Η «Ιστορία ενός σκύλου που τον έλεγαν πιστό» του Λούις Σεπούλβεδα, σε σκηνοθεσία, διασκευή και μουσική σύνθεση του Κώστα Γάκη, έρχεται στη Θεσσαλονίκη, στο Θέατρο Metropolitan, για δύο μόνον παραστάσεις: Σάββατο 18 και Κυριακή, 19 Φεβρουαρίου.
Ο Κώστας Γάκης, κάτοχος του βραβείου Δημήτρης Χορν, δημιούργησε μία πολύ προσωπική θεατρική διασκευή για τον αγώνα κάθε διαφορετικότητας για επιβίωση, δανειζόμενος τη φωνή ενός σκύλου αλλά και του συγγραφέα του έργου «Ιστορία ενός σκύλου που τον έλεγαν πιστό».
«Με ενδιαφέρει πολύ σε ό, τι μπαίνω, να το ολοκληρώνω. Και κάθε εργαλείο που ανακαλύπτω, με τις καινούριες γνώσεις και τέχνες, να το βάζω στην υπηρεσία της συζήτησης για έναν λίγο ανθρωπινότερο κόσμο», αναφέρει, μεταξύ άλλων, στο TheOpinion.
Κύριε Γάκη, θα ήθελα να ξεκινήσουμε την κουβέντα μας για τη σχέση της παράστασης αυτής με τη Νότια Κορέα.
Όλο αυτό, αρχικά, ξεκινάει από τα όνειρα που γεννιούνται μέσα στο Θέατρο Άλφα, όπου το ’16-’19 έκανα εκεί σεμινάρια και παραστάσεις. Και είχα την επαφή με την Τζωρτζίνα τη Βαρδουλάκη, η οποία είναι μια καταπληκτική μουσικός του σώματος. Κάνει σωματικά κρουστά, πολυφωνίες και φτιάξαμε μαζί, με τις ομάδες των σεμιναρίων, μικρά «θαυματάκια».
Όταν έπεσε στα χέρια μου το υπέροχο αυτό, το αριστουργηματικό βιβλίο του Σεπούλβεδα, η «Ιστορία ενός σκύλου που τον έλεγαν πιστό», σκέφτηκα ότι αυτός ο κώδικας με τα σωματικά κρουστά και τις πολυφωνίες είναι ο πιο σωστός για να καλύψει αισθητικά το σύμπαν της παράστασης. Γιατί όλες οι φυλές του κόσμου «χτυπάνε» τη Μάνα Γη, κάνουνε κρούσεις, πολυφωνίες. Σκεφτείτε και το δικό μας πολυφωνικό τραγούδι, τα Αναστενάρια. Υπάρχει όλος αυτός ο παλμός.
Οπότε, δουλέψαμε με την Τζωρτζίνα τη Βαρδουλάκη και τον τότε θίασο. Και πήγαμε, πράγματι, στη Νότιο Κορέα, όπου είχαμε ανοίξει καλλιτεχνικές παρτίδες με την παράσταση «Από την Αντιγόνη στη Μήδεια». Όταν μου είπαν αν θέλω, σε ένα πολύ μεγάλο φεστιβάλ στο Asian Culture Center, να κατεβάσω κάποια άλλη παράσταση, κατευθείαν σκέφτηκα αυτήν.
Η επαφή σας με το λογοτεχνικό κείμενο, χρονικά, πότε έγινε; Πόσο διάστημα μεσολάβησε εωσότου το μεταφέρετε στη θεατρική σκηνή;
Το 2017, πολύ κοντά στην έκδοσή του, έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο. Με το που το διάβασα, έτυχε να βρίσκομαι -όπως σας είπα- σε αυτήν την καλλιτεχνική συνεργασία με τη Τζωρτζίνα τη Βαρδουλάκη. Κι αμέσως άρχισα να το διασκευάζω, στο δωμάτιό μου, λέξη λέξη. Και άρχισα να γράφω και τη μουσική. Ήταν μια διαδικασία που μου πήρε ενάμιση χρόνο πριν καλέσω τους ηθοποιούς στην πρόβα. Ήταν, έτσι, μία διάρκεια πολύ ωραία, προσωπική, για να γράψω ουσιαστικά το θεατρικό έργο που, σε πολλά σημεία, απέχει από το λογοτεχνικό.
«Ιστορία ενός σκύλου που τον έλεγαν πιστό»: Θα ήθελα να μας πείτε τόσο για το περιεχόμενο του έργου όσο και το κοινωνικο-πολιτικό υπόβαθρο που ενέχει.
Είναι γραμμένο από έναν καταπληκτικό άνθρωπο, Λατινοαμερικάνο, τον Λούις Σεπούλβεδα.
Ο οποίος «έφυγε» από κορονοϊό το ’20, αν δεν κάνω λάθος.
Ακριβώς. Κι αυτός ήταν ο λόγος που «πεισμώσαμε». Γιατί, όταν ήταν να το ανεβάσουμε, εκεί στο ’20, μας έκλεισε ο κορονοϊός. Και μετά είπαμε ότι, μόλις ανοίξουν τα θέατρα, οπωσδήποτε θα παίξουμε ως φόρο τιμής στον Σεπούλβεδα. Αλλά και, φυσικά, σε όλες αυτές τις φυλές του κόσμου που ο συγγραφέας υπερασπίζεται.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε τον λόγο που ξεκινάει να γράφει ένας συγγραφέας. Γιατί αυτή είναι μια παιδική του μνήμη. Ο ίδιος μεγάλωσε στις κοινότητες των «Ανθρώπων της Γης». Αυτοί λέγονται Mapuche, που Mapu– σημαίνει γη και –che σημαίνει άνθρωπος. Δηλαδή, ορίζουν τον εαυτό τους ως «Παιδιά της Γης». Δεν έχουν άλλον τρόπο να ορίσουν την ύπαρξή τους και αυτό είναι πολύ τρυφερό, γιατί «Ζουν μαζί», όπως λένε οι ίδιοι· εκείνοι δε δηλώνουν «Έχω», λένε «Ζω μαζί με το δέντρο», «Ζω μαζί με τον τάρανδο», «Ζω μαζί με τη χλόη».
Κι αυτός ο άνθρωπος μεγάλωσε σε μια τέτοια φυλή και αποφάσισε να γράψει αυτό το έργο για να τιμήσει, ουσιαστικά, όσους εκδιώχτηκαν από τα παρθένα δάση της Νότιας Χιλής. Και να υποστηρίξει, έτσι, τον αγώνα τους, με έναν πάρα πολύ τρυφερό τρόπο. Γιατί, σε αυτό το βιβλίο, υπάρχει μία πάρα πολύ ωραία «τραμπάλα» μεταξύ των ωραίων, εύφορων χρόνων της αθωότητας, της φυλής που ζούσε, πράγματι, κοντά στα δάση· που ήταν αλληλένδετα τα «Παιδιά της Γης» με τα υπόλοιπα ζώα και τα οικοσυστήματα. Κι εκεί έχουμε όλες τις τελετουργίες, τα παιχνίδια, τους μύθους, τη χαρά· να κοιμάσαι κάτω από τα αστέρια και να μην έχεις ανάγκη τίποτα. Και από την άλλη πλευρά, η στιγμή που έρχονται οι Γουίνκας, οι ξένοι, δηλαδή, προς τη Μάνα Γη. Οι καταπατητές, οι κατακτητές, οι οποίοι, ιστορικά, δηλαδή, είχαν έρθει σε επαφή με το καθεστώς του Πινοσέτ, τότε, το δικτατορικό, και αγόρασαν τη γη για ελάχιστα χρήματα. Και εκτόπισαν όλους αυτούς τους ανθρώπους με φονικά, με φωτιές, με έναν πολύ άγριο τρόπο.
Ένα, λοιπόν, σκυλάκι κι ένα παιδάκι που ήταν αδέρφια. Ουσιαστικά, ήπιαν γάλα από την ίδια μάνα, λέει. Υπάρχουν κάτι φωτογραφίες που βλέπουμε ένα σκυλί να θηλάζει μαζί με ένα παιδί, το οποίο είναι πάρα πολύ συγκινητικό σε τέτοιες φυλές. Είναι κάτι το εξαιρετικό και υπάρχει, πράγματι, μια τέτοια εικόνα στην παράστασή μας. Αυτά, λοιπόν, τα δύο πλάσματα, εκείνη την ημέρα που οι Γουίνκας ήρθαν και τα κατέστρεψαν όλα, χωρίστηκαν. Και το σκυλί το πήραν οι τελευταίοι και το έβαλαν στη δική τους υπηρεσία· να ψάχνει, να ξετρυπώνει επαναστάτες μέσ’ τα δάση. Και το παιδί έχει γίνει ένας εξεγερμένος νέος, που κινείται μέσα στα δάση και προσπαθεί να επανενώσει τις φυλές των παρθένων δασών για να ξαναπάρουν πίσω γη και ελευθερία.
Όλο το έργο δείχνει τις παράλληλες πορείες αυτών των δύο πλασμάτων, ουσιαστικά μέσα από τα μάτια του σκύλου. Κι αυτό είναι το πάρα πολύ ενδιαφέρον στην αφήγηση του Σεπούλβεδα.
«Παράταιρο» για τα δικά μας δεδομένα. Θα τολμήσω να πω ότι ανήκουμε, περισσότερο, στους «καταπατητές»…
Είναι περίεργο. Γιατί όταν παίζεις στο έργο, κι εσύ ο ίδιος ως Έλληνας, πατάς σε δύο βάρκες. Δεν είναι μόνον το «Ανήκομεν εις τη Δύσιν ή εις την Ανατολήν». Κι εμείς όταν ήμασταν παιδιά, στις παρέες μας, στις παραλίες… Θυμόμαστε τα χρόνια της αθωότητας με ξυπόλητα πόδια πάνω στη γη, με ματωμένα γόνατα από τα ποδήλατα. Και μετά, φυσικά, η ζωή σε βάζει σε αυτήν τη μέγγενη, σε αυτό το τετραγωνισμένο πλαίσιο. Οπότε, νομίζω, ότι ως Έλληνες κι ως μεσογειακοί τύποι, φέρουμε και τα δύο.
Προσωπικά, είμαι εννέα μήνες στην Αθήνα. Τρέχω σαν παλαβός. Κι έχω έναν-δυο μήνες ν’ απαγγιάσω στην Ικαρία, που πάλι ξαναθυμάμαι τι σημαίνει να είσαι «Άνθρωπος της Γης».
Αυτό είναι και ένα σχόλιο, το οποίο δέχομαι με μεγάλη ικανοποίηση από το κοινό: «Πόσα μου θύμησες;», «Πόσα έχουμε ξεχάσει;», «Πόσο σημαντικό είναι να ξαναέρθουμε κοντά σε όλα αυτά τα πράγματα;». Οπότε, δεν θα έλεγα ότι είμαστε οι καταπατητές. Θα έλεγα ότι φέρουμε και τα δύο, διότι ζούμε μέσα σε αυτό το απάνθρωπο σύστημα και δεν θα μπορούσαμε παρά να τα φέρουμε και τα δύο.
Βέβαια, η Ικαρία που αναφέρατε, είναι και ένας παράδεισος επίγειος. Νομίζω, εκεί, όλοι θα βρίσκαμε και αυτήν την πλευρά του εαυτού μας. Είναι η καταγωγή σας από εκεί;
Έτσι, ναι. Και έχει τις τελετές της, τα πανηγύρια μέχρι τα ξημερώματα και τους χορούς, την κοινοκτημοσύνη των ανθρώπων, τη φιλοξενία, την ανοιχτοκαρδία.
Και τώρα πλάκα έχει, που μου το λέτε, γιατί το Πάσχα του ’17 στο κομοδίνο του πατέρα μου, στην Ικαρία, το βρήκα το βιβλίο.
Είναι η μητέρα μου από εκεί. Είμαι και τυχερός, γιατί έχω και καταγωγή και από τα νότια Άγραφα. Έτυχε να έχουμε από ένα σπιτάκι και στο βουνό και στη θάλασσα, οπότε είχα τη χαρά να έχω ζήσει πολύ όμορφες μνήμες και στα δυο.
Καθώς είστε κι εσείς απόφοιτος του Εθνικού Θεάτρου, δε θα μπορούσα να μην ζητήσω κι ένα δικό σας σχόλιο για όσα λαμβάνουν χώρα στον καλλιτεχνικό χώρο το τελευταίο διάστημα.
Ναι, τέλειωσα το Εθνικό το 2004. Στην παράσταση που έχω σκηνοθετήσει τώρα στην Αθήνα, τον «Αμπιγιέρ», διαβάζουμε κάθε βράδυ την εναντίωσή μας σε αυτό το Διάταγμα και, φυσικά, καλούμε τον κόσμο να μας στηρίξει και να φύγει αυτός ο παραλογισμός. Να γίνει μια κουβέντα. Είναι σε μία άρση αυτό το πράγμα, αντί να έχει τακτοποιηθεί από την κάθε κυβέρνηση, έχει μείνει έτσι αίολο.
Από όσα έχουν εξαγγείλει οι κυβερνώντες, φαίνεται ότι θα τακτοποιηθεί το ζήτημα του Εθνικού, του Κρατικού, της Σχολής της Πάτρας και θα ανωτατοποιηθούν. Ως δάσκαλος, όμως, σε δραματικές σχολές, δε σας κρύβω ότι φοβάμαι το πώς θα τακτοποιηθούν τα ζητήματα των υπόλοιπων ιδιωτικών δραματικών σχολών. Εκεί είναι σα να υπάρχει μια απουσία ενημέρωσης. Κι αυτές οι σχολές θα πρέπει να μπουν σε μια ανώτερη βαθμίδα και να μην συνεχίσουν να εξισώνονται, όπως λέει το Προεδρικό Διάταγμα, με πτυχία Λυκείου.
Άρα, είμαι σαφώς υπέρ όλων αυτών των κινητοποιήσεων και των καταλήψεων, αλλά φοβάμαι, στο τέλος, μήπως γίνει μία μονομερής, έτσι, απόδοση δικαιοσύνης σε όλο αυτό το πράγμα. Και σχολές που, ουσιαστικά, τροφοδοτούν το επάγγελμα με το 90% του εργατικού του δυναμικού, πέσουν σε ίδιο επίπεδο με το Λύκειο.
Με τις τόσες κινητοποιήσεις, πιστεύω ότι θα γίνει κάτι. Έχει αντιληφθεί και ο κρατικός μηχανισμός ότι ούτε τα παιδιά των δραματικών σχολών ούτε οι εκπαιδευτικοί ούτε οι καλλιτέχνες αυτήν τη στιγμή αστειεύονται. Είναι πάρα πολύ σοβαρό το ποσοστό απαξίωσης που βιώνουμε, ούτως ή άλλως. Με απλήρωτες πρόβες. Τα πτυχία στις ιδιωτικές δραματικές σχολές, τα έχουμε πληρώσει μόνοι μας. Το κράτος, και έβαλε τη σφραγίδα του και ξαφνικά μας λέει ότι αυτό είναι αποφοίτου Λυκείου. Οπότε υπάρχει πολλή οργή, πολύς θυμός. Και ελπίζω να μείνουν τα πράγματα σε μία ευγενή τακτοποίηση και όχι σε κάτι χειρότερο.
Δεν πιστεύω ότι λύνονται με θυμό. Και στις διαδικασίες που συμμετέχω τώρα κι ως εκπαιδευτικός του θεάτρου κι ως σκηνοθέτης κι ως ηθοποιός, προσπαθώ να πω «Ας φύγουν τώρα κι από ‘μας οι “κορόνες”». Χρειάζεται αποφασιστικότητα, αλλά λίγο να πούμε κι εμείς με ήσυχο τρόπο, αλλά σαφή και αυστηρό, τι κόσμο θέλουμε. Πώς θέλουμε μια δραματική σχολή στο εσωτερικό της; Πώς θέλουμε να είναι το επάγγελμα του ηθοποιού; Η άδεια ασκήσεως του επαγγέλματος αξίζει να επιστρέψει; Πώς θα προστατευτούμε με τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας; Υπάρχουν τρίμηνες, τετράμηνες πρόβες οι οποίες είναι απλήρωτες. Τελικά παίζεις έναν μήνα, πληρώνεσαι πενιχρά. Έχεις χάσει έξι μήνες από τη ζωή σου, ουσιαστικά σαν ζητιάνος. Και γι ΄ αυτό οι άνθρωποι της τέχνης, και οι μουσικοί και οι χορευτές και οι ηθοποιοί, αναγκάζονται να κάνουν δύο και τρεις και τέσσερις δουλειές για να επιβιώσουν. Οπότε, όλα αυτά πρέπει να τα συζητήσουμε και να τα «ανοίξουμε» σε κάθε κατεύθυνση για να υπάρξει μια βελτίωση.
Στο πλαίσιο των εμφανίσεών σας στη Θεσσαλονίκη, θα παραδώσετε και ένα σεμινάριο για τις τεχνικές θεάτρου. Θα μας πείτε περισσότερες λεπτομέρειες;
Είναι για ‘μένα πάρα πολύ σημαντικό όλα αυτά τα χρόνια, από το 2004 που βγήκα από το Εθνικό, το κομμάτι μου ως εκπαιδευτικός· το είχα από τη σπουδή μου στο Ιστορικό – Αρχαιολογικό και πάρα πολύ γρήγορα το έβαλα σε κίνηση.
Όταν πέρασα στη σχολή του Εθνικού, μου λένε οι γονείς μου: «Είσαι τώρα και στο 5ο έτος στο Ιστορικό, πρέπει να ζήσεις μόνος σου». Οπότε, άρχισα να κάνω μαθήματα κιθάρας και κάπως έτσι -επειδή μπορούσα να διδάξω στα παιδιά κλασική κιθάρα- άρχισα να σκέφτομαι ποια είναι τα κλειδιά που πρέπει να βρίσκεις για κάθε μαθητή, ώστε να μπεις στην ψυχή του και να καταφέρεις να τον οδηγήσεις, απαλά, πίσω στον εαυτό, όπως λέει ο Μπουσκάλια.
Κι έτσι, μέσα στα τρία χρόνια του Εθνικού, κατάρτισα μία δική μου «μέθοδο» για το πώς μπορώ εγώ τα εργαλεία που έχω ως ηθοποιός, να τα μοιράζομαι. Και το 2006 άρχισα να διδάσκω, και σε σεμινάρια και σε δραματικές σχολές. Αυτή τη μέθοδο, που μετράει ουσιαστικά δεκαπέντε χρόνια πείρας, τη μοιράζομαι σε σεμινάρια σε όλη την χώρα.
Κι αυτό θα κάνουμε και στο Metropolitan την Κυριακή, 19 του μηνός. Πιστεύω πάρα πολύ στις ομάδες αυτές των σεμιναρίων, είναι πολύ όμορφο να συμμετέχουν και ερασιτέχνες και επαγγελματίες ηθοποιοί. Οι ερασιτέχνες δίνουν πάρα πολύ μεγάλη καρδιά και ψυχή και ενέργεια στην όλη υπόθεση. Οι επαγγελματίες δίνουν μια μεγαλύτερη περίσκεψη και, φυσικά, γνώση. Αλλά αυτή η μίξη βγάζει, συνήθως, μαγικά αποτελέσματα.
Θα μπορούσε, ενδεχομένως, να συμμετάσχει και κάποιος εκτός του κλάδου;
Ναι, ακριβώς. Γιατί αυτό το κομμάτι που διδάσκω τώρα, σε αυτό το σεμινάριο, είναι οι πλατφόρμες ελεύθερης δημιουργικότητας πάνω στη σκηνή. Οπότε, έχουμε κάποιες ιστορίες οι οποίες σχετίζονται και με την παράστασή μας, του «Σκύλου». Ιστορίες που μιλάνε για ενσυναίσθηση, για συμπερίληψη, για οικολογική δικαιοσύνη. Αυτά τα κείμενα τα μοιραζόμαστε με τους ηθοποιούς ή και τους μη ηθοποιούς. Και χωρίζονται σε υποομάδες μέσα στον χώρο, δημιουργούμε μικρές παραστάσεις των τριών, τεσσάρων λεπτών που βγάζουν νόημα και συγκινούν.
Κι αυτό, απαιτεί κάποια ιδιαίτερη προετοιμασία από τους συμμετέχοντες;
Δύο ιστοριούλες. Αλλά και αυτό σε περίπτωση που δεν το έχει κάποιος, μπορεί να το ανασύρει στο πρώτο μισάωρο του σεμιναρίου, από τη μνήμη του, και να το αφηγηθεί. Δηλαδή, είναι ουσιαστικά και ένα κομμάτι αφηγηματικού θεάτρου. Επομένως, δεν είναι αυτό μια μέγγενη ότι «Ωχ αν δεν έχει αυτό, δεν μπορεί να συμμετάσχει».
Δουλεύω πάρα πολύ την έννοια της φυλής. Πώς μπορούμε μία ομάδα 10-15 ανθρώπων να μάθουμε όλοι από όλους και, στο τέλος ενός σεμιναρίου, να νιώθουμε ότι όλοι πήραμε τα «δώρα» του άλλου. Φυσικά, έχω μία πολύ συγκεκριμένη καθοδήγηση, και υποκριτική και στο κομμάτι της δυναμικής της ομάδας. Όλα αυτό μοιάζει σαν ένα «πανηγύρι», ένα χαρούμενο πράγμα με σωματικά κρουστά, με τραγούδια, με πολλή κίνηση πάνω στη σκηνή. Ιδρώνουμε, τραγουδάμε…βγαίνει κάτι μαγικό στο τέλος.
Πληροφορίες
«Ιστορία ενός σκύλου που τον έλεγαν πιστό», του Λούις Σεπούλβεδα
Metropolitan the Urban Theater (Βασιλίσσης Όλγας 65 και Αλ. Φλέμινγκ 2)
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Σάββατο, 18 Φεβρουαρίου στις 21:00 και Κυριακή, 19 Φεβρουαρίου στις 20:00
Εισιτήρια: viva.gr
Τηλέφωνο Ταμείου: 231 128 4773
Διάρκεια παράστασης: 80΄
Συντελεστές
Κείμενο: Λούις Σεπούλβεδα
Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης
Σκηνοθεσία – Μουσική σύνθεση: Κώστας Γάκης
Διασκευή: Κώστας Γάκης, Νατάσα – Φαίη Κοσμίδου
Σκηνογραφία – Ενδυματολογία: η ομάδα
Φωτισμοί: Παναγιώτης Πλασκασοβίτης
Σύνθεση Body Percussion – Tap: Τζωρτζίνα Βαρδουλάκη
Ερμηνεύουν: Κώστας Γάκης (στον ρόλο του Σκύλου), Ελένη Δημητροπούλου, Ιωάννα Παπακωνσταντίνου, Νικόλας Πλασκασοβίτης
Παραγωγή: Εταιρεία θεάτρου ΑΝΑΜ(Μ)Α
Εκτέλεση Παραγωγής: Θέατρο METROPOLITAN
Υπό την Αιγίδα της Διεθνούς Αμνηστίας και της WWF Ελλάς
Με την υποστήριξη της θεατρικής κολλεκτίβας «Άλφα, μικρό–μια συντροφιά ονειροπόλων»
Πληροφορίες για το σεμινάριο των τεχνικών θεάτρου του Κώστα Γάκη
«Πλατφόρμες θεατρικής δημιουργικότητας»
Metropolitan the Urban Theater (Βασιλίσσης Όλγας 65 και Αλ. Φλέμινγκ 2)
Κυριακή, 19 Φεβρουαρίου και ώρες 15:00 – 18:00 (διάρκεια 3 ώρες)
Ελάχιστος αριθμός ατόμων: 15
Τιμή: 50€
Τηλέφωνο επικοινωνίας: 697 389 6372
Αποστολή αιτήσεων για το σεμινάριο: seminariagaki@gmail.com