Ταξίδι στην πόλη με πυξίδα τα ξεθωριασμένα αποτυπώματα

* Tου Μίλτου Τόσκα

Μακρινές γειτονιές, αλλά τόσο οικείες, τόσες δικές μας ιστορίες. Αφηγήσεις ανώνυμων, αθόρυβων, αόρατων ανθρώπων με θολό αποτύπωμα. Ευαίσθητοι παρατηρητές που εμπνέονται ή λειτουργούν από προσωπική αναγκαιότητα και συγκινούνται από την κρυφή πλευρά των γεγονότων, από τις περιπέτειες αυτών που η τύχη δεν ήταν σύμμαχός τους και το σύμπαν τους «λησμόνησε». Ο Γιώργος Τούλας δεν αφήνει όμως τους ήρωες και την πλοκή σε μία παθητική, μεταφυσική παραδοχή του πεπρωμένου. Τους εντάσσει ενεργά μέσα σε κοινωνικές διαστάσεις και αναπαραστάσεις.

Τη χαραμάδα φωτός τη βρίσκεις αν συνειδητοποιήσεις πως τα αναπάντεχα χτυπήματα είναι κομμάτι της ζωής και τα αναπάντητα ερωτήματα εμπεριέχονται στην εξίσωση της διαδρομής που κανείς δε γνωρίζει ποια θα είναι η κατάληξή της. Δύο είναι τα επίπεδα οικοδόμησης: από την μία το σκληρό, ρεαλιστικό αν θέλετε της διήγησης και από την άλλη η έντονη εσωτερική συνειδησιακή εγρήγορση με πικρούς – σαρκαστικούς στοχασμούς και κοινωνικούς υπαινιγμούς («έτσι γεννιόμαστε κι έτσι θα πεθάνουμε. Γυμνοί κι ανυπεράσπιστοι».

Κοινός θεματικός άξονας όλων των ιστοριών είναι ο ανθρώπινος πόνος, η διαχείριση κάθε είδους πένθους, ματαίωσης και κυρίαρχα του θανάτου («ο φόβος είναι σαν τον θάνατο. Πρέπει να συμφιλιωθείς μαζί του, αλλιώς σε κατατρέχει. Αν τον δεχτείς, τον νικάς»). Συγκολλητική ουσία η απώλεια, η στέρηση και ο συγκλονισμός του πεπερασμένου της ανθρώπινης παρέμβασης, αλλά κι η πολυσύνθετη διάσταση της συλλογικής ευθύνης. Ο συγγραφέας κρατάει μία ψύχραιμη απόσταση ασφαλείας και καταφέρνει να μας εκπλήσσει ευχάριστα.

Η αλληλουχία των «μικρών γειτονιών», η εναλλαγή κι η συμπληρωματικότητά τους συνθέτουν την ίδια την πολυπλοκότητα της ύπαρξης και της καθημερινότητάς μας. Μία παρτίδα σκάκι που μας θέλει πάντα έτοιμους να αντέξουμε σε κάθε κίνηση του αντιπάλου μέχρι το τελικό ΜΑΤ. Η συντριβή φέρνει την ανάσταση μέσα από τη διαδικασία της εσωτερικής αναζήτησης και ενδοσκόπησης. Τα όνειρα πολλές φορές δεν μετουσιώνονται στην πράξη. Δεν τα καταφέρνουμε ή μας προλαβαίνει ο χρόνος, που στην μάχη εναντίον του ελάχιστοι βγήκαν νικητές.

Κυριαρχεί η νοσταλγική διάθεση μέσα στο ταξίδι στις συνοικίες της Θεσσαλονίκης. Οι ήρωες διακατέχονται από μία κοινή συνείδηση ότι ανήκουν στην πλευρά των αδικημένων, αλλά όχι απαραίτητα των ηττημένων. Με την διεισδυτική ματιά και τις λεπτομερείς εξιστορήσεις ερχόμαστε κοντά τους και προσδοκούμε την ανατροπή, δίχως να αμελούμε το ενδεχόμενο της αμείλικτης προσγείωσης. Σε όλες τις ιστορίες υπάρχει μία αφηγηματική επιμήκυνση και μία μυθοπλαστική υπερβολή, δίχως να χάνεται η ισορροπία. Είναι αυτός ο φιλοσοφικός – πικρός αναστοχασμός που αρκετές φορές δεν αφήνει περιθώρια και φωτίζει κρυφά άγνωστες πτυχές…

«Ο κόσμος δεν τελειώνει με ένα χειρουργείο», «μην προσκυνάς απώλειες». Είναι τόσα πολλά που θέλω να κρατήσω και να αναλύσω περαιτέρω, αλλά θεωρώ σπουδαιότερο να τα ανακαλύψετε και να τα κάνετε εσείς οι ίδιοι. Η παρηγοριά της παρουσίας της μάνας, ακόμα και στη πιο δύσκολη συνθήκη δίνει ελπίδα και αφήνει περιθώριο ανάσας. Κάθε τραγωδία έχει τη δική της θετική πλευρά, αρκεί να έχουμε την ικανότητα να την ανακαλύψουμε. Σχήμα οξύμωρο, αλλά αληθινό. Πάντα οι αποφάσεις μας θα μας κατατρέχουν. Αν είχα πράξει με αυτόν τον τρόπο, αν είχα κάνει εκείνο αντί γι΄αυτό.

Ο Γιώργος Τούλας μας δείχνει τον δρόμο να κοιτάξουμε μπροστά κρατώντας τις καλύτερες των αναμνήσεων, όχι απαραίτητα μόνο από τα ευχάριστα επεισόδια της ζωής. Θα πρέπει να θυμόμαστε πάντα πως το αναπάντεχο καιροφυλαχτεί και καμία μάχη δεν είναι χαμένη, παρά μόνο αυτή που δε δόθηκε ποτέ.