Τελικά, όταν έχει καύσωνα, γίνεται σεισμός; – Τι απαντά ο σεισμολόγος Κώστας Παπαζάχος

«Καύσωνας από τον Ιούνιο; Να δεις που θα γίνει σεισμός…». Ας μην κρυβόμαστε. Όσο κι αν πολύ απέχουμε από το να γίνουμε… σεισμολόγοι, το τελευταίο διάστημα οι περισσο΄τεροι από μας έχουμε πει την παραπάνω φράση ή έστω την έχουμε ακούσει στις παρέες μας.

Τελικά, ισχύει ότι όταν έχουμε καύσωνα, θα γίνει σεισμός; Τελικά, ισχύει αυτό που πολλοί ακούσαμε από μεγαλύτερους κι αυτοί από μεγαλύτερους κ.ο.κ.; Την απάντηση δι΄νει στο TheOpinion ο γνωστός σεισμολόγος, καθηγητής σεισμολογίας στο ΑΠΘ, Κώστας Παπαζάχος. 

«Πράγματι, εδώ και αιώνες υπάρχει ο μύθος, η φήμη για συσχέτιση του καιρού με τους σεισμούς. Στην Ελλάδα συχνά λέμε, για παράδειγμα, ότι όταν επικρατεί καύσωνας, για κάποιο λόγο, γι΄νονται ισχυροί σεισμοί. Αυτό  εντάθηκε κυρίως μετά από σεισμούς, που συνέπεσε να γίνουν σε περίοδο έντονης ζέστης, όπως για παράδειγμα αυτός της Θεσσαλονίκης το 1978.

Ωστο΄σο, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι οι θερμοκρασίες με κανέναν τρόπο δεν επηρεάζουν τη σεισμικότητα. Σκεφτείτε: όταν μπαίνεις σε μια σπηλιά σε βάθος δεκάδων μέτρων, η θερμοκρασία παραμένει σταθερή χειμώνα – καλοκαίρι. Οι εξωτερικε΄ς αλλαγές στη θερμοκρασία, είτε έχει καύσωνα είτε παγωνιά, δεν φτάνουν σε βάθος λίγων μέτρων μέσα στη σπηλιά, καθώς τα πετρώματα είναι κακοί αγωγοί της θερμότητας. Πώς λοιπόν αυτές οι εξωτερικε΄ς αλλαγές στη θερμοκρασία να φτάσουν να επηρεάσουν το σεισμικό ρήγμα; Η θερμοκρασία για κανέναν λόγο δεν επηρεάζει τη σεισμικότητα, τη γένεση ή την επιτάχυνση σεισμω΄ν», ξεκαθαρίζει ο κ. Παπαζάχος.

«Τότε, γιατί επιστήμονες σε μελέτη τους που δημοσιεύουν σε επιστημονικό περιοδικό (Science Advances), αναφέρονται σε “επεισόδια έντονης χιονόπτωσης και ισχυρής βροχόπτωσης που συνέβαλαν σε ένα σμήνος σεισμών στην Βόρεια Ιαπωνία”»; ρωτάμε τον καθηγητή.

«Η συγκεκριμένη μελε΄τη στην Ιαπωνία δεν έχει να κάνει με τον καιρό αλλά με την πίεση που ασκείται στον φλοιό της Γης», εξηγεί ο κ. Παπαζάχος και προσθέτει: «αυτό που επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τη γένεση των σεισμών είναι οι πιέσεις που εφαρμόζονται στο φλοιό της Γης, στο έδαφος και αν για κάποιο λόγο, ρευστά κινούνται  σε ζώνες ρηγμάτων».

Αυτό συμβαίνει και στη βόρεια Ιαπωνία, στην οποία αναφέρεται η μελέτη. Εκεί υπάρχουν φαινο΄μενα πολύ έντονων ακραίων καιρικών συνθηκών. Με τις χιονοπτώσεις και το πα΄χος του χιονιού δημιουργείται πρόσθετη πίεση στον φλοιό. Η μελε΄τη δείχνει ότι η αύξηση της πίεσης τον χειμώνα και η μείωση το καλοκαίρι, όταν λιώνουν τα χιόνια, σε μια πολύ συγκεκριμένη περιοχή, αυτές οι περιοδικές έντονες μεταβολε΄ς προκαλούνταν αλλαγή στις ιδιότητες των πετρωμάτων και μπορούσε να επηρεάσουν εν δυνάμει τη σεισμικότητα της συγκεκριμένης περιοχής.

«Φταίνε οι τεχνητές λίμνες». Κι αυτό μύθος;

Σύμφωνα με τον κ. Παπαζάχο, ο κύριος τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος μπορεί να επηρεάσει, με τη δραστηριότητά του, τη σεισμικότητα μιας περιοχής, είναι αν υπάρχει η δυνατότητα ρευστό να εισβάλλει στον φλοιό της γης, όπως για παράδειγμα γίνεται σε πετρελαϊκές εξορύξεις. «Στο Τέξας, την Οκλαχόμα, την Αλμπε΄ρτα του Καναδά, οι πετρελαϊκές εταιρίες έχουν ειδικά τμήματα για τον λόγο αυτό», τονίζει.

Επομένως, οι τεχνητές λίμνες μπορούν να «δώσουν» σεισμούς; Μήπως η φήμη ότι τελικά για τον μεγάλο σεισμό το 1995 στην Κοζάνη – μια περιοχή με σχεδόν μηδενική σεισμικότητα – έφταιγε τελικά η τεχνητή λίμνη Πολυφύτου στον Αλιάκμονα;

Η απάντηση είναι και πάλι αρνητική. «Το ενδεχόμενο αυτό υπάρχει – κι αυτό όχι πάντα – μόνο κατά τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης, όταν δηλαδή η τεχνητή αυτή λίμνη γεμίζει. Είναι η διαδικασία κατά την οποία στην ουσία βάζουμε βάρος σε μια περιοχή, που μέχρι τότε, δεν είχε βάρος. Βάζουμε δηλαδή πρόσθετη πίεση σε μια επιφάνεια. Ακόμη και τότε, βέβαια, συνήθως δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Ωστόσο, σπάνια, κάποια ρήγματα, ακόμη και μικρά, σε μια περιοχή είναι έτοιμα να σπάσουν και τότε ίσως προκαλούνται κάποιοι μικροσεισμοί. Αυτό, όμως, αυτό δεν συμβαίνει σε όλη τη διάρκεια της “ζωής” της τεχνητής λίμνης, αλλά κατά τη διάρκεια της φόρτισής της, της δημιουργίας της. Επομένως στην Κοζάνη το 1995, ο σεισμός δεν μπορούσε να προκληθεί από μια τεχνητή λίμνη που είχε δημιουργηθεί τη δεκαετία του ’70», τονίζει ο κ. Παπαζάχος.

Για παράδειγμα, το φράγμα των Κρεμαστών και η τεχνητή λίμνη που δημιουργήθηκε στην Αιτωλοακαρνανία το 1966 συνδέθηκε από τους επιστήμονες με τον σεισμό που ακολούθησε την ίδια χρονιά στην περιοχή.

Τα σκυλιά προαισθάνονται τον σεισμό;

«Αν όλα τελικά είναι ένας μύθος, τότε σίγουρα και το ότι τα σκυλιά προαισθάνονται τον σεισμό μπαίνει στην ίδια κατηγορία;», ρωτάμε τον καθηγητή σεισμολογίας.

«Κι όμως, όχι. Έχει συμβεί και είναι επιβεβαιωμένο βιβλιογραφικά ότι όταν μια περιοχή προετοιμα΄ζεται για κάποιο πολύ μεγάλο σεισμό, συμβαίνουν πολλές προδιαρρήξεις, οι οποίες προκαλούν υπόηχους, όπως στην επαρχία Χαιτσένγκ στην Κίνα, οι οποίοι δεν γίνονται αντιληπτοί από την ανθρώπινη ακοή. Αυτούς τους υπόηχους. όμως, μπορούν να ακούσουν τα ζώα.  Υπάρχουν περιπτώσεις αποδεδειγμένα – ε΄χουν καταγραφεί στη βιβλιογραφία –  κατά τις οποίες έχουν συλλάβει τα ζώα πρόδρομα φαινόμενα. Το πρόβλημα είναι ότι τα ίδια τα φαινόμενα, είναι ενδιαφέρονται για παρατήρηση, δεν μπορούν όμως να σε καμία περίπτωση να αποτελέσουν βάση για.. πρόγνωση σεισμών ή για τη διαμόρφωση της αντισεισμικής μας πολιτικής», λέει ο κ. Παπαζάχος.

«Άλλωστε, έχουμε πολλά ζώα στην Ελλάδα. Δεν νομίζω ότι πριν τον σεισμό στην Αθήνα, στο Αρκαλοχώρι κλπ κλπ οι άνθρωποι να άκουγαν όλα τα σκυλιά να γαβγίζουν…», προσθέτει ο καθηγητής.

Ο ίδιος επαναλαμβάνει ότι οι γερές κατασκευές είναι το μοναδικό «όπλο» μας απέναντι στους σεισμούς, τους οποίους άλλωστε δεν μπορούμε να σταματήσουμε, αλλά ούτε και να προβλέψουμε…. «Η πληροφορία αυτή είναι εξαιρετικά δύσκολη. Άραγε, ακόμη κι αν είχαμε αυτή τη δυνατότητα, η ανθρώπινη ζωή θα διαφυλασσόταν από την πρόβλεψη: Η διαχείριση μιας τέτοιας πληροφορίας κυρίως σε αστικό περιβάλλον είναι εξαιρετικά δύσκολη», τονίζει ο κ. Παπαζάχος.

«Είναι απλό: όταν βρέχει, μπορείς να σταματήσεις τη βροχή; Όχι. Περιμένεις να σταματήσει και δεν “κουνιέσαι”, μέχρι να σταματήσει; Όχι, Εγώ προτιμώ να κρατώ ομπρέλα. Οι γερές, αντισεισμικές κατασκευές ει΄ναι η “ομπρέλα” μας απέναντι στους σεισμούς», προσθέτει.