Του Γιάννη Νισύριου
Κανείς ίσως δεν περίμενε πως η ελληνική κοινότητα θα βρισκόταν στο επίκεντρο των συγκρούσεων Ρωσίας –Ουκρανίας. Θα χρειαζόταν να ανατρέξουμε χιλιετίες πίσω για να αντιληφθούμε πως σημαντικές πόλεις και δημιουργήματα είχαν αποκλειστικά ελληνική προέλευση και κατασκευή. Δεν είναι όμως μόνο ο ψυχρός υλικός παράγοντας.
Δεν είναι τα κτιριακά συμπλέγματα ή τα νεοκλασικά κτίρια που απαρτίζουν το πρόσημο μιας μεγάλης ελληνικής παροικίας. Είναι κυρίως το πνεύμα που αναδύουν οι ιστορικές μνήμες, ο πολιτισμός των μνημείων, η αρχιτεκτονική έκσταση που σηματοδοτεί έναν άλλο κόσμο. Αυτός ο κόσμος λοιπόν υπάρχει στο διηνεκές και δεν εξαλείφεται ποτέ. Είναι ο πολιτισμός των Ελλήνων στην ευρύτερη περιοχή της βόρειας Μαύρης Θάλασσας και της Αζοφικής από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα από τον 8ο και 7ο αιώνα προ Χριστού μαρτυρούν την παρουσία αρχαιοελληνικών φύλλων στην περιοχή, κυρίως όμως μεταξύ 1ου αιώνα π.Χ. και 1ου μ.Χ. αναπτύσσεται πλήρως η ελληνική παρουσία με πολιτισμό και αισθητά κοινωνικά χαρακτηριστικά. Έκτοτε επήλθαν πολλές αλλαγές, ανακατατάξεις και πόλεμοι με τους Οθωμανούς να διεκδικούν την Κριμαία[1475]αλλά και του Έλληνες να εξαπλώνονται και στα εδάφη της δυτικής Ουκρανίας. Όταν αρχίζει να υποχωρεί ο Οθωμανικός ζυγός αρχίζει και η ακμή του ελληνικού πολιτισμού στην Οδησσό, στη Χερσώνα, στην Κριμαία, στη Μαριούπολη, με εμπορικούς οίκους, θέατρα, σχολεία, οικήματα, με άνθηση που θα κρατήσει μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα. Έτσι, μπορεί σήμερα η Μαριούπολη να έχει ισοπεδωθεί, το πνεύμα όμως ενός ακμάζοντος ελληνικού πολιτισμού παραμένει ζωντανό και αναλοίωτο ανά τους αιώνες.
Τα προνόμια που έδωσε η Αικατερίνη Β’ στους Έλληνες για να εγκατασταθούν στην Αζοφική καθιστούν τη Μαριούπολη πόλη Ελλήνων, πόλη που κτίζεται εξ υπαρχής [1780] ως πόλη Ελλήνων. Στις αρχές του 20ου αιώνα ο πληθυσμός της πόλης έχει εικοσαπλασιαστεί. Το ίδιο συμβαίνει και στην Οδησσό και δεν ήταν τυχαία η ίδρυση εκεί της Φιλικής Εταιρίας. Αλλά η ελληνική παρουσία επεκτείνεται και στην ενδοχώρα της Ουκρανίας, στο Κίεβο και στο Αζόφ της δυτικής πλευράς. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι Έλληνες πολέμησαν στο πλευρό των Ρώσων. Η ελληνική λεγεώνα φορά τη φουστανέλλα και πολεμά ενάντια σε Άγγλους και Γάλλους σε μάχες γύρω από τις όχθες του Δούναβη αλλά και στην πολύμηνη άμυνα της Σεβαστούπολης. Η μόνη περίοδος που Έλληνες στράφηκαν κατά της Ρωσίας ήταν όταν η ελληνική κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου έστειλε εκστρατευτικό σώμα 25.000 ανδρών στην Οδησσό με τις ελληνικές κοινότητες να διχάζονται. Και τότε όμως σε προκήρυξή τους οι Ρωσικές δυνάμεις μιλούν για τους κοινούς αγώνες των δύο λαών και απεύχονται την όποια σύγκρουση.
Σήμερα οι Έλληνες της Ουκρανίας και ιδίως των ρωσόφωνων περιοχών του Ντονέτσκ χάνουν την επαφή με το ελληνικό κράτος. Ήδη από το 2015 τα ρωσικά καταργούνται από επίσημη γλώσσα του ουκρανικού κράτους και οι Έλληνες, που είναι ρωσόφωνοι στην πλειοψηφία τους ,χάνουν έναν βασικό τρόπο επικοινωνίας. Η Μαριούπολη από σημαντικός πυλώνας του ελληνικού πολιτισμού υποβαθμίζεται και οι ελληνικοί πληθυσμοί κατέληξαν σε μια μειονότητα που δεν έχει καν διεθνή αναγνώριση. Ο ελληνισμός συνεπώς διέρχεται κρίσιμες ώρες. Η μακροχρόνια ιστορία του όμως τον βοηθά να επιβιώσει. Και η ελληνική πολιτεία οφείλει να αναζητήσει τους ελληνικούς πληθυσμούς και να τους δώσει την αρωγή και τη δύναμη εκείνη που επιβάλλεται από τις περιστάσεις και μάλιστα χωρίς διακρίσεις που έχουν ως αφετηρία τον διχασμό και την ιδεολογική στάση του καθενός. Ενθαρρυντικό είναι το ότι επανέρχεται ο πρέσβης μας στο Κίεβο. Ας θέσει λοιπόν την ελληνική κοινότητα σε ύψιστο βαθμό προτεραιότητας κόντρα στη δίνη των σύγχρονων δραματικών περιστάσεων. Θα είναι η απαρχή μιας νέας αναγέννησης του ελληνικού στοιχείου και πολιτισμού