Πάρκο μνήμης χωρίς υπόγειο πάρκινγκ. Έτσι πρόκειται να διαμορφωθεί η πολύπαθη πλατεία Ελευθερίας, η πλατεία με το πιο «βαρύ» για τη Θεσσαλονίκη ιστορικό φορτίο. Αυτό ζητά η πόλη, αυτό προτάσσει και η αρχιτεκτονική μελέτη που πήρε το πρώτο βραβείο στον σχετικό διαγωνισμό.
Πρόκειται για τη μελέτη που είχε επιλεγεί επί δημαρχίας Γιάννη Μπουτάρη και που παρέμενε στο συρτάρι, χωρίς να υπάρχει κάποια εξέλιξη επί των ημερών του Κωνσταντίνου Ζέρβα στο τιμόνι του δήμου.
Το αντίθετο μάλιστα. Η προηγούμενη δημοτική αρχή επέμεινε μέχρι τέλους στη λειτουργία εκεί υπαίθριου χώρου στάθμευσης, δείχνοντας σεβασμό στην ανάγκη των κατοίκων για πάρκινγκ, αλλά ασέβεια απέναντι στην ιστορική μνήμη, ασέβεια απέναντι στους 9.000 Εβραίους που στις 11 Ιουλίου 1942 υπέστησαν εκεί εξευτελιστικά «γυμνάσια» λίγο πριν οδηγηθούν σε καταναγκαστικά έργα.
Στην ιστορία της πόλης, η μέρα αυτή καταγράφηκε ως «Μαύρο Σάββατο» και θεωρήθηκε η αρχή για τον τελικό αφανισμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης που οδηγήθηκαν στα κρεματόρια.
Η νέα δημοτική αρχή υπό τον Στέλιο Αγγελούδη και έχοντας στο «τιμόνι» των Τεχνικών Υπηρεσιών του δήμου τον αντιδήμαρχο, αρχιτέκτονα Πρόδρομο Νικηφορίδη, υλοποιεί αυτό που προεκλογικά είχε προτάξει ως το πρώτο έργο που θα προχωρήσει στην πόλη: την ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας.
Ήδη, εγκρίθηκε και ολοκληρώνονται οι διαδικασίες για την αποδοχή χρηματοδότησης από το Πράσινο Ταμείο ώστε ποσό 8,5 εκατ. ευρώ να διατεθεί για τη «βιοκλιματική αναβάθμιση της πλατείας».
Ακολουθεί αμέσως μετά η δημοπράτησή της και όλοι ελπίζουμε ότι τυχόν ενστάσεις δεν θα επιφέρουν (πρόσθετη) καθυστέρηση στο έργο.
Η «νέα» πλατεία
Η ανάπλαση της πλατείας θα υλοποιηθεί βάσει μελέτης των αρχιτεκτόνων Θέμη Χατζηγιαννόπουλου και Κωνσταντίνου Χαραλαμπίδη, η οποία το 2013 είχε κερδίσει το πρώτο βραβείο (από σύνολο 131 προτάσεων) στον σχετικό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό.
Μιλώντας στο TheOpinion o ένας εκ των μελετητών, αναπληρωτής καθηγητής Αρχιτεκτονικής ΑΠΘ, Θέμης Χατζηγιαννόπουλος, μάς «ξεναγεί» στην πλατεία έτσι όπως πρόκειται να διαμορφωθεί.
Πράσινο
Ιστορικότητα και συναναστροφή είναι τα δυο χαρακτηριστικά που φαίνεται πως θέλουν να «εξυπηρετήσουν» οι δύο αρχιτέκτονες, σε συνδυασμό όμως με την ενίσχυση του πρασίνου, καθιστώντας τη «νέα» πλατεία ένα σύμβολο ανάδειξης της ανάγκης για αύξηση του εξαιρετικά χαμηλού ποσοστού πρασίνου που διαθέτει σήμερα η Θεσσαλονίκη. Μια κεντρική συστάδα δέντρων, αειθαλών δέντρων, εξυπηρετεί αυτόν τον σκοπό, μαζί με άλλα στοιχεία πρασίνου.
«Το πράσινο στην πρόταση μας γίνεται κεντρικό στοιχείο της σύνθεσης και σύγχρονο διακριτικό της πλατείας», επισημαίνει ο κ. Χατζηγιαννόπουλος και προσθέτει: «προστατεύει αποτελεσματικά τους επισκέπτες από τον ήλιο κατά τη διάρκεια της ημέρας και τη νύχτα μετατρέπεται με τον έντονο φωτισμό σε έναν ασφαλή αστικό δημόσιο χώρο. Με την κατάλληλη γεωμετρία, η κεντρική συστάδα των δέντρων, διασφαλίζει τη συνεχή οπτική παρουσία της καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και ταυτόχρονα ρυθμίζει την επιθυμητή, ανάλογα με την κάθε εποχή του χρόνου, διείσδυση της ηλιακής ακτινοβολίας στον προστατευμένο χώρο που δημιουργεί. Το καλοκαίρι η συστάδα υποδέχεται την ευχάριστη μπουκαδούρα του Θερμαϊκού ενώ τον χειμώνα προστατεύει τους επισκέπτες της από τον βαρδάρη με το χαμήλωμα της βλάστησης στο βορειοδυτικό ανάπτυγμα της. Παράλληλα το πράσινο υπάρχει στην πρόταση μας με διαφορετική ένταση και στο “δάπεδο” της πλατείας».
Ιστορικότητα
«Η πρόταση επιχειρεί να αναδείξει την εγκλωβισμένη και ξεχασμένη ιστορικότητα του χώρου με χειρισμούς εύληπτους κατανοητούς και χρηστικούς», τονίζει ο κ. Χατζηγιαννόπουλος και εξηγεί:
– «Ο χώρος της Πλατείας Ελευθερίας έχει φιλοξενήσει πλήθος σημαντικότατων ιστορικών γεγονότων. Η ανάδειξη, έστω και υπενθύμιση, αυτών των γεγονότων που υπερβαίνουν το στενό τοπικό ενδιαφέρον υλοποιείται με ένα χειρισμό “μεγαλύτερο” από ένα μνημείο ή μια επιγραφή. Η κοσμικής διάστασης υπόμνησή τους πραγματοποιείται μέσω μιας στήλης που λειτουργεί ως “επιλεκτικό ηλιακό ρολόι” επιτρέποντας στις ακτίνες του ηλίου να στοχεύουν αποκλειστικά και με απόλυτη ακρίβεια (μέρας και ώρας) σημεία (μνημεία των ιστορικών γεγονότων) που επισημαίνονται στο δάπεδο της πλατείας».
– «Το Μνημείο του Ολοκαυτώματος, που σήμερα είναι τοποθετημένο σε έναν περιορισμένο χώρο μεταξύ της παραλιακής οδού και της οδού Βενιζέλου, μεταφέρεται στο κέντρο της Πλατείας και αποκτά τη θέση που του αναλογεί»
– «Το βυζαντινό τείχος που αποτελούσε το όριο μεταξύ της πόλης (στεριάς) και θάλασσας βρίσκεται σήμερα κάτω από την επιφάνεια του χώρου. Από μόνο του το τμήμα αυτό του τείχους φαίνεται να μην παρουσιάζει έντονο αρχαιολογικό ενδιαφέρον όπου η ανάδειξή του θα αποτελούσε πρωταρχικό μέλημα. Αντίθετα όμως εμφανίζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ίδια την ιστορία της πόλης. Στην πρόταση η παρουσία και ανάδειξή του δεν μετατρέπει τη πλατεία σε αρχαιολογικό χώρο. Αντίθετα η πλατεία διατηρεί τον ενιαίο χαρακτήρα της ενώ παράλληλα επισημαίνεται χωρικά η παρουσία του τείχους», με αλλαγή στη δαπεδόστρωση και επιδαπέδια φωτιστικά που θα «δίνουν» την εικόνα της θέσης του βυζαντινού τείχους.
Πεζοδρομήσεις
Παράλληλα, όπως επισημαίνει ο κ. Χατζηγιαννόπουλος, η πλατεία θα αξιοποιεί τους ήδη υπάρχοντες πεζοδρόμους (Καλαποθάκη, Ρογκότη κτλ), ενώ επισημαίνεται ότι η πλατεία αναπτύσσεται με ενιαίο δάπεδο από φυσικούς λίθους το οποίο ξεκινά από τα κτήρια της Ίωνος Δραγούμη έως τα κτήρια της Βενιζέλου, καλύπτοντας και τους δρόμους αυτούς περιμετρικά της πλατείας.
Οι συντελεστές της μελέτης
Αρχιτεκτονική μελέτη TCP architects:
-Θεμιστοκλής Χατζηγιαννόπουλος
Αν. Καθηγητής Αρχιτεκτονικής Α.Π.Θ.
-Κωνσταντίνος Χαραλαμπίδης
Αρχιτέκτων Μηχανικός Α.Π.Θ.
Mηχανολογική μελέτη:
-Δημήτρης Μακρής
Μηχανολόγος Μηχανικός Α.Π.Θ.
Phd in Fluid Mechanics, L.F.M.T. A.U.Th.
Φυτοτεχνική Μελέτη:
-Παναγιώτα Κούλαλη
Γεωπόνος Α.Π.Θ.
Μ.Δ.Ε. Αρχιτεκτονικής Τοπίου Α.Π.Θ.