Θερμαϊκός: Μία θάλασσα, πολλοί φορείς, πανσπερμία αρμοδιοτήτων
Ευτυχία Βατάλη
Πολλοί φορείς, μία θάλασσα. Αυτό αποδεικνύει το ρεπορτάζ για τη θάλασσα της Θεσσαλονίκης, τον Θερμαϊκό κόλπο, που όλοι αγαπάμε να απολαμβάνουμε, ωστόσο μάλλον δεν ασχολούμαστε με αυτόν με προσοχή.
Γιατί, πώς αλλιώς μπορεί να εξηγηθεί η πανσπερμία αρμοδιοτήτων γύρω από τον Θερμαϊκό, οι μετρήσεις που γίνονται από διάφορους φορείς, χωρίς όμως κανείς να γνωρίζει με βεβαιότητα τι κάνει… ο διπλανός του.
Άλλος είναι υπεύθυνος για να καθαρίζει από τα σκουπίδια την επιφάνεια της θάλασσας, άλλος για να μετρά την ποιότητα των υδάτων για κολύμβηση, άλλος αναλαμβάνει την κατασκευή των αγωγών προκειμένου να εκλείψει η όποια εστία μόλυνσης, άλλος μετρά την ποιότητα των νερών για τις μυδοκαλλιέργειες, άλλος τους βιολογικούς προκειμένου να εκβάλλουν καθαροί στη θάλασσα και φυσικά πολλοί άλλοι για τις παραθαλάσσιες χρήσεις γης και τις αδειοδοτήσεις.
Πόσοι φορείς μπορεί να είναι σήμερα αρμόδιοι για τον Θερμαϊκό κόλπο; Δύσκολα μπορεί κανείς να δώσει με βεβαιότητα μια απάντηση, αφού, κατά τη διάρκεια του ρεπορτάζ μας, ακούσαμε εκπρόσωπο φορέα να μάς λέει ότι υπάρχει ένας φορέας για τη διαχείριση του Θερμαϊκού κι αυτός είναι ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ). Μάλιστα, το ίδιο ακούσαμε – αν και όχι με βεβαιότητα – κι από εκπρόσωπο άλλου φορέα της Θεσσαλονίκης…
Κι όμως! Δεν είναι!
Ο ΟΦΥΠΕΚΑ
Τι κάνει ο ΟΦΥΠΕΚΑ: Με Κοινή Υπουργική Απόφαση του 2019, ο άλλοτε Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα μετονομάστηκε σε Φορέα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Θερμαϊκού Κόλπου. Εκτός του ότι πήρε στην αρμοδιότητά του νέες προστατευόμενες περιοχές σε σχέση με πριν, του ανατέθηκε και ο Θερμαϊκός Κόλπος (που δεν ανήκει πάντως στις προστατευόμενες περιοχές, χωρίς ωστόσο κάποια περαιτέρω ενίσχυση για να ανταποκριθεί στις νέες αρμοδιότητες, όπως επισημαίνουν στο TheOpinion στελέχη του).
Το 2020 δημιουργήθηκε ο ΟΦΥΠΕΚΑ, στον οποίο οι Φορείς Διαχείρισης της Ελλάδας ενσωματώθηκαν το 2022. Οι νέες κατά τόπους Μονάδες Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών που δημιουργήθηκαν (στην περιοχή μας η ΜΔΠΠ Κεντρικής Μακεδονίας, στην οποία ενώθηκαν οι προηγούμενοι φορείς Δέλτα Αξιού, Κερκίνης και Κορώνειας- Βόλβης) δεν έχουν στην αρμοδιότητά τους παρά μόνο προστατευόμενες περιοχές.
Επομένως: από πλευράς του ΟΦΥΠΕΚΑ δεν πραγματοποιούνται μετρήσεις για την ποιότητα του νερού. Ωστοσο, αυτό για το οποίο είναι υπεύθυνος είναι να αναθέτει σε ανάδοχο την περισυλλογή σκουπιδιών από την επιφάνεια της θάλασσας. Όπως μας ενημερώνουν από τον ΟΦΥΠΕΚΑ, για τον καθαρισμό του παραλιακού μετώπου της πόλης της Θεσσαλονίκης, της δυτικής (μέχρι τις εκβολές Αξιού) όσο και της ανατολικής παράκτιας ζώνης (μέχρι το Μεγάλο έμβολο) του Θερμαϊκού κόλπου, ο Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. υλοποιεί δράσεις καθαρισμού στο πλαίσιο του έργου «Σύμβαση Παροχής Υπηρεσιών περισυλλογής επιπλεόντων αντικειμένων και κηλίδων καθώς και αντιμετώπισης περιστατικών ρύπανσης από πετρέλαιο και άλλες ουσίες και από διάφορα φυσικοχημικά φαινόμενα του Θερμαϊκού κόλπου», κατόπιν ανάθεσης σε ανάδοχο με ειδικό απορρυπαντικό σκάφος. Η σύμβαση λήγει τον Δεκέμβριο του 2026, αλλά ουδείς είναι σε θέση να γνωρίζει αν αυτό θα συνεχιστεί, γιατί κάθε φορά δημιουργούνται προβλήματα.
Η ΠΚΜ
«Η Περιφέρεια με τις Διευθύνσεις περιβάλλοντος έχει στην αρμόδιότητά της δύο σταθμούς που κάνουν τηλεμετρικές μετρήσεις στα νερά του Θερμαϊκού, ο ένας στον Μακρύγιαλο και ο άλλος στη Νέα Μηχανιώνα. Οι μετρήσεις αυτές αφορούν τα χαρακτηριστικά της θάλασσας. Από την πλευρά μας συλλέγουμε φυσικοχημικές και μετεωρολογικές παραμέτρους, που έχουν να κάνουν την προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος σε ό,τι αφορά την πρόληψη, πρόβλεψη και αντιμετώπιση συμβάντων που οφείλονται σε ανθρώπινες δραστηριότητες», τονίζει μιλώντας στο TheOpinion ο αντιπεριφερειάρχης Περιβάλλοντος, Στάθης Αβραμίδης.
Πρόκειται για μετρήσεις που διενεργούνται στο πλαίσιο σύμβασης που υπογράφηκε μόλις τον Δεκέμβριο του 2024, μεταξύ της Περιφέρειας, του ΑΠΘ, του Δημοκριτείου πανεπιστημίου και του ΕΚΕΤΑ, που μελετά τα στοιχεία των μετρήσεων.
«Πρόκειται για κάτι που γίνεται πρώτη φορά», τονίζει ο αντιπεριφερειάρχης, ενώ δεν παραλείπει να αναφέρει και την άλλη μεγάλη σημαντική αρμοδιότητα της ΠΚΜ για τον Θερμαϊκό: τον έλεγχο στους βιολογικούς σταθμούς κυρίως των επιχειρήσεων. «Οι βιολογικοί καταλήγουν στη θάλασσα μέσω διαφόρων ρεμάτων ή ποταμιών. Μάς ενδιαφέρει οτιδήποτε καταλήγει στον Θερμαϊκό να μην τον επιβαρύνει, να μην αποτελούν εστία ρύπανσης τα λύματα που φτάνουν σε αυτόν από τους βιολογικούς», εξηγεί ο κ. Αβραμίδης.
Ωστόσο, στην ερώτηση κάθε πότε ελέγχονται όλοι αυτοί οι βιολογικοί που λειτουργούν και σε ιδιωτικές επιχειρήσεις ή αν υπάρχουν βιολογικοί που παράνομα καταλήγουν στη θάλασσα (όπως τόσες και τόσες φορές διαβάζουμε σε δελτία τύπου της αστυνομίας), ο κ. Αβραμίδης τονίζει πράγματι ότι οι έλεγχοι γίνονται δειγματοληπτικά αλλά και κατόπιν καταγγελιών.
Αρμοδιότητα, βέβαια, για τον Θερμαϊκό έχει και η αντιπεριφέρεια Τεχνικών Έργων, με την κατασκευή των μεγάλων αντιπλημμυρικών έργων, αλλά και η αντιπεριφέρεια Θεσσαλονίκης που δίνει κονδύλια για τον καθαρισμό των ρεμάτων και των χειμάρρων που διατρέχουν τους Δήμους στις περιαστικές περιοχές της Μητροπολιτικής Ενότητας Θεσσαλονίκης και καταλήγουν στον Θερμαϊκό.
Οι δήμοι και οι εθελοντές
Από την πλευρά τους, οι δήμοι που βρέχονται από τον Θερμαϊκό κόλπο έχουν αρμοδιότητα για θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, διαχείρισης των ακτών και ανάπτυξηςτων παραθαλάσσιων περιοχών. Συγκεκριμένα, οι δήμοι συνεργάζονται για την αντιμετώπιση προβλημάτων όπως η ρύπανση, η διάβρωση των ακτών αλλά και η αξιοποίησή τους.
Επίσης, ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει και στο σημαντικό ρόλο των εθελοντικών οργανώσεων που συχνά επιμένουν να καθαρίζουν τον Θερμαϊκό, τόσο τον πυθμένα του όσο και τις παράκτιες περιοχές του, συμβάλλοντας με τον δικό τους τρόπο στην προστασία του.
Η ΕΥΑΘ
Η ΕΥΑΘ Α.Ε., ως εκ του νόμου υπεύθυνη αποκλειστικά και μόνο για τη λειτουργία και συντήρηση του συστήματος αποχέτευσης ακαθάρτων, πραγματοποιεί συχνότατους ελέγχους στις μονάδες βιολογικών καθαρισμών της εταιρίας.
Παράλληλα, είναι υπεύθυνη και για την κατασκευή μεγάλων έργων όπως αυτό που ολοκληρώνεται στον Κόμβο Κ16 στο ρέμα Δενδροποτάμου για την ολοκλήρωση του ατελούς επί σειρά ετών αποχετευτικού δικτύου των «χαμηλών» περιοχών της Δυτικής Θεσσαλονίκης, οι οποίες θα συνδεθούν με τον Κεντρικό Αποχετευτικό Αγωγό (ΚΑΑ) και την Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων Θεσσαλονίκης (ΕΕΛΘ). Πρόκειται για ένα σημαντικό έργο περιβαλλοντικής προστασίας, το οποίο θα συνδέσει το αποχετευτικό δίκτυο στην περιοχή του Δενδροποτάμου με την ΕΕΛΘ.
Οι συγκεκριμένες εργασίες αφορούν στη διέλευση ενός δίδυμου (διπλού) αγωγού από την περιοχή του Κόμβου Κ16, ο οποίος θα οδηγεί τα αστικά λύματα των «χαμηλών», δυτικών περιοχών στην Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων Θεσσαλονίκης, στην περιοχή της Σίνδου. Η κατασκευή και λειτουργία αυτού του δίδυμου αγωγού θα δώσει επιτέλους τη δυνατότητα για πλήρη επιχειρησιακή λειτουργία στο υπάρχον σύστημα αγωγών και αντλιοστασίων που δεν μπορούσε να συνδεθεί με τον ΚΑΑ, αποχετεύοντας λύματα στον Δενδροπόταμο και επιβαρύνοντας περιβαλλοντικά την περιοχή.
Υπάρχει ανάγκη ενός ενιαίου φορέα;
Οι απόψεις των υπευθύνων διίστανται για το κατά πόσο υπάρχει ανάγκη ενός ενιαίου φορέα για τον Θερμαϊκό κόλπο. Λίγοι βέβαια είναι αυτοί που διαφωνούν επισημαίνοντας ότι η δημιουργία ενός ακόμη φορέα δεν είναι πανάκεια, εφόσο δεν έχει πραγματικές αρμοδιότητες και ουσιαστικό ρόλο.
Αν και η συγκρότηση Φορέα στην περιοχή του Θερμαϊκού εξαγγέλθηκε πολλές φορές στο παρελθόν, εντούτοις χάθηκε στις εξαγγελίες. Στο παρελθόν, το ΤΕΕ/ΤΚΜ έχει καταθέσει δηµόσια από το 2006 την άποψή του για την ανάγκη συγκρότησης Φορέα ∆ιαχείρισης του Θερµαϊκού Κόλπου, που θα µπορεί να σηµατοδοτήσει την έναρξη των διαβουλεύσεων και της συνεργασίας µε όλους τους εµπλεκόµενους φορείς (stakeholders) και κοινωνικούς εταίρους για την διαµόρφωση και υλοποίηση ενός σχεδίου περιβαλλοντικής διαχειριστικής πολιτικής. Μάλιστα, το ΤΕΕ επισήμαινε ότι ο φορέας αυτός στα όρια ευθύνης του θα πρέπει να περιλαµβάνει ως χώρο δραστηριότητας τις 3 περιοχές Natura (∆έλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκµονα, ποταµός Αξιός, Λιµνοθάλασσα Επανοµής), τον Κεντρικό και Εσωτερικό Θερµαϊκό Κόλπο και το πολεοδοµικό συγκρότηµα της πόλης της Θεσσαλονίκης.
Σε κάθε περίπτωση, έως σήμερα, ενώ υπάρχουν ποσοτικές και ποιοτικές μετρήσεις για διάφορες παραμέτρους του Θερμαϊκού Κόλπου, δεν υπάρχει καμία διασύνδεση αυτών των παραμέτρων και φυσικά δεν υπάρχουν και ενιαίες προτάσεις. Η συγκέντρωση όλων των στοιχείων που αφορούν τον Θερμαϊκό, η παρακολούθησή τους αλλά και η λήψη μέτρων άμεσα και χωρίς περίπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες, σε περίπτωση ενός μεγάλου επεισοδίου ρύπνασης, θα μπορούσαν και ίσως θα πρέπει να αποτελέσουν αρμοδιότητα ενός κύριου φορέα.