Μέσα από τον λόγο και την ψυχή της Άννας Βαγενά θα έχει την ευκαιρία, το κοινό της Θεσσαλονίκης, να παρακολουθήσει την ιστορική παράσταση «Αγγέλα Παπάζογλου» στις 23 και 24 Νοεμβρίου, στο Θέατρο Αμαλία.
Η «Αγγέλα Παπάζογλου» είναι η πρώτη θεατρική αναφορά στη Μικρασιατική Καταστροφή, στην προσφυγιά και τον ξεριζωμό. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε, γιατί όπως έλεγε και η Αγγέλα: «Μην ξεχνάς, είναι αμαρτία να ξεχνάς».
Κυρία Βαγενά, επετειακή αυτή η συνάντηση, επί σκηνής, με την «Αγγέλα Παπάζογλου». Η ιστορία της οποίας, μάλιστα, έγινε ευρέως γνωστή μέσω εσάς. Ποια ήταν, λοιπόν, η Αγγέλα Παπάζογλου;
Η Αγγέλα Παπάζογλου ήταν υπαρκτό πρόσωπο, γυναίκα του ρεμπέτη Βαγγέλη Παπάζογλου. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Σμύρνη, όπου και άρχισε να τραγουδά. Έφυγε από τη Σμύρνη με την Καταστροφή, το ’22, μαζί με τα καραβάνια των προσφύγων. Εγκαταστάθηκε με τη μητέρα της, στην αρχή, στις Τζιτζιφιές κι έπειτα στην Κοκκινιά.
Γνώρισε και παντρεύτηκε τον Βαγγέλη Παπάζογλου. Είχαν γνωριστεί στη Σμύρνη, αλλά ξαναβρέθηκαν εδώ. Στο τέλος της ζωής της ήταν τυφλή.
Διηγήθηκε τη ζωή της κι όλα αυτά που πέρασε στον γιο της, Γιώργη Παπάζογλου, ο οποίος τα κατέγραφε σε ένα κασετόφωνο. Όταν πέθανε η μητέρα του, εξέδωσε το βιβλίο στο οποίο στηρίζεται η παράσταση.
Στην παράσταση αφηγούμαι τη ζωή της και τα σημαντικότερα γεγονότα της ιστορίας της Ελλάδας τον αιώνα που πέρασε· καταστροφή της Σμύρνης, Κατοχή, πόλεμο.
Εσείς, τυχαίνει να έχετε ρίζες από τη Σμύρνη;
Όχι, δεν έχω. Αλλά ενσαρκώνοντας την Αγγέλα, όλα αυτά τα χρόνια, είναι σα να έχω αποκτήσει συγγενικές ρίζες. Έχω έρθει πάρα πολύ κοντά στο συναίσθημα και έχω δει πόσο δεμένες είναι με την ιστορία του τόπου τους και οι τρίτες, τέταρτες γενιές των ανθρώπων που ήρθαν τότε από ‘κει. Πόσο περήφανοι είναι και πόσο, αυτοί οι νεότεροι άνθρωποι, αναφέρονται στους προγόνους τους.
Η συγκεκριμένη παράσταση ήταν και η πρώτη θεατρική αναφορά στη Μικρασιατική Καταστροφή. Ανέβηκε για πρώτη φορά το 1999, μετρώντας 23 χρόνια συνεχόμενης πορείας;
Δεν ήταν συνεχόμενες οι παραστάσεις. Τα πρώτα δυο – τρία χρόνια έπαιζα συνέχεια την «Αγγέλα Παπάζογλου». Στη συνέχεια, ερμήνευα αυτό το συγκλονιστικό κείμενο ανά τακτά διαστήματα.
Είναι, ίσως, η μακροβιότερη παράσταση στην Ελλάδα με τον ίδιο πρωταγωνιστή.
Είχατε προβλέψει τότε, ενδεχομένως, την επιτυχία και τη διάρκεια του θεατρικού αυτού έργου;
Πώς μπορεί να φανταστεί κανείς κάτι τέτοιο; Ξεκίνησε με το σκεπτικό να ανέβει για δύο παραστάσεις μόνον, στη Μάντρα της Κοκκινιάς, σε συνεργασία με τον δήμο της Νίκαιας, επί Τράπαλη.
Τιμητικές παραστάσεις, γιατί η «Αγγέλα» περιγράφει και το Μπλόκο της Κοκκινιάς και τις εκτελέσεις των πατριωτών στη Μάντρα. Στο σημείο εκείνο δόθηκαν και οι πρώτες παραστάσεις κι ήταν συγκλονιστικό, γιατί ήταν μέσα στον τόπο των εκτελέσεων.
Δεν μπορούσε κανείς να φανταστεί την τύχη της παράστασης. Εκείνο που αισθάνθηκα, από την πρώτη στιγμή που ήρθα σε επαφή με το κείμενο, ήταν ότι κάτι συνέβαινε… Δεν ήταν, δηλαδή, μια απλή παράσταση. Είχα κάνει τότε μία ευχή, να είμαι γερή και δυνατή και να μπορώ να παίζω αυτόν τον ρόλο και στη συμπλήρωση των 100 χρόνων από την Καταστροφή. Και να που η ευχή εκπληρώθηκε.
Επειδή, ακριβώς, η ευχή αυτή εκπληρώθηκε… Αν ήταν μαζί μας ο Λουκιανός Κηλαηδόνης, τι θα σας έλεγε;
«Αννάκι, μπράβο! Τα κατάφερες!». Ο Λουκιανός είχε καταγωγή από τη Μικρά Ασία, ήταν μεγαλωμένος από τρεις Μικρασιάτισσες: η γιαγιά, η μάνα και η θεία του είχαν έρθει πρόσφυγες από το Τσεσμέ της Σμύρνης. Δήλωνε Ίωνας, Μικρασιάτης, και διέθετε όλον αυτόν τον ιδιαίτερο πολιτισμό που έχουν αυτοί οι άνθρωποι.
Του άρεσε πάρα πολύ αυτή η παράσταση. Μου είχε πει: «Αυτό δεν είναι παράσταση, πρέπει να το συγκαταλέξουμε στα “μυστήρια”. Αυτό που κάνεις εσύ είναι “μυστήριο”, δεν είναι ακριβώς παράσταση».
Θα ήταν πολύ χαρούμενος κι ευτυχισμένος και περήφανος για ‘μένα. Όταν έπαιξα την «Αγγέλα» πρώτη φορά, μου είχε αφήσει ένα σημείωμα -πάντα μου άφηνε σημειώματα- και μου έγραφε: «Αν ήταν η Αγγέλα χθες και σ’ έβλεπε… Εκείνη είχε τη φωνή, αλλά αν είχε το πρόσωπό σου, θα ΄χε να λέει για ‘σένα».
Όσον αφορά στους υπόλοιπους συντελεστές, οι οποίοι συνέβαλαν στην απόδοση της παράστασης;
Στον Λάμπρο τον Λιάβα οφείλω το γεγονός ότι μου έτυχε να ενσαρκώνω την Αγγέλα Παπάζογλου. Εκείνος είχε το βιβλίο, εκείνος σκέφτηκε ότι μπορώ να το κάνω. Με συνάντησε, μου έδωσε το κείμενο, το βιβλίο ολόκληρο. Το διάβασα και συγκλονίστηκα.
Επέλεξε και τα κομμάτια. Το βιβλίο είναι τεράστιο, είναι 400 σελίδες. Δεν ήταν κι εύκολο να επιλέξει κάποιος από τόσο υλικό. Μαζί, μετά, σκηνοθετήσαμε την παράσταση. Ο ίδιος επιμελήθηκε και τη μουσική.
Επίσης, ο Μάριος Σπηλιόπουλος –ήταν Πρύτανης στη Σχολή Καλών Τεχνών και σημαντικός ζωγράφος- φρόντισε για τα σκηνικά και τα κοστούμια, τα οποία έχουν συμβάλλει πολύ στην επιτυχία της παράστασης.
Υπάρχει ακόμα ένας ρόλος, αυτός της αναγνώστριας, που λειτουργεί βοηθητικά. Η Ασπασία Μπατατόλη συμβολίζει τη νέα γενιά. Είναι σαν να διαβάζει εκείνη το βιβλίο και να ενσαρκώνω, επί σκηνής, αυτά που διαβάζει.
Κυρία Βαγενά, δεν θα μπορούσα να μην ρωτήσω: πολιτική ή υποκριτική;
Σίγουρα η ψυχή μου είναι στο θέατρο. Αυτό δεν το συζητάω.
Για ‘μένα η πολιτική, ξέρετε, δεν είναι επάγγελμα. Είναι σαν συνέχεια της ζωής μου. Και πολλές παραστάσεις τις θεωρώ πολιτική πράξη. Άλλωστε η ζωή μας, η στάση, η συμπεριφορά μας είναι πολιτικές πράξεις.
Είναι και λίγο σαν κατάληξη αυτό. Από πολύ μικρή ασχολούμαι με τα κοινά. Και την ενασχόληση με την πολιτική, τη βλέπω περισσότερο σαν ενασχόληση με τα κοινά· δηλαδή, με τα κοινωνικά θέματα που συμβαίνουν και υπάρχουν γύρω μας. Αλλά σίγουρα το θέατρο είναι εκείνο που καταλαμβάνει το μεγαλύτερο κομμάτι μέσα στην ψυχή μου.
Εκτός από την «Αγγέλα Παπάζογλου», θα σας δούμε κάπου αλλού θεατρικά;
Προς το παρόν όχι. Θα σκηνοθετήσω, όμως, μία παράσταση. Έχει προγραμματιστεί να ανέβει αρχές του Μάρτη εδώ στο θέατρο μας, στο Μεταξουργείο, στην Αθήνα. Λέγεται «Φοβάμαι, ταυρομάχε», του Pedro Lemebel. Μία μεγάλη προσωπικότητα της λατινογενούς γραμματείας και λογοτεχνίας.
Η ιστορία εκτυλίσσεται την περίοδο της δικτατορίας στη Χιλή, ανάμεσα σε έναν ομοφυλόφιλο και έναν νεαρό τρομοκράτη. Είναι πολύ ενδιαφέρον έργο και ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Δείχνει τη στάση απέναντι στα αυταρχικά καθεστώτα, σε καθετί διαφορετικό. Καθετί που δεν ταιριάζει στο δικό τους κάδρο, μέσα στην υποκρισία που κλείνει αυτό το κάδρο.
Εγώ κάνω τη θεατρική διασκευή και προσαρμογή του μυθιστορήματος. Θα το σκηνοθετήσω, δεν θα παίξω. Αλλά έχω, έτσι, μεγάλη χαρά και ανυπομονησία. Η δημιουργία μιας παράστασης είναι σα να γεννιέται ένας άνθρωπος κάθε φορά. Και, μάλιστα, πρόκειται για μια παράσταση που γεννιέται από το μηδέν εντελώς, δεν προϋπάρχει το θεατρικό κείμενο. Οπότε, ξεκινάω να πλάθω τα πάντα…
Πληροφορίες
«Αγγέλα Παπάζογλου»
Θέατρο Αμαλία (Αμαλίας 71, Θεσσαλονίκη)
Ημερομηνίες & Ώρες Παράστασης: Τετάρτη 23 και Πέμπτη 24 Νοεμβρίου, στις 21:00
Τιμές εισιτηρίων: 15€ Γενική Είσοδος, 13€ Φοιτητικό – Ανέργων
Προπώληση εισιτηρίων: Ταμείο Θεάτρου Αμαλία, καθημερινά 10.30-14.30 & 17.30-21.30
Τηλέφωνο Κρατήσεων: 231 084 2509
Συντελεστές
Τον ρόλο της Αγγέλας ερμηνεύει η Άννα Βαγενά
Στον ρόλο της αναγνώστριας, η Ασπασία Μπατατόλη
Επιλογή κειμένου, από το βιβλίο του Γιώργη Παπάζογλου «Ονείρατα της άκαυτης και της
καμμένης Σμύρνης», και μουσική επιμέλεια: Λάμπρος Λιάβας
Σκηνοθεσία: Λάμπρος Λιάβας – Άννα Βαγενά
Σκηνικά – κοστούμια: Μάριος Σπηλιόπουλος
Διάρκεια Παράστασης: 90’
Παραγωγή: Θέατρο Μεταξουργείο
Η παράσταση «Αγγέλα Παπάζογλου» έχει τεθεί υπό την αιγίδα της Ομοσπονδίας Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος (Ο.Π.Σ.Ε.)