Είναι υπαρκτός ο κίνδυνος της επιστροφής του φασισμού στην Ευρώπη;

Συνέβη πριν 100 χρόνια ενάντια σε κάθε προσδοκία και με έναν απίστευτο τρόπο. Έμεινε στην ιστορία ως “η πορεία των Ιταλών φασιστών προς τη Ρώμη” (27-29/10/1922).

Ένας ολόκληρος λαός της Ευρώπης αφέθηκε να πειστεί και να αποκοιμηθεί από ένα πολιτικό κίνημα. Ένας ηγέτης κατάφερε να τους οδηγήσει στον παραλογισμό στην μνησικακία και στον οργανωμένο φόνο. Πώς μια τέτοια κοινωνία με υψηλή τεχνολογία και πρόοδο, με τους περισσότερους πολίτες της καλλιεργημένους να οδηγείται με πλήρη επίγνωση και συμμετοχή στην καταστροφή των θεμελίων και των ιδανικών του πολιτισμού μας.

Συνέβη. Άραγε μπορεί να ξανασυμβεί; Θα μπορούσε αυτό το πολιτικό φαινόμενο να αναβιώσει στις μέρες μας ; Όποιος λέει όχι κατηγορηματικά μάλλον δεν έχει μελετήσει τα επίκαιρα γεγονότα που ταιριάζουν πιο πολύ με την αρχή της εμφάνισης του φασισμού και όχι με το τέλος του.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο φασισμός επωάστηκε και γεννήθηκε στην Ευρώπη. Δεν ηττήθηκε ποτέ μέσω δημοκρατικών διαδικασιών (εκλογές) αλλά μέσω του πολέμου, της βίας και της παραφροσύνης των όπλων. Ως πολιτική πρόταση φαίνεται να πιστεύει ότι δεν ολοκληρώθηκε η παρουσία της και γι αυτό θέλει να ξαναεπιστρεψει.

Ο σύγχρονος φασισμός θα προσπαθήσει να πάρει το σχήμα και το χρώμα της εποχής και της κουλτούρας σε κάθε χώρα που θέλει να επιβληθεί. Ακριβώς επειδή δεν έχει κάποια πολιτική ξεκάθαρη ιδεολογία και δεν ασπάζεται καμιά οικουμενική αξία. Η τεχνική του -τότε και τώρα- πάντα ίδια.

Υπάρχει ένας χαρισματικός ηγέτης ή και προσφάτως ηγέτιδα, που με κύριο χαρακτηριστικό τον λαϊκισμό κινητοποιεί τις μάζες στρέφοντάς τες με μνησικακία σε κάθε τί διαφορετικό, στον ολοκληρωτισμό ενάντια σε έναν εχθρό, λέγοντας ότι είναι θύματα των κρίσεων, των ελίτ, των ξένων.

Οι μάζες ανταποκρίνονται γιατί καλύπτουν μια ανάγκη τους για αναβίωση των εποχών όπου υπήρχε πολιτική. Αντλούν ενέργεια -ειδικά οι νέοι- για μια καλύτερη και δικαιότερη ζωή και ξαναθέτουν σε διάθεση την ίδια την ζωή τους για να υπερασπίσουν τα πατριωτικά τους συμφέροντα.

Βέβαια σήμερα βρισκόμαστε με βιωμένη την εμπειρία του φασισμού σε κάτι άλλο, όχι όμως τόσο ξεκάθαρο και σαφές που να δίνει προοπτική και μέλλον στους λαούς. Οι πολλαπλές κρίσεις που βιώνουμε (ηθική, πολιτισμική, πολιτική, οικονομική υγειονομική, ενεργειακή, διατροφική) έχουν απογοητεύσει και έχουν φέρει σε τεράστια αδιέξοδα όλους τους λαούς. Οι λύσεις δεν μπορούν να έρθουν από αυτούς που τις προκάλεσαν. Έτσι δημιουργείται ένα τεράστιο κενό προτάσεων-λύσεων και εκεί ακριβώς βρίσκει την ευκαιρία ο σύγχρονος φασισμός να αυτοπροταθεί ως η δήθεν μοναδική λύση. Έτσι όλο αυτό φαίνεται σαν ένας νέος δρόμος που εμπεριέχει αντίσταση. Προς στιγμήν κάποιοι γοητεύονται έστω και από ανορθολογικές προτάσεις, υιοθετούν την βία και την παραφροσύνη ως αναγκαίο κακό “μέχρι” να ξαναφτιάξουν τα πράγματα. Ίσως μας μένει λίγος χρόνος για να αναλογιστούμε τις ευθύνες για τα κενά και τα νεφελώματα που δημιουργήσαμε στην μεταπολεμική εποχή κληροδοτώντας ανασφάλειες και αδιέξοδα στην νέα γενιά.

Ας αναλογιστούμε μήπως τελικά η βία και ο παραλογισμός μετά από 100 χρόνια ξαναεπιστρέψουν “μακιγιαρισμένα” ως προτάσεις αντίστασης ενάντια σε κάτι που ίσως φαίνεται πιο σκληρό και άδικο. Η τελευταία δεκαετία άφησε πολλά νεφελώματα στον τρόπο χειρισμού των πολλαπλών κρίσεων προκαλώντας σύγχυση και φόβο πως ίσως χαθούν οι ατομικές και κοινωνικές ελευθερίες. Ας ενισχύσουμε τη δημοκρατία κλείνοντας τις μικρές “κερκόπορτες” από όπου μπορεί να εισέλθει ύπουλα ο φασισμός.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Fascist_Europe.jp