Έπειτα από τη θερμή αποδοχή του κοινού και τις sold out παραστάσεις, «Το Θείο Τραγί» του Γιάννη Σκαρίμπα, η χειροποίητη παράσταση της ομάδας θεάτρου «Γκραν Γκινιόλ», σε σκηνοθεσία Χρήστου Παπαδημητρίου, επιστρέφει στη Μικρή Σκηνή για τρεις επιπλέον παραστάσεις: 5, 11 και 12 Φεβρουαρίου.
Τον Χρήστο Παπαδημητρίου, με την ιδιότητα του ηθοποιού, τον απολαμβάνουμε στην παιδική σκηνή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και την παράσταση «Γκάρης, το μιούζικαλ», όπου και επωμίζεται τον ομώνυμο ρόλο.
Ο ίδιος, ωστόσο, καθορίζει σκηνοθετικά το έργο «Το Θείο Τραγί» του Γιάννη Σκαρίμπα, το οποίο συνεχίζει την πορεία του στη Μικρή Σκηνή, για τρεις ακόμα παραστάσεις, έχοντας αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές και κερδίζοντας το θεατρόφιλο κοινό της Θεσσαλονίκης. Για τους παραπάνω λόγους, «Το Θείο Τραγί» θα «αλητεύει» στην πόλη και μετά το πέρας αυτών…
Χρήστο, να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Τι ήταν αυτό που σε έκανε να αποδεχτείς τη σκηνοθετική πρόταση για το έργο του Γιάννη Σκαρίμπα;
Δέχτηκα πρόταση από τον Στάθη τον Μαυρόπουλο, ο οποίος είναι ιδρυτικό, βασικότατο μέλος της θεατρικής ομάδας «Γκραν Γκινιόλ».
Το κείμενο το είχα απλώς ακουστά. Με το που το διαβάζεις, το «ερωτεύεσαι». Σε σαγηνεύει. Είναι ένα εξαιρετικά νεωτερικό κείμενο, εμβληματικό θα έλεγα. Σκέψου γράφτηκε το 1931 και το 1933 πρωτοεκδόθηκε. Και, παρόλα αυτά, φαίνεται τόσο σύγχρονο, τόσο μοντέρνο, τόσο ενδιαφέρον σε σχέση με την εικονοκλασία που σου προξενεί στην ανάγνωση. Και, βέβαια, και με τη θεματολογία και τη γλώσσα του, που είναι εξαιρετικά ιδιότυπη∙ έτσι, ένα κράμα καθαρεύουσας και slug, θα ‘λεγα, και ιδιωματισμού και δημοτικής. Ένα αναρχικό κράμα γλωσσικό, ας πούμε. Ακόμα και συντακτικά έχει μια ιδιοτυπία, μια παραδοξότητα.
Είναι ένα εξαιρετικά γοητευτικό κείμενο, το οποίο σου σπινθηρίζει εικόνες στην ανάγνωση και σαφώς καταλαβαίνεις ότι έχει ένα θεατρικό μέταλλο που μπορείς να εξορύξεις. Και, ιδίως, όταν σου το συστήνουν σε σχέση με μία σκηνική μεταφορά. Από την άλλη αυτό είναι, ταυτόχρονα, και «τρομακτικό». Με την έννοια ότι λες «Τι πάμε να κάνουμε»;
Στο πρώτο κεφάλαιο η αφήγηση είναι τριτοπρόσωπη. Περιγράφει την άφιξη του αντιήρωα Γιάννη στο πατρικό του μετά από χρόνια περιπλάνησης, όπου συναντά την αδερφή του και μαθαίνουμε κάποια πράγματα στοιχειωδώς για την ταυτότητά του, για το παρελθόν του. Και μετά με έναν τρόπο έτσι σχεδόν υπερρεαλιστικά, παίρνει τη σκυτάλη της αφήγησης, πρωτοπρόσωπα, ο ίδιος ο Γιάννης. Αυτό, θεατρικά, μεταφράζεται σε έναν μ ο ν ό λ ο γ ο από ‘κει και πέρα. Και μιλάμε για αρκετές σελίδες νουβέλας· δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλη νουβέλα, αλλά μιλώντας πάντα με όρους οικονομικής θεατρικής εφαρμογής.
Έρχεσαι, λοιπόν, αντιμέτωπος με την «πρόκληση» του μονολόγου. Τον οποίο με ποιον τρόπο προσεγγίζεις;
Ήξερα ότι στο άρμα μας θα είναι, πέρα από τον Στάθη τον Μαυρόπουλο, και η Ιωάννα Λαμνή, η Ιωάννα Σιδηροπούλου και ο Διονύσης Καραθανάσης. Γιατί, εκ των πραγμάτων, υπάρχουν κάποιοι ρόλοι που προκύπτουν και μπορούν να τους επωμιστούν κι άλλοι ηθοποιοί. Υπάρχουν, δηλαδή, πρόσωπα που μπορούν να «ζωντανέψουν» μέσα από αυτήν την αφήγηση. Συνεπώς το σχήμα, πέρα από τον Στάθη τον Μαυρόπουλο που αναλαμβάνει την κεντρική αφήγηση, συμπληρώνεται από αυτά.
Στο σκεπτικό του challenge του μονολόγου, επινόησα, στη μετεγγραφή του πράγματος, κάποιες σκηνοθετικές ή σκηνικές λύσεις, αν θέλεις. Με την έννοια ότι κάποια περιβάλλοντα στην αφήγηση του Γιάννη -τα οποία φυσικά τα λέει ο Γιάννης, αλλά είναι λίγο πιο φιλοσοφικού χαρακτήρα, λίγο πιο στοχαστικού χαρακτήρα- αυτά τα επέλεξα πολύ συνειδητά αρχής εξαρχής και, νομίζω, μας βγήκε σε καλό, να τα επωμιστούν οι γυναίκες της υπόθεσης με έναν τρόπο. Βέβαια, αυτό στην παράσταση γίνεται κατανοητό, είναι μέρος της συνέχειας της αφήγησης του Γιάννη. Αλλά και το πράγμα παίρνει μία άλλη διάσταση και, με έναν τρόπο, ξεκουράζει και το ακροατήριο. Δίνει μια άλλη διάσταση στο μονολογικό αφήγημα και το κάνει πιο ανάγλυφο και, θέλω να πιστεύω, πιο ενδιαφέρον. Ένα από τα βασικά πράγματα που επέλεξα σε σχέση με το τι σημαίνει αυτό που θα γίνει μονόλογος.
Σε πολύ γενικές γραμμές, από τα κλειδιά που διάλεξα -και νομίζω ότι καταφέραμε να το ξεκλειδώσουμε- ήταν προφανώς μια κάποια αφαιρετική, αλλά, παρόλα αυτά, αναπαράσταση επί σκηνής των τόπων στους οποίους βρίσκεται ο ήρωας. Όλα αυτά με έναν τρόπο πολύ αφαιρετικά και με τη βοήθεια των σκηνικών props, αντικειμένων, φτιάχνουμε, στο μέτρο του δυνατού, μια διαφορετική κατάσταση κάθε τόσο. Οπότε, ποτέ δεν μένει κάτι σταθερό.
Επίσης, εμπίπτει και στο άλλο concept που σκέφτηκα για την παράσταση· να έχει την αίσθηση του χειροποίητου. Θα συμπληρώσω και με τα ηχοπεριβάλλοντα, που προκύπτουν και αυτά από σκηνής. Ο Σάββας o Τραπεζάνογλου τα διαχειρίζεται. Είναι μια κατάσταση ήχου, όχι μουσικής, από τον υπολογιστή. Γίνεται επί σκηνής, που όμως μιξάρεται με ηχητικά που προκύπτουν εκ του φυσικού πάνω στη σκηνή. Δηλαδή, το να μασήσει μια ριζογκοφρέτα στο μικρόφωνο την ώρα που αφηγούνται τα παιδιά: «έτρωγε σαν μια εκδίκηση». Ή μια τσατσάρα που θροΐζει με το δάχτυλο τα δόντια της και σημαίνει το «εβούιζαν οι καλαμιές». Μια ξυριστική μηχανή που, αφαιρετικά, μπορεί να είναι ο θόρυβος αυτοκινήτου εκείνης της εποχής, που ξυπνάει από ένα όνειρο τον Γιάννη. Οπότε υπάρχει μια τέτοια σύμπραξη στο ηχοπεριβάλλον της σκηνής, το οποίο είναι δεμένο σαν παρτιτούρα και ενισχύει το γενικότερο αφήγημα. Εκεί ζοριστήκαμε ιδιαίτερα, γιατί δεν είναι ατάκτως ειρημένα αυτά που σου λέω. Είναι με μία φοβερή οργάνωση σε σχέση με το που θα ήθελα να δώσουν έμφαση οι ήχοι, σε σχέση με το λεγόμενο, με ποια ατμόσφαιρα θα ήθελα να προκύψει.
Μεγάλη ικανοποίηση νιώθω, τώρα μπορεί να ακούγεται ότι περιαυτολογώ, για τη δουλειά που κάναμε πάνω στον λόγο· να τον εννοήσουμε, να καταλάβουμε τη μουσικότητά του, το ιδίωμά του. Εκεί νιώθω ένα στοίχημα κερδισμένο, γιατί ακριβώς έχει τον εξαιρετικά ιδιότυπο, παράδοξο λόγο ο Σκαρίμπας σε αυτό το έργο.
Για να ολοκληρώσω σε σχέση με τα σκηνοθετικά «δεκανίκια» που χρησιμοποίησα για να στηριχτεί όλο αυτό και τον χειροποίητο χαρακτήρα της παράστασης. Δεν εξαρτόμαστε από ηχολήπτες και κονσόλες και φωτιστές που είναι εκτός σκηνής, γιατί τα κάνουμε όλα πάνω στη σκηνή. Φώτα, ήχος και όλη η κατάσταση προκύπτουν από την καρδιά της σκηνής, μπροστά στα μάτια των θεατών. Δεν είναι κάτι φοβερά πρωτότυπο, αλλά είναι ένα στοιχείο που δίνει έναν πιο συγκεκριμένο χαρακτήρα. Τα φώτα, ας πούμε, είτε είναι φακοί χειρός που χειρίζονται οι ίδιοι οι ηθοποιοί είτε επιδαπέδιες λάμπες είτε ένας γλόμπος που αιωρείται. Τα χειρίζονται όλα από σκηνής οι ηθοποιοί και είναι και αυτό μέρος της παρτιτούρας, που σου προανέφερα, σε σχέση με το πότε θα μπει ο ήχος, τα φώτα, με την αλλαγή των σκηνικών… Όλα αυτά δίνουν τον παραστασιακό χαρακτήρα της μεταφοράς αυτής.
Τι πραγματεύεται, ως προς το περιεχόμενο, η θεατρική αυτή μεταφορά;
Ο αντιήρωας Γιάννης, μετά από χρόνια περιπλάνησης και όντας ένας καλλιεργημένος για την εποχή άνθρωπος -κι οποίος έχει ασπαστεί με έναν τρόπο, έχει κάνει μια άτυπη συμφωνία με το διάβολο- έρχεται να τους αναστατώσει με ένα σχέδιο εκδίκησης.
Πιάνει δουλειά σαν σταβλικός στο αρχοντικό και εκεί, με συκοφαντίες και σκωπτική διάθεση, τους κάνει άνω κάτω. Το τοτέμ του, το άβατο, η γυναίκα της ζωής του, είναι η Μαρία. Που, εν τέλει, καταλήγει με έναν τρόπο να τη βιάζει, κατά πάσα πιθανότητα. Γιατί η ίδια χωρίς αντίσταση αφήνεται κάποια στιγμή, προς το τέλος του κειμένου. Η οποία Μαρία -τον παράτησε πριν χρόνια για να καλοπαντρευτεί- δεν μπορεί να κάνει παιδιά με τον νυν πλούσιο άντρα της. Έχουν πάει και στη Βιέννη γι’ αυτό. Σκέψου, για τα δεδομένα της εποχής, έκαναν και ταξίδια τέτοια στην επιστήμη. Και παρόλα αυτά της «φυτεύει» τον σπόρο του ο Γιάννης, το «Θείο Τραγί».
Εμπεριέχει το οξύμωρο. Και «θείο» και «τραγί». Αυτός, προφανώς λόγω της καλλιέργειάς του, της μόρφωσής του, έχει έναν απολλώνιο χαρακτήρα που, όμως, έρχεται σε ισχυρό contrast με το σατυρικό του πνεύμα.
Κι έτσι, κάπως, αποκωδικοποιείς και τον τίτλο, «Το Θείο Τραγί».
Ναι. Γενικά είναι ένας γοητευτικός, μυστηριακός και αντιθετικός χαρακτήρας ο Γιάννης. Είναι ένας από τους πρώτους εμβληματικούς αντιήρωες στη νεοελληνική λογοτεχνία. Εξαιρετικά γοητευτικός, δεν ξέρω αν μπορείς να ταυτιστείς μαζί του. Ωστόσο, το ότι κουμπώνει το βλέμμα σου εκ των πραγμάτων -αφού είναι πρωτοπρόσωπη ανάγνωση- στη δική του οπτική, εκεί νομίζω ότι έρχεται και δένει αυτό που λέμε «μια αιρετική θέαση του κόσμου». Γιατί, ο αντιήρωας, αυτό σου προτείνει. Α προπό θεωρώ ότι ο Γιάννης Σκαρίμπας έφτιαξε ένα φαντασιακό alter ego του, με έναν τρόπο. Μπορεί να είναι, βέβαια, πολύ αυθαίρετο αυτό που λέω, είναι δικό μου. Και στην ανάγνωση κυρίως, όταν βυθιστείς στην προσωπική αναγνωστική εμπειρία, καταλαβαίνεις ότι αυτός έχει όλα τα στοιχεία του σοφιστικέ ανθρώπου, του διαβασμένου, μαζί με κάποια πολύ πρωτόγνωρα και άγρια, δαιμονικά ένστικτα.
Πώς λειτούργησε η επιλογή του χώρου; Γιατί δεν μιλάμε για έναν συμβατικό θεατρικό χώρο. Η ιδέα ήταν δική σου;
Ναι. Το ένα έφερε το άλλο. Και στα παιδιά του θιάσου άρεσε η ιδέα, του να έχει την αυτονομία της η παράσταση και να μην εξαρτάται, σώνει και ντε, να κλειστεί σε ένα θέατρο.
Στην αναζήτηση χώρου και που θα μπορούσε τελικά να φιλοξενηθεί, μας κατηύθυνε στο να σκεφτούμε το πράγμα out of the box. Δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να παιχτεί στο θέατρο. Είναι κατασκευασμένη να πάει από ‘δω και από ‘κει. Μπορεί να παιχτεί όπου υπάρχουν πρίζες και κάποιες διαστάσεις να χωρέσουν τα σκηνικά μας.
Έχοντας πολύ ισχυρό αυτό, ότι η παράσταση έχει την αυτονομία της και σε σχέση με το πνεύμα που προέκυπτε από το κείμενο, αυτό το αναρχοαυτόνομο ή το αιρετικό, που λέω, στην αναζήτηση χώρου ‘πεσαν διάφορες ιδέες. Ο Στάθης ο Μαυρόπουλος τον είχε κατά νου τον συγκεκριμένο χώρο. Τον επισκεφτήκαμε και είπαμε «Ναι, πάμε». Γιατί είναι και Off-Broadway, που μας άρεσε αυτό, αλλά είναι και πολύ ρίσκο. Ευτυχώς πέτυχε με έναν τρόπο αυτό, οι γεμάτες παραστάσεις το αποδεικνύουν για την ώρα. Οπότε, κάπως έτσι ήρθε η επιλογή.
Υπενθυμίζω ότι είναι το παλιό στούντιο ηχογράφησης του Νίκου Παπάζογλου. Το οποίο εύχομαι, τα παιδιά εκεί το «ανέστησαν», να έχει ωραία πορεία και γίνει ένα σημείο αναφοράς, ένα στέκι. Και χρειάζεται, νομίζω, και μια «αποκέντρωση» στη Θεσσαλονίκη.
Πληροφορίες
«Το Θείο Τραγί», του Γιάννη Σκαρίμπα
Μικρή Σκηνή (πρώην STUDIO ΑΓΡΟΤΙΚΟΝ), Επταλόφου 14, Κάτω Τούμπα
Νέες ημερομηνίες & ώρες παραστάσεων: Κυριακή 05/02 στις 20:00, Σάββατο 11/02 στις 21:30, Κυριακή 12/02 στις 20:00
Τιμές εισιτηρίων: Κάθισμα σε τραπέζι: Κανονικό 13€, Μειωμένο 10€ (φοιτητών, ανέργων, ΑμεΑ, πολυτέκνων και άνω των 65) | Σκαμπό σε stand ή bar: Γενική είσοδος 10€, Ατέλειες με σειρά προτεραιότητας και εφόσον υπάρχουν διαθέσιμες θέσεις.
*Το ποτό είναι προαιρετικό και δεν περιλαμβάνεται στην τιμή του εισιτηρίου.
Προπώληση εισιτηρίων: viva.gr
Πληροφορίες/Κρατήσεις θέσεων: 697 757 3637
Διάρκεια παράστασης: 75’ (χωρίς διάλειμμα)
Ταυτότητα παράστασης
Κείμενο: Γιάννης Σκαρίμπας
Δραματουργική επεξεργασία – Σκηνοθεσία: Χρήστος Παπαδημητρίου
Σκηνικά – Κοστούμια: Μαρία Καβαλιώτη
Φωτισμοί: Διονύσης Καραθανάσης
Ηχοπεριβάλλοντα: Σάββας Τραπεζάνογλου
Κατασκευές: Γιώργος Μαυρόπουλος
Teaser: Πάνος Βλασσάς
Αφίσα: Βίκτωρ Γκουντάρας – Studio Hervik
Επικοινωνία: Λία Κεσοπούλου
Παραγωγή: Γκραν Γκινιόλ
Επί σκηνής
Διονύσης Καραθανάσης
Ιωάννα Λαμνή
Στάθης Μαυρόπουλος
Ιωάννα Σιδηροπούλου
Σάββας Τραπεζάνογλου
