«Τα παιδιά είναι ένα κοινό όπως θα το ήθελε ο κάθε ηθοποιός» – Ο Δημήτρης Αδάμης στο TheOpinion

Ο Δημήτρης Αδάμης σκηνοθετεί την παράσταση «Το θαυμαστό ταξίδι του Νιλς Χόλγκερσον» και μιλάει στο TheOpinion και τη Δέσποινα Δαϊλιάνη

ΘΕΑΤΡΟ ΘΕΜΑ THEOPINION

Δέσποινα Δαϊλιάνη

30 Αυγούστου 2023, 08:56 UPD: 30 Αυγούστου 2023, 11:27

Μοιραστείτε αυτό το άρθρο

«Το θαυμαστό ταξίδι του Νιλς Χόλγκερσον», το πολυαγαπημένο οικολογικό, παραμυθένιο έργο της βραβευμένης με Νόμπελ, Σέλμα Λάγκερλεφ, παρουσιάζεται απόψε στο Θέατρο Κήπου.

Ο δημιουργός του «παιδικού ονείρου», Δημήτρης Αδάμης, ηγείται εδώ και 20 χρόνια της θεατρικής ομάδας «Μαγικές Σβούρες». Η οποία μπορεί να έχει την έδρα της στην Αθήνα, «αλλά είναι…travellers», όπως αναφέρει στο TheOpinion χαριτολογώντας.

Με περιοδείες κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες, ο ίδιος ακολουθεί αδιάκοπα τον θίασο στις θεατρικές περιπλανήσεις του. Κάπως έτσι, λοιπόν, θα τον συναντήσουμε κι εμείς –μικροί και μεγάλοι- απόψε στη Θεσσαλονίκη, στο Θέατρο Κήπου, για να πραγματοποιήσουμε το «θαυμαστό» αυτό «ταξίδι» υπό τις οδηγίες του.

Κύριε Αδάμη, θα ήθελα να ξεκινήσουμε την κουβέντα μας με ένα σχόλιό σας για το…«απαιτητικό» κοινό στο οποίο έχετε επιλέξει να απευθύνεστε.

Καταρχάς να πω ότι κλείνουμε, φέτος, 20 χρόνια με την ομάδα μας, τις «Μαγικές Σβούρες», την οποία ιδρύσαμε εγώ με τη Δόμνα Ζαφειροπούλου. Δύο ηθοποιοί που αποφασίσαμε –ουσιαστικά ήταν μια απόφαση ζωής αυτό- να κάνουμε μόνον θέατρο για τα παιδιά. Και, πια, και την παραγωγή.

Ήταν ένας τρόπος να παίξω, ως ηθοποιός, στις παραστάσεις για παιδιά που εγώ θα ήθελα. Ήταν επιλογή μου, μου άρεζε πάρα πολύ. Τα καλοκαίρια έπαιζα σε διάφορα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ, τότε που «άνθιζαν», και τον χειμώνα πάντοτε επέλεγα να βρίσκομαι σε μια παιδική παράσταση. Από όλη αυτήν την καριέρα, τα 7 χρόνια ήμουν στην παιδική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.

Επέλεξα, λοιπόν, αυτό, επειδή πραγματικά έβρισκα τη χαρά μου να επικοινωνώ με τα παιδιά. Ήταν, για ‘μένα, σαν να παίζω στο ιδανικό κοινό. Και το λέω αυτό, γιατί τα παιδιά είναι ένα κοινό όπως θα το ήθελε ο κάθε ηθοποιός· αντιδρά άμεσα σε αυτό που βλέπει και καταλαβαίνεις απόλυτα αν του αρέσει. Απ’ την άλλη, έχει μια αθωότητα που δεν κερδίζεται, δεν υπάρχει στο κανονικό κοινό. Σε αυτό υπάρχει το τακτ, η διακριτικότητα. Και, βέβαια, από την ώρα που του αρέσει αυτό που βλέπει, είναι μαγικό το αποτέλεσμα της επικοινωνίας. Γιατί το παιδί ζει πραγματικά μέσα στην παράσταση που βλέπει, σε θεωρεί στοιχείο της φαντασίας του. Δηλαδή, είναι σαν να είσαι ο πομπός που του έφτιαξε μια όμορφη εικόνα. Που του έφτιαξε ένα όνειρο. Αυτό, όσο και να το περιγράφω, αν δεν το ζήσεις… Τα τεράστια μάτια, τις αγκαλιές, την αγάπη, τον θαυμασμό που σου δείχνει ένα παιδί, δεν μπορείς να τα συγκρίνεις με τίποτε άλλο σε αυτόν τον χώρο. Κι ειδικά αν το θέατρο είναι η ζωή σου.

Κάτι παρόμοιο ζουν και οι δάσκαλοι. Είναι, ουσιαστικά, το «αντίδωρό» τους για όλο αυτό το δύσκολο πράγμα που περνούν. Αν μιλήσετε με έναν δάσκαλο που είναι παθιασμένος με αυτό που κάνει, ενώ θα είναι πολύ κουρασμένος -τα παιδιά σε «εξαντλούν», σου τραβούν όλη την ενέργεια με τον τρόπο τους- θα διαπιστώσετε αυτήν την επικοινωνία με τα παιδιά. Την αγάπη. Είναι μεγαλειώδες αυτό που συμβαίνει. Οποιοσδήποτε έχει επαφή με τα παιδιά, το ξέρει πολύ καλά αυτό που λέω.

Αυτά τα 20 χρόνια κατάφερα να πραγματοποιώ κι εγώ τα δικά μου όνειρα· δηλαδή, όλα αυτά που ονειρευόμουν γύρω από τους λογοτεχνικούς ήρωες, από τα παραμύθια, από τις παραστάσεις που έβλεπα, μπορώ να τα υλοποιώ με τα μέσα που διαθέτω. Και να παρουσιάζω τις παραστάσεις στα παιδιά, όχι, όμως, παίζοντας. Κι αυτό είναι πιο εντυπωσιακό! Έρχονται να μου μιλήσουν, πια, σαν να είμαι ο δημιουργός του ονείρου. Κι αυτό είναι υπέροχο!

«Το θαυμαστό ταξίδι του Νιλς Χόλγκερσον» φαντάζει, δυστυχώς, οξύμωρο τη δεδομένη στιγμή. Βλέπουμε, καθημερινά, να χάνεται κάθε «πνεύμονας πρασίνου»…

Βιώνουμε, δυστυχώς, μια εμπειρία που δεν την αναγνωρίζουμε αυτήν τη στιγμή. Δεν καταλαβαίνουμε τι πραγματικά μας συμβαίνει.

Παρόλα αυτά η Σέλμα Λάγκερλεφ, η δασκάλα που έγραψε το αναγνωστικό για τα παιδιά του δημοτικού σχολείου στη Σουηδία, το 1903 –ακριβώς 120 χρόνια πριν- μιλούσε για αυτά τα πράγματα τότε· για την οικολογία, για την αγάπη προς τη φύση κι ότι μόνον μέσα από την αναγνώριση της θέσης του ανθρώπου στο γενικό σύνολο που λέγεται φύση, στο σύμπαν, μπορείς να κατανοήσεις ποιος είσαι, τι είσαι και πόσο «μικρός» ή «μεγάλος» είσαι.

Όλο το βιβλίο είναι ένα τέτοιο δίδαγμα, χωρίς να «κουνάει» κανένα δάχτυλο στα παιδιά, δίνοντας, μέσα από έναν πολύ όμορφο τρόπο, το μήνυμα ότι είμαστε μέρος ενός σύμπαντος, της φύσης. Αν αυτό το μέρος της φύσης εναντιωθεί στο υπόλοιπο, δεν έχουμε να κερδίσουμε τίποτα. Να χάσουμε έχουμε μόνον! Κι αυτό έχουμε κάνει… Έχουμε εναντιωθεί στο μέρος που μας γεννά, που μας ζει, σε αυτό που μας κρατάει εν ζωή. Εμείς χάνουμε, ουσιαστικά, και φαίνεται.

Το βιβλίο αυτό είναι τόσο «σημερινό», γιατί, ξαναλέω, είπε αυτά τα πράγματα πριν 120 χρόνια. Δεν είναι μόνον η οικολογία… Έχει ολόκληρη σκηνή μέσα στο έργο για την αναδάσωση. Πού; Σε μια χώρα σαν τη Σουηδία. Μιλάει για την εξάπλωση του ανθρώπου, που δεν αφήνει σε κανένα άλλο πλάσμα περιθώριο ζωής παρά μόνον σε ό, τι αυτός έχει επιλέξει.

Τα μεγέθη, δε, είναι τεράστια. Ειδικά όταν ο πρωταγωνιστής του έργου αλλάζει μέγεθος από τη μια στιγμή στην άλλη. Νομίζοντας ότι είναι ο αρχηγός του σύμπαντος κι ότι όλα του ανήκουν, γίνεται τόσο «μικρός» που, πια, δεν του ανήκει τίποτα. Κι όλα αυτά που πίστευε ότι του ανήκουν, τα βλέπει στα πραγματικά τους μεγέθη.

Όταν ξαναδιάβασα το βιβλίο, θυμήθηκα ότι, όταν ήμουν παιδί κι έβλεπα στην τηλεόραση αυτό το κινούμενο σχέδιο, μαγευόμουν από την περιπέτεια. Θυμάμαι να καταλαβαίνω ότι κάθε παιδί αισθάνεται ότι είναι «μικρό» απέναντι στη φύση. Σε οτιδήποτε συμβαίνει. Όταν η θέση του ανθρώπου απέναντι στη φύση είναι σωστή, όλα γίνονται σωστά. Ο άνθρωπος ξεπέρασε τη θέση του, αυτό έχει συμβεί.

Εμείς τώρα καλούμαστε να κάνουμε κι ένα θέαμα που να είναι ψυχαγωγικό και να θέτουμε ζητήματα στα παιδιά με ευχάριστο τρόπο. Γιατί δεν θέλουμε να έρθουν στο θέατρο και να στεναχωρηθούν. Τα παιδιά πρέπει να έρθουν στο θέατρο και να πάρουν μία πάρα πολύ όμορφη βαλίτσα με υλικά που θα τους δώσουμε εμείς. Και αυτήν τη βαλίτσα να την έχουν μαζί τους και να τη χρησιμοποιήσουν στη ζωή τους. Έτσι, λοιπόν, δεν μπορείς να δίνεις ένα δώρο στον άλλον και να είσαι σκυθρωπός. Πρέπει να του δώσεις ένα δώρο με χαρά, με χαμόγελο.

Η παράσταση έχει κέφι, περιπέτεια, χιούμορ. Και δίνουμε στα παιδιά υλικά για να «ζωγραφίσουν» έναν κόσμο καλύτερο.

Δεν νομίζετε, λοιπόν, ότι, εκτός από εσάς τους ανθρώπους των τεχνών, πρέπει να υπάρχουν και περισσότεροι των γραμμάτων –όπως στην προκειμένη περίπτωση η Σέλμα Λάγκερλεφ- που να μεταδίδουν τις αρχές και τις αξίες στα παιδιά;

Εκεί είναι το μεγάλο πρόβλημα: η παιδεία! Αν ακούσετε, αν δείτε τις συνεντεύξεις του σπουδαίου Μάνου Χατζιδάκι, μιλούσε συνέχεια για την παιδεία μας. Αυτό λείπει… Γι’ αυτό καίγονται τα δάση μας, γι’ αυτό χάνουμε τους μισθούς μας, τον πολιτισμό μας.

Η παιδεία είναι μπροστά για όλα. Τίποτα από όλα αυτά δεν θα είχε συμβεί αν ήμασταν άνθρωποι με παιδεία. Αυτό είναι ένα πράγμα σαν σχέδιο: όταν αφαιρείς από έναν λαό την παιδεία του, μπορείς να τον κάνεις ό, τι θέλεις. Μπορείς να τον έχεις όπως θέλεις. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάτι άλλο που να μπορεί να σώσει τα πράγματα, εκτός από την παιδεία. Γι’ αυτό οι εκπαιδευτικοί είναι ανήμποροι αυτήν τη στιγμή, γιατί κι αυτοί δεν έχουν τα κατάλληλα εφόδια.

Όταν ανεβάσαμε το έργο για πρώτη φορά, πριν 14 περίπου χρόνια, στη Σουηδία, απευθύνθηκα στη σουηδική Πρεσβεία και μου έδωσαν ένα βίντεο με το εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα. Εικόνες από τάξεις μαγευτικές! Ξέρετε τι μου έκανε εντύπωση; Μία μέρα κάθε βδομάδα, όλον τον χρόνο, βρέξει χιονίσει, τα παιδιά κάνουν μάθημα στη φύση. Ό, τι καιρό και να κάνει! Σκεφτείτε το… Εδώ -εμείς το ζούμε καθημερινά, γιατί έχουμε τα σχολεία που έρχονται στο θέατρο- μόλις ψιλοβρέξει, δεν εμφανίζονται. Κι έχουν κι άλλη μία μέρα την εβδομάδα, όπου το πρωινό τους είναι αφιερωμένο σε κάποια πολιτιστική εκδήλωση, σε κάποιο μουσείο, θέατρο ή οτιδήποτε άλλο. Κι έπειτα συνεχίζουν το μάθημα για να συζητήσουν αυτό που είδαν.

Μετά εμείς τι να πούμε; Προσπαθούμε όλοι από τη μεριά μας κάτι να συμβεί και πάμε συνέχεια προς τα πίσω. Κάποτε, καλώς ή κακώς, αυτές οι εκδρομές των παιδιών στα θέατρα ήταν σύνηθες φαινόμενο. Τώρα, γιατί το πράγμα έχει φτάσει να είναι πολύ ακριβό, λογικά και συμβαίνει αυτό. Πού είναι το Κράτος να πριμοδοτήσει το σχολείο; Τόσα δίνουν, τόσα ξοδεύουμε! Είναι δυνατόν να κλείνουμε τα παιδιά στα ντουβάρια; Ειδικά αυτά τα παιδιά του covid -το αντιμετωπίζουμε, επίσης, καθημερινά- δεν έχουν δει ποτέ στη ζωή τους θέατρο. Και είναι 5 ετών! Δεν ξέρουν τι σημαίνει ζωντανός άνθρωπος πάνω στη σκηνή, γιατί το βλέπουν τώρα πρώτη φορά.

Αυτή είναι κι η απάντησή μου, πολλές φορές, όταν με ρωτούν γιατί τα έργα μου δεν είναι «σημερινά»· να μιλήσω, ας πούμε, για το προσφυγικό. Για το οικονομικό πρόβλημα. Για τη σχέση των φύλων. Πιστεύω ότι ακριβώς για αυτά μιλάμε. Απλώς δεν λέγονται έτσι όπως θα τα λέγαμε σήμερα. Η λογοτεχνία τα έχει πει όλα. Τα μεγάλα λογοτεχνικά έργα έχουν μιλήσει για όλα αυτά τα θέματα. Αλλά είναι σαν, ξαφνικά, να θέλω να χτίσω τον τέταρτο όροφο χωρίς να έχω χτίσει τον πρώτο και τον δεύτερο. Έτσι αισθάνομαι… Αν δεν μάθει το παιδί πέντε βασικά πράγματα για την ύπαρξή του, ποια είναι η θέση του στο σύμπαν, ποια είναι η θέση του γενικά… Αν δεν ξέρει έναν Αριστοφάνη και δεν έχει ακούσει την ιδέα της ειρήνης απέναντι στον πόλεμο, τι να του πω για ένα προσφυγόπουλο; Αφού δεν ξέρει την αίσθηση του πολέμου. Δεν πρέπει πρώτα να του μιλήσω για τον πόλεμο, τα δεινά του, και μετά για τον πρόσφυγα; Έχουν μια ροή όλα αυτά.

Γι’ αυτό υπάρχουν και πολλές παιδικές σκηνές, ώστε ο γονιός να επιλέξει τρεις; Τέσσερις παραστάσεις κάθε χρονιά; Όσες αντέχει το πορτοφόλι του. Και μαζί με το σχολείο, ταυτόχρονα, όλοι μαζί να βοηθήσουμε τα παιδιά να δουν πολλά πράγματα· και μια λογοτεχνία και μια ιστορία από μυθολογία κι ένα σύγχρονο παιδικό έργο κι ένα μουσικό έργο. Να ακούσουν και μια συναυλία. Να δουν κι έναν πίνακα ζωγραφικής.

Το «παράθυρο» είναι η τέχνη. Αν το παιδί μπορέσει να συνεννοηθεί με την τέχνη, θα τα βρει όλα.

Στην εν λόγω παράσταση, δεν σας κρύβω ότι μου «τράβηξε» την προσοχή η μουσική της επένδυση…

Όταν ήμουν μικρός, το χαρτζιλίκι μου όλο το ξόδευα στο να πάω να πάρω έναν δίσκο, βινυλίου τότε. Ήταν και πανάκριβος, μάλιστα. Είχα ένα θέμα με τη μουσική. Κι έχω αυτήν την εμμονή και στις παραστάσεις μου.

Θέλω τα παιδιά, μέσα σε αυτήν τη βαλιτσούλα που τους δίνουμε, να έχουν κι ένα ωραίο…στικάκι, πια, με τις μουσικές που θα ταίριαζαν στην εικόνα που τους προσφέρουμε. Και γι’ αυτό φροντίζω πάντα, με πολλή προσοχή, τι είναι αυτό που θα ακούσουν. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η διαδικασία και για ‘μένα.

Όταν, ας πούμε, έκανα τον «Δον Κιχώτη», έψαξα πάρα πολύ βαθιά στην κλασική μουσική, στην ισπανική, σε σύγχρονους συνθέτες. Ανακάλυψα ότι ο Λόρκα, ο γνωστός θεατρικός συγγραφέας, είχε ενορχηστρώσει παραδοσιακά τραγούδια της Ισπανίας κι έφτιαξα έναν κύκλο τραγουδιών που είχε τραγουδήσει η Βενετσάνου, η Φαραντούρη, Ισπανίδες σοπράνο. Τα βρήκα όλα αυτά και τα διασκευάσαμε, με ελληνικό στίχο, για να τα συστήσουμε στα παιδιά. Τα παιδιά εντυπωσιάζονται, γιατί ακούν έναν άλλον ήχο.

Έτσι, φέτος, εξαιτίας του Νιλς, όλη η μουσική της παράστασης είναι απ’ τη Σκανδιναβία. Άρα έχουμε Σκανδιναβούς συνθέτες υπέροχους· τον Γκριγκ, τον Σιμπέλιους κι άλλους πολλούς γνωστούς και άγνωστους. Τους ανακάλυψα και παρουσιάζουμε και παραδοσιακά τραγούδια από αυτές τις χώρες, διασκευασμένα για τα παιδιά.

Έτσι κάνουμε κάθε χρόνο. Το βάζω και σαν «στοίχημα» με τον εαυτό μου, σαν «εμπόδιο»· ότι πρέπει οπωσδήποτε να βρω μια μουσική που να ταιριάζει. Και το κυκλώνω με όλους τους τρόπους. Και από το εικαστικό και γύρω από τη μόδα.

Αναφορικά με τα σχέδιά σας τη νέα θεατρική σεζόν;

Ετοιμάζουμε για του χρόνου το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας». Το είχαμε κάνει και πριν 8 χρόνια. Και τώρα κάνω μια καινούρια διασκευή, όπου το έχω τοποθετήσει όλο στη δεκαετία του ’20. Δηλαδή, όλοι οι άνθρωποι είναι μέσα στο τσάρλεστον και στο σουίνγκ και είναι ενθουσιασμένοι με όλο αυτό που συμβαίνει. Γιατί ήταν μια εποχή πολύ χαρούμενη, ακριβώς μετά από έναν πόλεμο και πριν από έναν δεύτερο. Κι είναι πολύ σημαντικό να δει κανείς πώς αντιδρά ο κόσμος, η μουσική. Αντέδρασε εικαστικά ο κόσμος, δημιουργήθηκε η Μπελ Επόκ. Οι εξπρεσιονιστές, ο Τουλούζ-Λωτρέκ. Μετά έγινε όλο αυτό το πράγμα ένα κίνημα. Η μόδα, τα ρούχα…

Όλα αυτά μας εξιτάρουν και βάζουμε το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» μέσα στη δεκαετία του ’20. Διασκευασμένο για παιδιά, απλοποιημένο αρκετά. Είναι κι ένα έργο ενός από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του κόσμου. Να το συστήσουμε και στα παιδιά. Να τα βάλουμε σε έναν δρόμο, να το ανακαλύψουν ξανά όταν μεγαλώσουν.