυκήτων».
Για παράδειγμα, ένας μαύρος μύκητας σκότωσε χιλιάδες ανθρώπους στην Ινδία το 2021 και το 85% από αυτούς ήταν ασθενείς της Covid-19.
Ο δρ Φίσερ δήλωσε ότι «ορισμένοι μύκητες φαίνεται να εμφανίζονται από το πουθενά και να εξαπλώνονται αρκετά αθόρυβα σε όλο τον κόσμο, προκαλώντας σιωπηλές πανδημίες, όπως ο Candida auris. Επιπλέον, η κλιματική κρίση έχει επιδεινώσει την εξάπλωση των μυκητιασικών λοιμώξεων. Ο κόσμος γίνεται όλο και πιο ζεστός και πιο υγρός. Αυτό σημαίνει απλώς, ότι υπάρχει μεγαλύτερο φορτίο σπόρων μυκήτων».
Τι πρέπει να γίνει;
Ο ΠΟΥ ενθαρρύνει τις χώρες να βελτιώσουν τη διαγνωστική τους ικανότητα για τις μυκητιασικές λοιμώξεις και να αυξήσουν την επιτήρηση. Συνιστά να διατίθενται περισσότερα χρήματα για την έρευνα, τα φάρμακα και τα τεστ για αυτές τις λοιμώξεις. Επί του παρόντος, οι μυκητιασικές λοιμώξεις λαμβάνουν λιγότερο από το 1,5% της συνολικής χρηματοδότησης της έρευνας για τις λοιμώδεις νόσους.
Είναι δύσκολο να αναπτυχθούν αντιμυκητιασικές θεραπείες επειδή, σύμφωνα με τα λόγια του Ματ Νέλσεν, ερευνητή από το Μουσείο Φιλντ του Σικάγο, «τα ζώα και οι μύκητες είναι οι στενότεροι συγγενείς ο ένας του άλλου. Μοιραζόμαστε πολλές βιοχημικές ομοιότητες και έτσι, όταν προσπαθούμε να σκοτώσουμε τον μύκητα, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην σκοτώνουμε και τους εαυτούς μας».
Μία από τις καλύτερες άμυνες κατά των μυκητιασικών λοιμώξεων είναι να διατηρούμε το ανοσοποιητικό σας σύστημα ισχυρό.
Ο δρ Φίσερ συμβουλεύει τους γονείς να αφήνουν τα παιδιά να παίζουν πολύ έξω, ώστε να εκτίθενται σε ένα καλό φάσμα μυκήτων, που θα βοηθήσει στην ανάπτυξη ενός υγιούς ανοσοποιητικού συστήματος. Τα σπίτια πρέπει, επίσης, να αερίζονται καλά και να μην έχουν υγρασία.
«Εκατομμύρια μύκητες είναι καλοί» επισημαίνει ο Kάσον και συνεχίζει, «διασπούν το ξύλο και μπορούν να χρησιμοποιηθούν στα τρόφιμα και στην ανθρώπινη ιατρική. Οι μυκητιασικές λοιμώξεις, αποτελούν σοβαρή ανησυχία και νομίζω ότι θα χειροτερέψουν τα πράγματα, εκτός αν αρχίσουμε να εκτιμούμε πραγματικά αυτές τις συνδέσεις μεταξύ του τρόπου με τον οποίο διαχειριζόμαστε τις καλλιέργειες, του τρόπου με τον οποίο διαχειριζόμαστε τις ανθρώπινες ασθένειες, του τρόπου με τον οποίο διαχειριζόμαστε τις ασθένειες της άγριας πανίδας. Είναι όλα αλληλένδετα. Όσο πιο γρήγορα το συνειδητοποιήσουμε αυτό, νομίζω, τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσουμε να βρούμε λύσεις που θα βοηθήσουν όλους τους εμπλεκόμενους», κατέληξε.
