Μητροπολιτικό πάρκο στη ΔΕΘ: Ένα φυσικό ηρεμιστικό για τους κατοίκους της πόλης

Αρθρογραφεί στο TheOpinion η Αγγελική Γαβριέλλα Σαμψωνίδου, Κοινωνιολόγος, Μέλος του συντονιστικού της Σύμπραξη – ΟΛΗ η ΔΕΘ ένα Πάρκο

Η πρώτη μου ανάμνηση από την Θεσσαλονίκη ήταν μια φθινοπωρινή μέρα στο πάρκο της παραλίας να περπατώ με τη μαμά μου και τη θεία μου. Ήταν μια όμορφη μέρα μετά από βροχή. Δεν μεγάλωσα στη Θεσσαλονίκη, όμως αυτό που θυμάμαι έντονα από εκείνη την πρώτη εμπειρία ήταν οι μυρωδιές από τα νοτισμένα φύλλα των δέντρων και του υγρού χώματος. Κι αν το παιδικό μου μυαλό κράτησε αυτή τη μυρωδιά, το ενήλικο μυαλό μου αντίστοιχα δεν έχει καμιά παρόμοια μυρωδιά να το συνδέει με την πόλη. Αισθάνομαι περίεργα γράφοντας αυτές τις γραμμές συνειδητοποιώντας πόσο άδεια είναι η πόλη από τέτοιες μυρωδιές που απλόχερα μπορεί να χαρίσει η φύση όταν αυτή θα μπορούσε να είναι παρούσα μέσα στην πόλη. Και γράφω, «θα μπορούσε να είναι», διότι η φύση στην πόλη δεν υπάρχει. Όχι, τουλάχιστον  με την έννοια που θα δημιουργούσε μια εμπειρία όπως αυτή που περιέγραψα στην αρχή.

Σήμερα η Θεσσαλονίκη, η άλλοτε νύμφη του Bορρά που τραγουδήθηκε και περιγράφηκε για την ομορφιά της δεν έχει να αναδείξει τίποτε από το παρελθόν της ως η πόλη των νερών, των πανύψηλων πλατανιών, των κήπων και των ανοιχτών δημόσιων χώρων γεμάτων δέντρα, χλόη, φυσικό έδαφος και την αντίστοιχη βιοποικιλότητα που όλα τα παραπάνω κουβαλούν μαζί τους. Αντ’ αυτού κυριαρχούν παντού κτίρια, αυτοκίνητα, τσιμέντο, ελάχιστοι πράσινοι χώροι, λιγοστά -και κάποια από αυτά καρατομημένα- δέντρα, υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση. Και μέσα σε όλα αυτά προστίθενται οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης με τα θερμά καλοκαίρια που τα εντείνει το φαινόμενο της θερμικής νησίδας, τις ξαφνικές νεροποντές που παρασέρνουν τα πάντα στο διάβα τους αφού δεν υπάρχει φυσικό έδαφος για να απορροφηθούν τα νερά, τους σεισμούς και ό,τι άλλο μπορεί να προκύψει σε μία πόλη που έχει κάνει λίγα βήματα για την περιβαλλοντική ανθεκτικότητα και βιωσιμότητά της. Δεν είναι σενάριο δυστοπικής επιστημονικής φαντασίας. Το παραπάνω είναι το βίωμα της κατοίκου που ζει σε μια μη φιλική προς αυτή πόλη.

Η Θεσσαλονίκη είναι μια από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές πόλεις που δεν έχουν μητροπολιτικό πάρκο ενώ οι πράσινοι χώροι της είναι λίγοι και διάσπαρτοι. Αυτό από μόνο του δημιουργεί την ανάγκη να υπερασπιστούμε τους τελευταίους μεγάλους χώρους που μπορούν να μετατραπούν σε μητροπολιτικό πάρκο. Ένας από αυτούς είναι και ο χώρος της ΔΕΘ, το μεγάλο διακύβευμα για το μέλλον της πόλης και της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Ένα πραγματικό μητροπολιτικό πάρκο στην καρδιά του κέντρου της Θεσσαλονίκης ως φυσικός πόρος με δέντρα και νερό αδιαμφισβήτητα θα προσφέρει σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη όπως ο καθαρισμός του αέρα και του νερού, η παραγωγή οξυγόνου και το φιλτράρισμα του θορύβου εντός του χώρου ή η σταθεροποίηση του μικροκλίματος. Ωστόσο, η σημαντική φυσική πράσινη περιοχή που θα δημιουργηθεί θα προσφέρει και κοινωνικές και ψυχολογικές υπηρεσίες κρίσιμες για τη βιωσιμότητα κι ανθεκτικότητα της πόλης και της ποιότητας ζωής κι ευημερίας των κατοίκων της.  Έρευνες έχουν αναδείξει τη σημασία του φυσικού περιβάλλοντος στη μείωση του άγχους, τη θετική επίδραση στην ψυχολογική και ψυχική υγεία, στη δημιουργία συνθηκών ηρεμίας και γαλήνης, χαλάρωσης και ανανέωσης, μείωσης της υπερέντασης, αναζωογόνησης των κατοίκων, ενισχύοντας τη δημιουργική τους σκέψη κι έκφραση. Πόσο διαφορετική είναι η εμπειρία ενός περιπάτου σ’ έναν χώρο με δέντρα, νερό και φυσικό έδαφος από αυτήν σ’ έναν πολύβουο δρόμο όπου κυριαρχούν τα τσιμεντένια κτίρια, τα αυτοκίνητα και άνθρωποι που βιάζονται να προλάβουν τις εργασίες τους μέσα στο άγχος, μια συχνή πτυχή της κοινωνικής ζωής στα αστικά περιβάλλοντα.

Εκτός από τα αισθητικά και ψυχολογικά οφέλη για την υγεία, το μητροπολιτικό πάρκο μπορεί να προσφέρει και άλλα κοινωνικά οφέλη. Ως χώρος που παράγεται από τις κοινωνικές σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις που συντελούνται σε αυτόν, το μητροπολιτικό πάρκο ως φυσική περιοχή με υπαίθριους χώρους δίνει τη δυνατότητα της κοινωνικής αλληλεπίδρασης μεταξύ των κατοίκων. Ως χώρος προσβάσιμος σε όλους και όλες, μπορεί να αποτελέσει ένα περιβάλλον ενεργητικής εμπειρίας σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο συνδυάζοντας την ιδιωτικότητα και την οικειότητα με την ανάπτυξη των κοινωνικών δεσμών. Πόσες εικόνες δεν έχουμε δει στα πάρκα των άλλων ευρωπαϊκών πόλεων με τις παρέες να κάθονται στα γρασίδια, τα παιδιά να παίζουν και να τρέχουν, τους ηλικιωμένους ν’ απολαμβάνουν τη δροσιά των δέντρων, τους νέους να παρακολουθούν μία συναυλία κάτω από τον έναστρο ουρανό.

Αυτό που χρειάζεται η πόλη στον χώρο της ΔΕΘ δεν είναι κι άλλο τσιμέντο, με διάσπαρτους μικρούς χώρους πρασίνου, δεν είναι ο ιδιώτης που θα τον εκμεταλλεύεται για τα επόμενα 45 χρόνια. Ένα πραγματικό μητροπολιτικό πάρκο υψηλού πρασίνου, πολιτισμού και άθλησης στη ΔΕΘ, με ανοιχτούς δημόσιους χώρους, προσβάσιμους για στους κατοίκους κάθε ηλικίας, με ήπιες εκθέσεις κι εκδηλώσεις στους χώρους του, σεβόμενο την ταυτότητα του χώρου, τα αρχιτεκτονικής σημασίας κτίριά του, τα φυσικά του στοιχεία, τα ρέματά του, τις αρχαιότητές του, τα ιστορικά, περιβαλλοντικά, αισθητικά και κοινωνικά του χαρακτηριστικά είναι αυτό που χρειάζεται η πόλη. Η επαναδιαπραγμάτευση του χώρου της ΔΕΘ απέναντι στην προωθούμενη «ανάπλαση» είναι χρέος και ανάγκη. Το δικαίωμα στην πόλη απαιτεί συμμετοχικότητα, ευθύνη, διαβούλευση. Η φωνή των πολιτών πρέπει ν’ ακουστεί.

---

Όλη η ΔΕΘ ένα Πάρκο

Κάτοικοι της Θεσσαλονίκης υπερασπίζονται το «δικαίωμα τους στην πόλη» μια σειρά κειμένων σε επιμέλεια της Δανάης Θεοδωρίδου*

 

Όταν ο Ανρί Λεφέβρ το 1968 μιλούσε για το «δικαίωμα στην πόλη», αναφερόταν στο κοινό μας δικαίωμα να αλλάζουμε τους εαυτούς μας μέσω των αλλαγών στις πόλεις μας, αλλαγών που αναπόφευκτα εξαρτώνται από τη συλλογική δύναμη των πολιτών που υπερασπίζονται την ελευθερία να σχηματίζουν και να μετασχηματίζουν τον δημόσιο χώρο τους και κατ’ επέκταση τους ίδιους τους τους εαυτούς.

Αυτή τη στιγμή, μέσα από τη συλλογή υπογραφών για την πραγματοποίηση δημοψηφίσματος, οι πολίτες της Θεσσαλονίκης διεκδικούν αυτό τους το συλλογικό δικαίωμα απαιτώντας να έχουν λόγο στον τρόπο που θα διαμορφωθεί ο χώρος της ΔΕΘ. Στην πόλη με το λιγότερο πράσινο στην Ευρώπη, οι κάτοικοι της ενώνουν τη φωνή τους και ζητούν να μην πραγματοποιηθεί ένα ακόμη σχέδιο ‘real estate’ στις πλάτες τους (καθώς το δημόσιο, δηλαδή οι ίδιοι οι φορολογούμενοι θα πληρώσουν το μεγαλύτερο μέρος του σχεδίου αυτού) εις βάρος της υγείας και της βελτίωσης της καθημερινότητας τους. Στη θέση του διεκδικούν τη δημιουργία ενός πάρκου υψηλού πρασίνου.

Στη σειρά κειμένων που ξεκινά σήμερα και θα περιλαμβάνει ένα κείμενο τη βδομάδα, κάτοικοι της Θεσσαλονίκης όλων των ηλικιών μοιράζονται τις σκέψεις τους σχετικά με το δικαίωμα τους στην πόλη και την επιθυμία τους να γίνει Όλη η ΔΕΘ ένα Πάρκο.

Αν ψηφίζετε στον Δήμο Θεσσαλονίκης (προσοχή! Μόνο οι εγγεγραμμένοι/ες στον Δήμο Θεσσαλονίκης, και όχι σε άλλους δήμους της πόλης, μπορούν να υπογράψουν) μπορείτε να συμβάλλετε καθοριστικά στην προσπάθεια προσθέτοντας την υπογραφή σας εδώ: https://parkodeth.gr/

*Η Δανάη Θεοδωρίδου είναι σκηνοθέτρια, ερευνήτρια των σύγχρονων παραστατικών τεχνών και ακαδημαϊκός που ασχολείται με τη σχέση πολιτισμού και δημοκρατίας.