Η Αλυσίδα Πολιτισμού IANOS και οι εκδόσεις Μπαρμπουνάκης διοργανώνουν παρουσίαση, στο κατάστημα IANOS της Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη, του παιδαγωγικού βιβλίου της Δρ. Μαριάννας Βιλδιρίδη-Χατζητόλιου, «Μετάβαση», την Τρίτη, 21 Φεβρουαρίου.
Η Δρ. Μαριάννα Βιλδιρίδη-Χατζητόλιου είναι μία προσωπικότητα η οποία, εκτός από το πολιτιστικό, κοινωνικό και εθελοντικό της αποτύπωμα –θα αδικούσαμε τη συνεισφορά της αν αναφέραμε μόνον μερικές από τις δράσεις της- ξεχωρίζει και για το πολύπλευρο και καινοτόμο έργο της στην προσχολική αγωγή και εκπαίδευση. Είναι, άλλωστε, η πρώτη εκπαιδευτικός που έφερε τη Σύγχρονη Μοντεσσοριανή Εκπαίδευση στην Ελλάδα.
Με προσήλωση στις παιδαγωγικές αρχές και προάγοντας την ανάγκη επανεστίασης στην Προσχολική Αγωγή κι Εκπαίδευση, προχώρησε στη συγγραφή του βιβλίου «Μετάβαση», το οποίο και παρουσιάζεται την Τρίτη, 21 Φεβρουαρίου, στον ΙΑΝΟ της Πλατείας Αριστοτέλους.
Κυρία Βιλδιρίδη, θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την Προσχολική Αγωγή και Εκπαίδευση στην Ελλάδα ως «άνιση», σε αντιδιαστολή με τις υπόλοιπες εκπαιδευτικές βαθμίδες. Δεν υφίσταται ένα ενιαίο curriculum το οποίο να κατευθύνει εκπαιδευτικούς, αλλά και γονείς. Σε αυτήν την αλλαγή, λοιπόν, από τα θεμέλιά της, σε αυτήν τη «Μετάβαση», επενδύετε μέσα από το παιδαγωγικό, συγγραφικό σας εγχείρημα.
Πιστεύω ότι το βάρος της εκπαίδευσης πρέπει να «πέφτει» στα πρώτα χρόνια του παιδιού, όταν ακριβώς η ψυχή του είναι εύπλαστη και το πνεύμα του δεκτικό. Γι’ αυτό κι επικεντρώθηκα στην ανάγκη επανεστίασης στην Προσχολική Αγωγή κι Εκπαίδευση. Υπενθυμίζω στους παιδαγωγούς τον ρόλο τους στο χτίσιμο μιας υγιούς κοινωνίας, βασισμένης σε θεμελιώδεις πανανθρώπινες αξίες. Επίσης, θέλω να προβληματίσω τους γονείς για την αξία της εμπλοκής τους στην εκπαίδευση των παιδιών.
Στην πορεία της ενασχόλησής μου με τα παιδιά, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι κάθε άνθρωπος γεννιέται, έχοντας μέσα του «μια εσωτερική ορμή»· ένα ύψιστο δυναμικό, διαφορετικό ο καθένας, το οποίο, όμως, φτάνει κανείς μόνον αν του δοθούν τα κατάλληλα υλικά για την καλλιέργειά του κι αν απομακρυνθούν από το περιβάλλον όλα τα εμπόδια που δυσκολεύουν την πορεία του προς αυτό το δυναμικό.
Το παιδί σ’ αυτήν του την πορεία εργάζεται όχι για τον τελικό στόχο, αλλά για την πορεία προς αυτόν, απορροφώντας και αξιοποιώντας όλα αυτά που ο ποιητής είπε για τη δική του Ιθάκη: «Να εύχεσαι να ’ναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώση». Το μικρό παιδί στην πορεία για τη δική του, προσωπική Ιθάκη, απορροφά γνώσεις. Όχι συνειδητά, όπως ο ενήλικας, αλλά μέσω ενός «απορροφητικού νου», που μοιάζει με σφουγγάρι που απορροφά πληροφορίες αβίαστα, χωρίς καν να το συνειδητοποιεί, γι’ αυτό και πιο εύκολα. Το παιδί σ’ αυτή την ηλικία γίνεται ένα με τις πληροφορίες και τις γνώσεις που λαμβάνει από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του, ταυτίζεται μ’ αυτές. Κι αυτές, με τη σειρά τους, γίνονται μέρος του εαυτού του. Η προσχολική ηλικία είναι η μόνη στιγμή στον κύκλο της ζωής κατά την οποία ο άνθρωπος μπορεί να αυξήσει τον δείκτη ευφυΐας του. Όσο νωρίτερα υποστηριχθούν τα εκπαιδευτικά συστήματα από δημόσιες επενδύσεις τόσο υψηλότερη αποτελεσματικότητα παρατηρείται. Έρευνες δείχνουν ότι τα χρήματα που επενδύονται στις μικρές ηλικίες είναι περισσότερο ανταποδοτικά απ’ ό, τι αν επενδύονταν στις μεγαλύτερες. Οι δεξιότητες και οι ικανότητες, οι οποίες κατακτώνται στο πρώτο στάδιο του κύκλου ζωής, επηρεάζουν την παραγωγικότητα και το επίπεδο μάθησης στα επόμενα στάδια.
Έτσι, στο βιβλίο μου «Μετάβαση», καταθέτω τη δική μου θεώρηση της Προσχολικής Αγωγής κι Εκπαίδευσης, επιχειρώντας να αναφερθώ σε ένα σύνολο θεωριών και πράξεων ώστε να αποτελέσουν επιτομή σε μία χρονική στιγμή που, η εκπαίδευση, βρίσκεται σε διαδικασία αναθεώρησης κι αναβάθμισης. Αναφέρομαι, λοιπόν, στη λειτουργία του σχολείου Σύγχρονη Μοντεσσοριανή Εκπαίδευση – Μαριάννα Βιλδιρίδη, με σκοπό να γίνει διάχυση καλών πρακτικών και καινοτομιών στην ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα, μιας και το σχολείο αυτό λειτούργησε πρωτοποριακά, αναβαθμίζοντας κι εισαγάγοντας νέα στοιχεία στη Μοντεσσοριανή μέθοδο.
Ποια η φιλοσοφική και ψυχολογική βάση του Μοντεσσοριανού συστήματος που πραγματεύεστε; Και ποια η προσωπική σας επαφή με το συγκεκριμένο μοντέλο αγωγής;
Πάμπολλα είναι τα Μοντεσσοριανά σχολεία που λειτουργούν ανά τον κόσμο. Με διαφοροποιήσεις μεταξύ τους, με αποκλίσεις. Άλλα με λιγότερο ή περισσότερο συντηρητική άποψη για το παιδί και την εκπαίδευση, άλλα με προοδευτική αξιοποίηση της Μοντεσσοριανής θεωρίας, άλλα ακόμα και ριζοσπαστικά.
Όσοι εκπαιδευτικοί έχουν παρακολουθήσει, κυρίως στο εξωτερικό, σχολεία «εναλλακτικής» εκπαίδευσης, όσοι ενήλικες έχουν φοιτήσει σε Μοντεσσοριανό σχολείο, όσοι γονείς εμπιστεύτηκαν τα παιδιά τους σε ένα τέτοιο σχολείο, έγιναν υπέρμαχοι του συγκεκριμένου εκπαιδευτικού συστήματος. Η εναλλακτική αυτή εκπαίδευση, όμως, μην ξεχνάμε, δυστυχώς δεν είναι κρατική.
Ας δούμε πρώτα ποια είναι η φιλοσοφία και η θεωρία της Μαρίας Μοντεσσόρι σχετικά με την αγωγή και την εκπαίδευση των παιδιών. Το τρίπτυχο που αποτελεί την ουσία του Μοντεσσοριανού συστήματος αγωγής και εκπαίδευσης είναι: Ανεξαρτησία, Ελευθερία με όρια και Σεβασμός στη φυσική ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού (Ψυχική υγεία του παιδιού πάνω απ’ όλα).
Το σύστημα Μοντεσσόρι ενσωμάτωσε, με δημιουργικό τρόπο, ιδέες, πρακτικές και γενικότερες αντιλήψεις προγενέστερων και σύγχρονών του παιδαγωγών. Τις εμπλούτισε με στοιχεία από επισταμένες επιστημονικές έρευνες και παρατηρήσεις της Μαρίας Μοντεσσόρι πάνω στη λειτουργία του εγκεφάλου, στην ψυχοσύνθεση, στα ενδιαφέροντα, στις τάσεις που εμφανίζουν τα παιδιά από τη γέννησή τους, στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και τις περιόδους ευαισθησίας τους κατά τις οποίες απορροφούν σαν σφουγγάρια ορισμένες πλευρές του περιβάλλοντος.
Το παιδί έχει τρία πολύτιμα χαρακτηριστικά, σημαντικά για την υιοθέτηση συγκεκριμένου τρόπου εργασίας στο σχολείο. Είναι ένα ον δραστήριο, έχει ανάγκη από κίνηση. Εργατικό, με την έννοια ότι έχει ένα ποσό ενέργειας που πρέπει να ξοδέψει. Ο τρόπος που μεγαλώνει το παιδί εκδηλώνει και πρέπει να καλλιεργεί την εργατικότητά του. Η κίνηση είναι ο ουσιαστικός παράγοντας για τη δημιουργία της διανόησης, που τρέφεται και εξελίσσεται χάρη στην επαφή της με την πραγματικότητα. Είναι ένα ον πνευματικό. Για να μπορεί να είναι στ’ αλήθεια ευτυχισμένο, πρέπει να έχει τη δυνατότητα να τρέφει και το πνεύμα του με ανώτερες δραστηριότητες. Για να είναι στ’ αλήθεια ευτυχισμένο ένα παιδί, πρέπει όλα του τα ανθρώπινα στοιχεία, η κοινωνικότητα, η εργατικότητα και η πνευματικότητα, να έχουν την ευκαιρία να εκδηλώνονται. Να ασκούνται καθημερινά σε ένα ήρεμο και πλούσιο σε ερεθίσματα ενεργητικότητας περιβάλλον, όπου ξέρει πως η παρουσία του είναι αγαπητή, όπου αισθάνεται προστασία και ασφάλεια μέσα σε μια μικρή κοινωνία, όπου λείπουν ο φόβος και το άγχος. Είναι ένα ον κοινωνικό. Ο τρόπος που μεγαλώνει το παιδί πρέπει να καλλιεργεί και να αναπτύσσει την κοινωνικότητά του. Αν την αμβλύνει και την καταστρέφει, το παιδί οδηγείται στην ανωμαλία. Η κοινωνικότητα παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στην ομαλή μορφή εργασίας από το παιδί. Κοινωνικότητα αποκτά το παιδί με την ομαλή συμβίωση, τη συνεργασία, την εφαρμογή κοινωνικών νόμων.
Παρακολουθώντας το «μάθημα» σε μια αίθουσα ενός Μοντεσσοριανού σχολείου, μας εντυπωσιάζει η ελευθερία του παιδιού, πλαισιωμένη από αντικειμενικά όρια που βάζουν οι ίδιες οι ανάγκες του για μάθηση. Μέσα στο πλαίσιο αυτής της οριοθετημένης ελευθερίας, οδηγείται να συνειδητοποιήσει ότι η κατάκτηση της γνώσης είναι δική του υπόθεση, δική του ευθύνη και ότι πρέπει να τη χειριστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, για δικό του όφελος. Το παιδί κινείται ελεύθερα στον χώρο της αίθουσας σύμφωνα με την ανάγκη του για κίνηση, χωρίς αυτό να σημαίνει ασυδοσία ή άναρχη συμπεριφορά. Διότι οι κανόνες υπάρχουν, μόνον που δεν επιβάλλονται. Οι κανόνες είναι εκεί, συνειδητοποιούνται, όμως, μέσα από όλη την οργανωμένη πρακτική και το στοχευμένο προγραμματισμό.
Στην περίπτωση του σχολείου μου, της Σύγχρονης Μοντεσσοριανής Εκπαίδευσης – Μαριάννα Βιλδιρίδη, έτσι όπως παρουσιάζεται στο βιβλίο μου, μπορεί κανείς να ανακαλύψει μία μέθοδο παιδαγωγικής διανθισμένη από αγάπη, έμπνευση, σύμπνοια, καινοτομία και προσήλωση. Αποτελεί σίγουρα πρότυπο μελέτης και επαναπροσδιορισμού των στόχων και των πρακτικών που θα μπορούσαν να αναμορφώσουν σημεία του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.
Η προσφορά σας σε ό, τι ενέχει την έννοια της αγωγής των παιδιών, επισφραγίστηκε και από μία πρόσφατη βράβευση, διά χειρός της ΑΘΠ του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου. Κάτι που, ίσως, δεν είναι ευρέως γνωστό στον κόσμο.
Πράγματι, μου έγινε η υπέρτατη τιμή να βραβευτώ τον περασμένο Οκτώβρη, διά χειρός της ΑΘΠ του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, στο Πατριαρχείο Κων/πολης, για την προσφορά μου στην Ελληνική Παιδεία και στον Ελληνικό Πολιτισμό. Θεωρώ πως είναι μια αναγνώριση αυτής της πολυετούς προσπάθειάς μου, την οποία δεν θα εγκαταλείψω ποτέ!
Όπου «παιδί», λοιπόν, υπάρχει και ο όρος «παιχνίδι»: είτε ως ψυχαγωγία είτε ως ένα εκπαιδευτικό εργαλείο. Η ίδια είστε συλλέκτρια παιχνιδιών, με αποκτήματα και αντικείμενα που «κρατάνε» από τον 17ο αιώνα. Και ερχόμαστε στο σήμερα και στην ίδρυση του «Μουσείου Παιδιού και Παιδικού Παιχνιδιού». Που και πότε θα είναι διαθέσιμο για το κοινό; Τι ακριβώς θα έχει τη δυνατότητα να δει ο επισκέπτης;
Το παιχνίδι είναι η εργασία της παιδικής ηλικίας, η αρχική μέθοδος για να μάθουν τα παιδιά για τον εαυτό τους, τους άλλους και τον κόσμο τους. Άρα είναι μια κοινωνική δραστηριότητα. Μερικοί επιστήμονες έχουν βρει στοιχεία, όπως ότι το παιχνίδι μπορεί να «σμιλεύει» τον εγκέφαλο και να χτίζει πυκνότερους ιστούς των νευρικών συνδέσεων. Όταν παίζουν, ασκούν κυριολεκτικά τα κύτταρα του εγκεφάλου τους. Εξάλλου, τα κύτταρα των νεύρων στον εγκέφαλο πυκνώνουν πραγματικά και αυξάνονται, καθώς μαθαίνουμε. Το παιχνίδι προαπαιτεί από το παιδί ενεργοποίηση της φαντασίας του. Σύμφωνα με τον Α. Εinstein, η φαντασία είναι σημαντικότερη από τη γνώση. Η γνώση είναι περιορισμένη. Άρα, το παιχνίδι δίνει άπειρες προεκτάσεις και δυνατότητες έκφρασης στην παιδική σκέψη.
Ο επιστημονικός κλάδος της μουσειοπαιδαγωγικής, αλλά και γενικότερα οι μελετητές της μάθησης σε μη τυπικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, έχουν εστιάσει, τις τελευταίες δεκαετίες, το ενδιαφέρον τους στα μουσεία ως περιβάλλοντα που κατασκευάζουν μαθησιακές εμπειρίες και στον τρόπο με τον οποίο μαθαίνουν οι επισκέπτες σε αυτά. Οι σύγχρονες τάσεις στις παιδαγωγικές επιστήμες έχουν στρέψει, πλέον, το ενδιαφέρον τους στην έννοια της μάθησης και στη σχέση της με την επικοινωνία και την εμπειρία, ενώ έχουν αναδείξει τη μάθηση ως μια ευχάριστη διαδικασία με πολυδιάστατο χαρακτήρα. Συνεπώς, η μουσειακή εκπαίδευση αποτελεί, σήμερα, αναγκαία αναβάθμιση και προτεραιότητα της σχολικής εκπαίδευσης. Μέσω αυτής, καλλιεργούνται οι ικανότητες και οι δεξιότητες των νηπίων.
Κατά τη διάρκεια, λοιπόν, της μουσειακής μαθησιακής εμπειρίας καλλιεργούνται τόσο οι αισθήσεις των παιδιών όσο και η αντίληψή τους για την πολιτιστική κληρονομιά και τέχνη. Πρώτιστη λειτουργία, την οποία καλείται να επιτελέσει το μουσείο, είναι να γίνει για τα παιδιά ένας τόπος έρευνας, συνάντησης και αποκαλύψεων. Εκεί, μέσω της βιωματικής μάθησης, θα αναπτυχθούν οι νοητικές τους ικανότητες και θα ενεργοποιηθούν οι εσωτερικές τους δυνάμεις αναζήτησης και αφομοίωσης. Φανταστείτε, λοιπόν, ένα περιβάλλον, που θα μπορούσε να αποτελέσει τον φυσικό χώρο των παιδιών και πόσα θα μπορούσε να του προσφέρει μέσω του «παιχνιδιού», το οποίο, ούτως ή άλλως, αποτελεί κοινωνική δεξιότητα.
Το Μουσείο Παιχνιδιού θα φιλοξενηθεί σε κτήριο του Δήμου Πυλαίας – Χορτιάτη και πολύ σύντομα θα «ανοίξει» τις πύλες του και θα απευθύνει εκπαιδευτικά προγράμματα σε όλα τα παιδιά της Θεσσαλονίκης. Ένας απ’ τους κυρίαρχους στόχους είναι η συνεργασία με σχολεία κι εκπαιδευτικούς.
Η εκπνοή του 2022 σας βρήκε στη θέση της Προέδρου του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Κεντρικής Μακεδονίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, έπειτα από μία «άδοξη» αποχώρηση της προηγούμενης διοίκησης. Ποιες είναι οι επιδιώξεις σας για την εύρυθμη και αρμονική λειτουργία της δομής;
Είναι μια πρόκληση, η συγκεκριμένη θέση ευθύνης, από την αρχή έως το τέλος! Είμαι ακόμη στην αρχή, ενημερώνομαι για τα τρέχοντα και επείγοντα και, παράλληλα, οργανώνω τον σχεδιασμό για να συντονίσουμε όλες τις δομές και τις υπηρεσίες του Κέντρου Πρόνοιας κάτω από μια στρατηγική ανάπτυξης.
Όπως γνωρίζετε, είναι πάρα πολλές οι υπηρεσίες προς τον άνθρωπο που παρέχει το Κέντρο. Συνεχώς διευρύνονται για να εξυπηρετήσουν νέες ανάγκες και απαιτείται καλός συντονισμός κι επαγρύπνηση.
Με κοινωνικό πρόσημο, λοιπόν, Διοίκηση και εργαζόμενοι, επικεντρωνόμαστε στον άνθρωπο που μας έχει ανάγκη και πάνω σε αυτήν τη βάση χαράσσουμε τη στρατηγική μας. Με πολλή δουλειά και στοχοπροσήλωση αντιμετωπίζω αυτή την πρόκληση/πρόσκληση ως Πρόεδρος του Κέντρου Πρόνοιας Κεντρικής Μακεδονίας κι ευελπιστώ, με τη βοήθεια των συνεργατών μου, να ανταποκριθούμε στο ακέραιο.
Πληροφορίες
Παρουσίαση βιβλίου: «Μετάβαση», Δρ. Μαριάννα Βιλδιρίδη – Χατζητόλιου
(Εκδόσεις Μπαρμπουνάκης)
IANOS, Αριστοτέλους 7
Τρίτη 21 Φεβρουαρίου, στις 19.00
Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι:
Ζέτα Μακρή | Υφυπουργός Παιδείας
Άννα Διαμαντοπούλου | Πρώην Υπουργός Παιδείας, Πρόεδρος του ΔΙΚΤΥΟΥ για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη
Τασούλα Τσιλιμένη | Συγγραφέας, Καθηγήτρια Παιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Δέσποινα Μιχελάκη | Εκπαιδευτικός, Θεολόγος
Κατερίνα Τζαβάρα | Εκπαιδευτικός, Συγγραφέας
Αναστασία Αλευροπούλου | Εκπαιδευτικός, Επιμελήτρια έκδοσης
Συντονίζει ο Αστέριος Πελτέκης | Καλλιτεχνικός Διευθυντής του ΚΘΒΕ, ηθοποιός και σκηνοθέτης