Εκδήλωση με θέμα τη συμπλήρωση 80 χρόνων από την αναχώρηση των πρώτων αμαξοστοιχιών οι οποίες οδήγησαν χιλιάδες Εβραίους Θεσσαλονικείς στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, πραγματοποιήθηκε από την δημοτική παράταξη “Η Πόλη Ανάποδα”.
Ρεπορτάζ: Φρόσω Καζεπίδου – Δημήτρης Ευαγγελίδης
Οι μνήμες της μαύρης επετείου, που ακρωτηρίασαν την Θεσσαλονίκη, ξύπνησαν στην εκδήλωση που πλαισιώθηκε με ομιλίες, εικαστικό δρώμενο, δύο ντοκιμαντέρ, καθώς και από την ανάγνωση ποιημάτων και τη λειτουργία έκθεσης βιβλίου.
Ο συγγραφέας Γιάννης Γκλαρνέτατζης, η επ. Καθηγήτρια Ιστορίας του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Μαρία Καβάλα και ο εικαστικός – συγγραφέας, Σάμης Ταμπώχ, έκαναν μια ιστορική αναδρομή στη μαύρη περίοδο που συνεχίζει να επισκιάζει την ιστορία της πόλης.
«Συνεργάζονταν με τους ναζί ως ταγματασφαλίτες»
Ο Γιάννης Γκλαρνέτατζης, επισήμανε την τεράστια αριθμητική διαφορά στην εξόντωση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, έναντι αυτών της Αθήνας, παρά την πληθυσμιακή υπεροχή των δεύτερων.
«Αναφερόμαστε στους σχηματισμούς οι οποίοι συνεργάζονταν με τους ναζί ως ταγματασφαλίτες. Για την Θεσσαλονίκη και την υπόλοιπη κεντρική και δυτική Μακεδονία ο όρος είναι κάπως καταχρηστικός. Αυτοί οι σχηματισμοί εκτελούσαν το ίδιο έργο με τα τάγματα ασφαλείας, πολύ πριν το 1943 που ξεκίνησε επίσημα η λειτουργία των ταγμάτων ασφαλείας, όμως δεν είχαν δημιουργηθεί με την πρωτοβουλία της κυβέρνησης των Αθηνών. Μπορεί τέτοιες οργανώσεις να είχαν εμφανιστεί και σε άλλες πόλεις, όμως στην περιοχή μας έδρευαν 5 μεγάλες καθώς και πολλές άλλες μικρότερες ομάδες. Αν και αυτές οι ομάδες δεν έπαιξαν ιδιαίτερο ρόλο στη συγκέντρωση και την αποστολή των Εβραίων στο Άουσβιτς, η συνεργασία τους με τους ναζί δημιούργησαν κλίμα τρόμου το οποίο δυσκόλευε τη ζωή των Εβραίων», σημείωσε ο συγγραφέας.
«Αμέσως μετά τον πόλεμο ο Αρχιραβίνος Τσεβί Κόρετς, αλλά και άλλα μέλη του συμβουλίου της κοινότητας θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για την καταστροφή της, καθώς επέδειξαν αντίσταση. Ωστόσο, σύμφωνα με σχετικά καινούργιες απόψεις ιστορικών, το ποσοστό διάσωσης δεν εξαρτήθηκε από τη στάση των συμβουλίων. Είτε υποτάχθηκαν απόλυτα, είτε αντιτάχθηκαν, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν διαφορετικά», τόνισε στη συνέχεια.
Το ζήτημα αφανισμού των Εβραίων
Η επίκουρη καθηγήτρια Ιστορίας του ΑΠΘ, Μαρία Καβάλα, ξεκίνησε την ομιλία της, αναφερόμενη στην πρόσφατη συμμετοχή της σε τιμητική εκδήλωση για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης, στο Παρίσι, για την αναχώρηση του πρώτου τρένου από την πόλη στο Άουσβιτς, καθώς όπως εΙπε, «στο Παρίσι και δη στο 11ο διαμέρισμά του υπάρχουν πολλοί Έλληνες που διαμένουν εκεί.»
Στη συνέχεια σημείωσε, «έχω κάνει ένα σχεδιάγραμμα με τους λόγους εκτοπισμού των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Πρώτον το ζήτημα αφανισμού των Εβραίων είναι στη ναζιστική πολιτική. Ο τρόπος που έγινε υιοθετήθηκε σταδιακά. Από το φθινόπωρο του 41 αποφασίζεται η μαζική δολοφονία με βιομηχανικό θάνατο, ωστόσο ήταν στο κεντρικό σχέδιο από την αρχή».
«Με τη δικτατορία του Μεταξά η Ελλάδα γίνεται στρατιωτικό κράτος. Στη συνέχεια αναγνωρίζεται εβραϊκό ζήτημα πρώτη φορά στην Ελλάδα, με την κυβέρνηση Τσολάκογλου. Η κυβέρνηση Τσολάκογλου έκανε αναφορές σε Εβραίους ως προς τη θρησκεία και την καταγωγή», τόνισε η καθηγήτρια. «Δεν υπήρξε καμία ουσιαστική παρέμβαση της ελληνικής πολιτείας για την αποτροπή του αφανισμού των Εβραίων, με τραγικό απολογισμό τη θανάτωση του 86% των Ελλήνων Εβραίων», κατέληξε με νόημα.
«Η Θεσσαλονίκη δεν θέλει να θυμάται»
Βαθιά συγκινημένος και έντονα εξομολογητικός, ο Σάμης Ταμπώχ, ξεκίνησε λέγοντας πως «Ότι έχω να πω είναι βιωματικό. Γεννήθηκα το 1952 στη Θεσσαλονίκη. Η οικογένειά μου είχε την τύχη να μένει στην Κατερίνη – από τις λίγες εβραϊκές κοινότητες που παρέμειναν ακέραιες».
«Το 1943 η γιαγιά μου, η μητέρα μου και οι θείες μου έφυγαν από την Κατερίνη και περιπλανιόταν στα χωριά προσπαθώντας να επιζήσουν. Κατά τη διαμονή τους σε ένα από τα χωριά της Πιερίας, ένας Γερμανός στρατιωτικός τους σταμάτησε για έλεγχο. Οι γυναίκες φοβήθηκαν να μιλήσουν, μήπως και προδοθούν από την προφορά τους. Σε κάποια στιγμή ο στρατιωτικός τις πλησίασε και τους είπε πως είχε καταλάβει πως ήταν Εβραίες και τις προέτρεψε να κρυφτούν καλύτερα. Τις πρόδωσε το αδιάβροχο που φορούσε ένα από τα παιδιά της οικογένειας, καθώς ήταν παράταιρο για ένα παιδί του χωριού να φοράει κάτι παραπάνω από μια προβιά. Εν τέλει σώθηκαν, χάρη στο σπλαχνικό στρατιωτικό», ανέφερε συγκινημένος.
Στη συνέχεια εξαπέλυσε πυρά προς τον Κωνσταντίνο Ζέρβα υποστηρίζοντας πως «Αυτό που γίνεται εδώ, στη Θεσσαλονίκη, είναι σκάνδαλο. Στην πορεία μνήμης την Κυριακή, βγήκε ο δήμαρχος και είπε ότι αυτή η πόλη τιμά κάθε μέρα τη μνήμη των νεκρών Εβραίων. Το είδαμε πως τους τιμά! Αρκεί να περάσουμε από την πλατεία Ελευθερίας. Η Ελλάδα δεν θέλει να θυμάται, η Θεσσαλονίκη δεν θέλει να θυμάται».
Παράλληλα με τις ομιλίες, ο εικαστικός Χρήστος Αλαβέρας, δημιούργησε ένα έργο, εμπνευσμένος από την θηριωδία που υπέστη η εβραϊκή κοινότητα. Η βραδιά ολοκληρώθηκε με την προβολή δύο ντοκιμαντέρ, του «Φακελνάου» των Εμίλ Βάις και Σάμιουελ Φούλερ και «Η εξέγερση των Ελλήνων Εβραίων στο Άουσβιτς» του Νίκου Πιλάβιου. Την εκδήλωση συντόνισε ο Μπάμπης Νανακούδης από την Εφημερίδα “Χορτιάτης”.