Για τους ανθρώπους που επιθυμούν να μετακομίσουν, οι κατατάξεις των πιο βιώσιμων χωρών του κόσμου μπορούν να φανούν χρήσιμες. Όμως, με τα παιδιά μαζί, υπάρχουν περισσότεροι παράγοντες που πρέπει να σταθμιστούν από, ας πούμε, το μέσο εισόδημα ή την οικονομική σταθερότητα.
Επιμέλεια: Φρόσω Καζεπίδου
Ίσως να θέλετε να μάθετε για την υγεία ή την ευτυχία των παιδιών της περιοχής, την ποιότητα της εκπαίδευσης, τις πολιτικές οικογενειακών αδειών – ακόμη και ποιες χώρες έχουν τους περισσότερους πράσινους χώρους ή παιδικές χαρές.
Σε αυτού του είδους τους παράγοντες εστιάζει η Unicef στις «κάρτες αναφοράς» της για την ευημερία των παιδιών. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι κατατάξεις τους εξετάζουν μόνο τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου – και δεν είναι όλα τα δεδομένα που μπορεί να ενδιαφέρουν εξίσου τις οικογένειες των αποδήμων. Αλλά τα ευρήματά τους βοηθούν να διαμορφώσουν μια διορατική εικόνα για το πώς είναι πραγματικά να μεγαλώνεις παιδιά σε χώρες σε όλο τον κόσμο.
Ποιές είναι οι καλύτερες χώρες για να μεγαλώσει κανείς παιδιά – ή, για την ακρίβεια, για να είναι παιδί;
Ιαπωνία
Στην ανάλυση της Unicef για το 2020 σχετικά με την ευημερία των παιδιών, η Ιαπωνία κατέχει την πρώτη θέση όσον αφορά τη σωματική υγεία, η οποία εξετάζει την παιδική θνησιμότητα και την παχυσαρκία. Και στην πιο πρόσφατη κάρτα αναφοράς της Unicef το 2022, η οποία εξέταζε συγκεκριμένα το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά, κατατάσσεται δεύτερη για τον «κόσμο γύρω από το παιδί» – μια κατηγορία που περιλαμβάνει πτυχές όπως το αστικό πράσινο και η ασφάλεια της κυκλοφορίας. Η Ιαπωνία έχει επίσης το χαμηλότερο ποσοστό παιδικής παχυσαρκίας, χαμηλή παιδική θνησιμότητα και εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ή υδάτινης ρύπανσης που επηρεάζουν τα παιδιά.
Είναι επίσης μία από τις ασφαλέστερες χώρες για τις οικογένειες, και όχι μόνο όσον αφορά τα τροχαία ατυχήματα. Το συνολικό ποσοστό δολοφονιών της Ιαπωνίας είναι το χαμηλότερο από όλες τις χώρες που εξέτασε η Unicef: με 0,2 ανά 100.000, είναι ένα κλάσμα αυτού των ΗΠΑ (5,3), του Καναδά (1,8) ή ακόμη και της Αυστραλίας (0,8).
Ο παράγοντας ασφάλεια δεν σημαίνει απλώς ότι οι οικογένειες μπορούν να χαλαρώσουν λίγο. Έχει επίσης τεράστιο αντίκτυπο στην ελευθερία που μπορούν να απολαμβάνουν τα παιδιά. Τα παιδιά πηγαίνουν μόνα τους στο σχολείο από την ηλικία των έξι ετών περίπου. Παίρνουν το λεωφορείο ή το τρένο, αν δεν είναι κοντινή η απόσταση. Ακόμα και στο κέντρο του Τόκιο, τα παιδιά απλά περπατούν και πηγαίνουν στο σχολείο μόνα τους. Είναι απολύτως φυσιολογικό γιατί είναι ασφαλές.
Πέρα από τους κορυφαίους βαθμούς για την υγεία και την ασφάλεια, η Ιαπωνία διαθέτει επίσης ένα από τα κορυφαία εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο, καταλαμβάνοντας τη 12η θέση μεταξύ 76 χωρών και περιοχών, σύμφωνα με τις αξιολογήσεις του ΟΟΣΑ, στις οποίες βασίστηκε η Unicef για τα στοιχεία της. Και παρέχει γενναιόδωρα δικαιώματα για γονική άδεια μετ’ αποδοχών, με κάθε εργαζόμενο γονέα να του προσφέρονται περίπου 12 μήνες – αν και η χώρα εργάζεται για να δώσει κίνητρα στους πατέρες, ιδίως, να την εκμεταλλευτούν.
Εσθονία
Παρόλο που η Εσθονία δεν βρίσκεται στην κορυφή της κατάταξης της Unicef συνολικά, έχει υψηλές βαθμολογίες για μια σειρά από σημαντικές πτυχές. Τα παιδιά εκτίθενται σε λιγότερη ατμοσφαιρική ρύπανση, λιγότερη ηχορύπανση και λιγότερα φυτοφάρμακα από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη πλούσια χώρα. Διαθέτει περισσότερο αστικό πράσινο από πολλά άλλα έθνη, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, του Καναδά, της Αυστραλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, και τα παιδιά είναι ιδιαίτερα πιθανό να πουν ότι απολαμβάνουν τις εγκαταστάσεις αναψυχής της γειτονιάς τους, όπως οι παιδικές χαρές. Η Εσθονία έχει επίσης το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό βρεφών που γεννιούνται λιποβαρή από όλες τις πλούσιες χώρες, που γενικά θεωρείται καλός δείκτης της ποιότητας της προγεννητικής φροντίδας.
Ένα από τα μεγαλύτερα ατού, ωστόσο, είναι το εκπαιδευτικό σύστημα της Εσθονίας: τα παιδιά έχουν καλύτερες δεξιότητες στα μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες και τον αλφαβητισμό από οποιαδήποτε άλλη χώρα εκτός Ασίας. Δίνεται επίσης έμφαση στις ψηφιακές δεξιότητες. Ήδη στα νηπιαγωγεία υπάρχουν ρομποτική, έξυπνες ταμπλέτες κ.ο.κ., τα οποία χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της μάθησης με βάση το παιχνίδι.
Αλλά τα οφέλη του συστήματος υπερβαίνουν την ανάγνωση και τη ρομποτική. Πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ διαπίστωσε ότι ο μέσος όρος των πεντάχρονων παιδιών της Εσθονίας είναι καλύτερος σε διάφορες κοινωνικές-συναισθηματικές δεξιότητες, όπως η συνεργασία με άλλα παιδιά και η αναγνώριση συναισθημάτων, από ό,τι στις ΗΠΑ και την Αγγλία. Είναι επίσης πολύ πάνω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ σε δεξιότητες αυτορρύθμισης, όπως η νοητική ευελιξία, η μνήμη εργασίας και η αναστολή των παρορμήσεων.
Στη συνέχεια, υπάρχει η οικογενειακή άδεια: Η Εσθονία έχει μία από τις πιο γενναιόδωρες πολιτικές από όλες τις χώρες του κόσμου, με 100 ημέρες άδεια μητρότητας καθώς και 30 ημέρες άδεια πατρότητας, ακολουθούμενες από 475 ημέρες γονικής άδειας μετ’ αποδοχών, η οποία μπορεί να μοιραστεί -ή να χρησιμοποιηθεί με μερική απασχόληση- μέχρι το παιδί να γίνει τριών ετών. Για έως και 60 από αυτές τις ημέρες, και οι δύο γονείς μπορούν να μένουν στο σπίτι ταυτόχρονα και να πληρώνονται και οι δύο. Κάθε γονέας λαμβάνει επίσης 10 εργάσιμες ημέρες ανά έτος γονικής άδειας μετ’ αποδοχών για κάθε παιδί κάτω των 14 ετών. (Η άδεια αυτή είναι διαθέσιμη τόσο στους μόνιμους όσο και στους προσωρινούς κατοίκους της Εσθονίας, συμπεριλαμβανομένων των αλλοδαπών).
Ισπανία
Η Ισπανία κατέλαβε την υψηλότερη θέση στην κατάταξη της Unicef για το περιβάλλον γύρω από τα παιδιά, με ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα παιδικής νοσηρότητας λόγω ατμοσφαιρικής ρύπανσης ή ρύπανσης του νερού. Και παρά το γεγονός ότι έχουν φτωχότερες συνολικές προσφορές όσον αφορά τις κοινωνικές, εκπαιδευτικές και υγειονομικές υπηρεσίες, σύμφωνα με τη Unicef, τα παιδιά στην Ισπανία έχουν ιδιαίτερα υψηλή ευημερία: η χώρα κατατάσσεται στην Τρίτη θέση για την ψυχική ευημερία των παιδιών και στην τέταρτη θέση για τις βασικές ακαδημαϊκές και κοινωνικές δεξιότητες. Συγκεκριμένα, είναι ισάξια με την Ολλανδία όσον αφορά το πόσα παιδιά δηλώνουν ότι κάνουν εύκολα φίλους (81%), ενώ το ποσοστό αυτοκτονιών των εφήβων είναι ένα από τα χαμηλότερα των πλούσιων χωρών και λιγότερο από το ένα τρίτο του αντίστοιχου των ΗΠΑ, του Καναδά, της Αυστραλίας ή της Νέας Ζηλανδίας.
Στη συνέχεια, υπάρχει η γονική της άδεια: τόσο οι μητέρες όσο και οι πατέρες λαμβάνουν από 16 εβδομάδες άδειας που πληρώνονται με το 100% των μισθών τους (οι ελεύθεροι επαγγελματίες είναι επίσης επιλέξιμοι), μετά την οποία η μητέρα μπορεί να λάβει άδεια άνευ αποδοχών για έως και τρία χρόνια ή να μειώσει τις ώρες εργασίας της. Οι επιλογές αυτές είναι διαθέσιμες σε κάθε νόμιμο κάτοικο που είναι εγγεγραμμένος στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της Ισπανίας και έχει καταβάλει εισφορές για τουλάχιστον 180 ημέρες κατά τα τελευταία επτά έτη. Όπως και με τις άλλες χώρες που αναφέρονται, δεν είναι τέλεια – η έλλειψη διαθέσιμης παιδικής φροντίδας είναι ένα ιδιαίτερα μεγάλο ζήτημα, με το 33% των γονέων να δηλώνουν ότι θα ήθελαν να υπήρχαν περισσότερες διαθέσιμες, το υψηλότερο ποσοστό από κάθε άλλη πλούσια χώρα – αλλά είναι σαφές ότι η χώρα έχει πολλά να προσφέρει στις οικογένειες.
Φινλανδία
Η Φινλανδία, η οποία κατέχει την Πέμπτη θέση συνολικά στην πιο πρόσφατη κάρτα αναφοράς της Unicef, σημειώνει ιδιαίτερα υψηλή βαθμολογία σε δύο από τις τρεις κατηγορίες – την πρώτη θέση στον «κόσμο του παιδιού» (που εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο το περιβάλλον επηρεάζει άμεσα τα παιδιά, όπως η ποιότητα του αέρα) και τη δεύτερη θέση στον «κόσμο γύρω από το παιδί» (που εξετάζει τα στοιχεία του περιβάλλοντος με τα οποία αλληλεπιδρά ένα παιδί, όπως τα σχολεία, οι κίνδυνοι από την κυκλοφορία και οι χώροι πρασίνου).
Είναι μία από τις χώρες με τις καλύτερες επιδόσεις παγκοσμίως όσον αφορά τις δεξιότητες των παιδιών στον γραμματισμό και τα μαθηματικά, ενώ οι γονείς είναι ιδιαίτερα πιθανό να εκτιμούν ιδιαίτερα τη σχέση τους με το προσωπικό των παιδιών τους στο σχολείο. Το ποσοστό θνησιμότητας των παιδιών ηλικίας 5-14 ετών είναι ένα από τα χαμηλότερα στον κόσμο, λιγότερο από το μισό του αντίστοιχου των ΗΠΑ. Και η χώρα προσφέρει γενναιόδωρη γονική άδεια, συμπεριλαμβανομένων οκτώ εβδομάδων άδειας μητρότητας με αποδοχές, επιπλέον 14 μηνών γονικής άδειας με αποδοχές που μοιράζονται μεταξύ των γονέων, καθώς και πρόσθετη άδεια φροντίδας παιδιών που μπορεί να εφαρμοστεί μέχρι το παιδί να γίνει τριών ετών. (Οι νόμιμοι κάτοικοι της Φινλανδίας που καλύπτονται από ασφάλιση υγείας για τουλάχιστον 180 ημέρες πριν από τη γέννηση του παιδιού στη Φινλανδία ή σε οποιαδήποτε σκανδιναβική χώρα, χώρα της ΕΕ ή του ΕΟΧ, είναι επιλέξιμοι).
Ολλανδία
Στην κορυφή του συνολικού καταλόγου της Unicef για την ευημερία των παιδιών βρίσκονται οι Κάτω Χώρες, οι οποίες τα καταφέρνουν ιδιαίτερα καλά όσον αφορά την ψυχική υγεία των παιδιών (είναι πρώτη) και τις δεξιότητες (όπου κατατάσσονται στην Τρίτη θέση). 9 στους 10 15χρονους δηλώνουν ότι έχουν υψηλή ικανοποίηση από τη ζωή τους, το υψηλότερο ποσοστό από όλες τις χώρες που εξέτασε η Unicef, και οκτώ στους 10 δηλώνουν ότι κάνουν εύκολα φίλους.
Στην Ολλανδία υπάρχει ένα ρητό: «Απλά να είσαι φυσιολογικός, αυτό είναι ήδη αρκετά τρελό». Μια νοοτροπία που ίσως κάνει την παιδική ηλικία λιγότερο πιεστική. Υπάρχει επίσης μεγάλη έμφαση στην κοινωνικοποίηση, με τις ομάδες, τους συλλόγους και τις κοινοτικές δραστηριότητες να είναι ιδιαίτερα συνηθισμένες.
Επιπλέον, οι Κάτω Χώρες προσφέρουν στους γονείς υποστήριξη. Η πολιτική της Ολλανδίας για τις οικογενειακές άδειες είναι ένα παράδειγμα. Περιλαμβάνει τουλάχιστον 16 εβδομάδες υποχρεωτικής, πλήρως αμειβόμενης άδειας μητρότητας και έως και έξι εβδομάδες αμειβόμενης άδειας πατρότητας, καθώς και μη αμειβόμενη γονική άδεια που μπορεί να ληφθεί έως ότου το παιδί γίνει οκτώ ετών, και είναι διαθέσιμη σε οποιονδήποτε ζει και εργάζεται νόμιμα στις Κάτω Χώρες.