«Ο δημοσιογράφος γράφει ιστορία την ώρα που γράφεται» – Παρουσιάστηκε το νέο βιβλίο του Παύλου Νεράντζη (ΦΩΤΟ-VIDEO)

Το νέο του βιβλίο με τίτλο: «Η αλήθεια βομβαρδίζεται. Τα ΜΜΕ και ο πόλεμος με το βλέμμα ενός πολεμικού ανταποκριτή» παρουσίασε ο δημοσιογράφος Παύλος Νεράντζης το απόγευμα της Τετάρτης 30 Νοεμβρίου 2022 στο βιβλιοπωλείο Ιανός στη Θεσσαλονίκη.

Στην αρχή της εκδήλωσης παρουσιάστηκε ένα σύντομο αναδρομικό βίντεο με την πολυετή παρουσία του Θεσσαλονικιού δημοσιογράφου στις πολεμικές ανταποκρίσεις.

Πρώτος ομιλητής ήταν ο Γρηγόρης Πασχαλίδης, καθηγητής Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ στο ΑΠΘ που τόνισε τη σημαντικότητα του πολεμικού ανταποκριτή στη ροή της ιστορίας, χαρακτήρισε το βιβλίο έναν βαθύ αναστοχασμό στο εν λόγω επάγγελμα χρησιμοποιώντας παραδείγματα και μελέτες ενώ τόνισε πως κάποιοι θυσιάζουν μέχρι και τη ζωή τους: «Κάθε χρόνο στο κενοτάφειο προστίθενται 50 με 60 νέα ονόματα πολεμικών ανταποκριτών» και ολοκλήρωσε με το συμπέρασμα πόσο αλλάζει η ζωή των ανθρώπων που ενεπλάκησαν στην κάλυψη τέτοιων γεγονότων: «Αυτοί που γυρίζουν για να πουν τα γεγονότα, δεν γυρνάνε ποτέ ίδιοι, κάτι έχει πεθάνει μέσα τους. Είναι χρεωμένοι με μια αποστολή με μια αποστολή, να βρουν ένα τρόπο να μιλήσουν για αυτούς που δεν μπορούν να μιλήσουν να υπερασπιστούν τα θύματα και τους ανυπεράσπιστους και να υπερασπιστούν το πρώτο θύμα που είναι πάντα η αλήθεια».

Στη συνέχεια τον λόγο πήρε ο Σταύρος Τζίμας, δημοσιογράφος στην Καθημερινή και το ΑΠΕ ξεκινώντας με ένα αστείο σχόλιο στην προσπάθεια του να ελαφρύνει το κλίμα παραδέχτηκε πως ζύγισε το βιβλίο στη ζυγαριά του, το οποίο είναι πέντε κιλών. Απαρίθμησε τις σελίδες ακόμη και τις λέξεις της έκδοσης σχολιάζοντας: «Είναι συναρπαστικό, είναι ένα βιβλίο που σου λέει ”έλα διάβασε με”» προτείνοντας μάλιστα να μπει το ίδιο το βιβλίο σαν μάθημα στα πανεπιστήμια γιατί διδάσκει την ίδια την ιστορία  μέσα από τα μάτια του Παύλου Νεράντζη ταξιδεύοντας τους αναγνώστες σε πολλές χώρες του κόσμου. Κατά την ομιλία του ξεχώρισε τον πολύτιμο ρόλο που παίζουν οι φωτορεπόρτερ και οι οπερατέρ: «Οι πιο παράτολμοι είναι οι φωτορεπόρτερ και οι κάμερα μαν, χωρίς αυτούς δεν θα υπήρχε υλικό, αυτοί είναι στην πρώτη γραμμή» και τέλειωσε τονίζοντας τις δεξιότητες και τα εφόδια που πρέπει να έχει ένας δημοσιογράφος στον πόλεμο γιατί  όπως εξήγησε κι ο ίδιος: «δεν ξέρεις ποτέ από που θα σου έρθει, πρέπει να αντιλαμβάνεσαι τα γεγονότα για να μην προκαλέσεις ζημιά, πρέπει να ισορροπείς μέσα σε όλα αυτά. Ο καλός φωτορεπόρτερ δεν τραβάει μόνο με το μάτι αλλά και με το μυαλό».

Ο επόμενος ομιλητής ήταν ο Νίκος Παναγιώτου, αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ στο ΑΠΘ, ο οποίος δήλωσε χαρούμενος που επιτέλους υπάρχει ένα βιβλίο που εξιστορεί πολέμους που έχουμε ξεχάσει και έχουν σημαδέψει ακόμη και την περιοχή μας.  «Υπάρχει ένα προσωπικό φίλτρο πως βίωσε ο συγγραφέας όλα τα γεγονότα και δημιουργεί ένα νέο αφηγηματικό πλαίσιο» σημείωσε ο ίδιος ενώ συνέχισε αναδεικνύοντας κάποια σημαντικά μέρη της έκδοσης σχετικά με τις δυσκολίες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πολεμικοί ανταποκριτές την ώρα του καθήκοντος με επιτακτική την ανάγκη θέσπισης μιας πιο ισχυρής προσπάθειας στην ασφάλεια τους.

Τελευταίος καλεσμένος στο πάνελ ήταν ο Δημήτρης Μεσσήνης, φωτοειδησεογράφος και πολεμικός ανταποκριτής με μεγάλη εμπειρία στο ρεπορτάζ της ένοπλης σύρραξης, ο οποίος συμφώνησε με τον τίτλο του βιβλίου: «Η αλήθεια όχι μόνο βομβαρδίζεται αλλά αποτελειώνεται κατά τη διάρκεια ενός πολέμου» μίλησε με αρκετά δικά του παραδείγματα για τους τρόπους φίμωσης των γεγονότων με απειλές και πυροβολισμούς: «Σε διώχνουν, δεν σε αφήνουν να τραβήξεις, για να μην ρίξουν το ηθικό του κόσμου εσένα σε τσακίζουν» ενώ συνέχισε αναφερόμενος σε μια δική του εμπειρία σε μια εμπόλεμη ζώνη όταν ξημερώματα μπήκε ο στρατός στο κατάλυμα τους και τους έδιωξε καθώς έκαναν επίδειξη δύναμης λιώνοντας τα οχήματα τους με τα τανκς ενώ εξήγησε και τους τρόπους που εκείνος λειτουργούσε κατά τη διάκρεια του ρεπορτάζ: «Εκείνη την ώρα είμαι ψυχρός και κατέγραφα ότι γινόταν άσχετα αν με συγκινούσε, εκείνη την ώρα ήμουν σαν την πέτρα αλλά το βράδυ έκλαιγα» κατέληξε.

Έπειτα διαβάστηκε μια παρέμβαση της  Τζουλιάνας Σγκρένα, Ιταλίδα δημοσιογράφος και συγγραφέας που προειδοποίησε για τους πολλαπλούς κινδύνους που κρύβει το επάγγελμα αλλά και την έλλειψη εμπιστοσύνης προς όλους τους άλλους για τις επόμενες κινήσεις σου στην εμπόλεμη ζώνη βασιζόμενη στη δική της αρπάγη και κράτηση που διήρκησε έναν μήνα: «Αρκεί ένας δημοσιογράφος να κάνει ένα βήμα για να θεωρηθεί κατάσκοπος και μετά είναι μόνος του».

Τέλος μίλησε ο ίδιος ο συγγραφέας, Πάυλος Νεράντζης ευχαριστώντας θερμά τους παραβρισκόμενους και προσδιόρισε πως ο ρόλος του είναι η αναζήτηση της αλήθειας: «Δουλειά μου είναι να ρίχνω φως στα εγκλήματα πολέμου, σε αυτά που δεν θέλει να βγάλει κανείς άλλος» ενώ συνέχισε με τη σημασία του πολέμου για τον ίδιο: «Για μένα ο πόλεμος είναι εχθρός και υποβαθμίζει τη δημοκρατία, η λογοκρισία και η προπαγάνδα έχουν τον απόλυτο έλεγχο, εργαλειοποιείται ο πόνος του ανθρώπου». Υπογράμμισε πως ακόμη και οι πολεμικοί ανταποκριτές πέφτουν θύματα παραπληροφόρησης ειδικά όταν οι αντιπαλόμενες πλευρές θέλουν να χειραγωγήσουν την κοινή γνώμη.

«Ο δημοσιογράφος γράφει ιστορία την ώρα που γράφεται» ανέφερε κατά την ομιλία του και εξήγησε πως όλα αυτά στάθηκαν αφορμή για την συγγραφή του βιβλίου: «Ήθελα να αφήσω κάτι στη δημοσιογραφική κοινότητα κι όχι μόνο, η εκδοσή αφορά και το ευρύ κοινό γιατί η χειραγώγηση που γίνεται σε καιρό πολέμου, γίνεται και σε καιρό ειρήνης».

Την παρουσίαση και τη συζήτηση συντόνισε ο δημοσιογράφος, Δημήτρης Παπαγρηγορίου.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα Παύλο Νεράντζη

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και σπούδασε ηλεκτρονικός-μηχανικός στην Μπολόνια και δημοσιογραφία στο Ουρμπίνο. Είναι διδάκτωρ του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, όπου δίδαξε επί σειρά ετών. Από το 1982 έχει καλύψει πολέμους και κρίσεις σε Λατινική Αμερική, Βαλκάνια, Μέση Ανατολή και Ασία. Διετέλεσε Διευθυντής Ειδήσεων στην τηλεόραση και Διευθυντής Ραδιοφωνίας (ΕΡΤ3). Είναι ο δημιουργός, παραγωγός και σεναριογράφος πάνω από 50 ντοκιμαντέρ έρευνας για διεθνή θέματα (Mixer). Εργάστηκε ως ανταποκριτής της ιταλικής εφημερίδας Il Manifesto (1979-2016) και της RAI.

Συνεργάστηκε με εφημερίδες, περιοδικά και ραδιοσταθμούς σε Ελλάδα, Ιταλία και ΗΠΑ. Είναι ο συντάκτης της Χάρτας της Ειδομένης, ενός κώδικα δεοντολογίας της ΕΣΗΕΜ-Θ για θέματα σχετικά με πρόσφυγες και ευάλωτες κοινωνικές ομάδες που αναγνωρίστηκε από την EFJ και την UNHCR. Αρθρογραφεί στις ιστοσελίδες tvxs.gr και parallaximag.gr. Μονογραφίες του για το ρόλο των ΜΜΕ έχουν δημοσιευτεί σε συλλογικές εκδόσεις. Έχει τιμηθεί από το Ίδρυμα Μπότση (2004), διεθνείς οργανώσεις και συλλόγους. Ντοκιμαντέρ του έχουν βραβευτεί σε διεθνή φεστιβάλ, από τη Διεθνή Ακαδημία Τηλεόρασης και Ραδιοφώνου [IATR] και την Ευρωπαϊκή Ένωση Περιφερειακών Τηλεοράσεων [CIRCOM].

Λίγα λόγια για το βιβλίο

Πολιτικοί που είπαν κατά συρροή ψέματα σε καιρό πολέμου, προκειμένου να νικήσουν τον εχθρό και να διασφαλίσουν την κοινωνική συναίνεση. Μεγαλοϊδιοκτήτες ΜΜΕ που άδραξαν την ευκαιρία να κερδοσκοπήσουν. Γνωστοί δημοσιογράφοι στην υπηρεσία της προπαγάνδας. Στρατιώτες που δήθεν έτρωγαν παιδιά. Σκηνοθετημένες βυθίσεις πλοίων που παρουσιάστηκαν ως αληθινές. Βραβευμένες φωτογραφίες που ήταν στημένες. Γραφεία δημοσίων σχέσεων που πρόσφεραν δωρεάν “έγκυρα” ρεπορτάζ. Διεθνή Μέσα που αποσιώπησαν εγκλήματα πολέμου και άλλα που με τις αποκαλύψεις τους άλλαξαν τη ροή ένοπλων συγκρούσεων.

Έγκριτες εφημερίδες που αναπαρήγαγαν τα στερεότυπα της προπαγάνδας και τον κυρίαρχο πολιτικό λόγο, χωρίς να ερευνούν την αξιοπιστία τους. Δημοσιογράφοι που έστησαν μάχες. Πολεμικοί ανταποκριτές που ντύθηκαν στο χακί και έπεσαν θύματα παραπληροφόρησης. Αλλά και δημοσιογράφοι που αναζήτησαν την αλήθεια και γι’ αυτό διώχθηκαν ή και δολοφονήθηκαν.

Είναι και αυτά κομμάτια του παζλ -στα όρια της ζωής και του θανάτου- που συνθέτει την ιστορία των σχέσεων ΜΜΕ και ένοπλων συγκρούσεων.

Η αλήθεια είναι το πρώτο θύμα του πολέμου. Δεν αρέσει στις πολιτικές και στρατιωτικές ηγεσίες. Τα Μέσα υποτάσσονται συνήθως στους σχεδιασμούς τους και οι πολεμικοί ανταποκριτές, αυτοί που πρώτοι επιχειρούν να καταγράψουν κομμάτια της ιστορίας σε πραγματικό χρόνο, βρίσκονται στο στόχαστρο. Σε μια εποχή που το κέντρο βάρους στις ένοπλες συγκρούσεις έχει μετατοπιστεί από την ισχύ των όπλων στη δύναμη των πληροφοριών, η ενημέρωση, παρά τις απευθείας συνδέσεις, είναι φτωχή, αποστειρωμένη. Ο λόγος της προπαγάνδας θεωρείται ολοένα και περισσότερο η μία και μοναδική αλήθεια.

Γραμμένο από τη σκοπιά ενός δημοσιογράφου που για 30 χρόνια κάλυψε πολέμους σε Βαλκάνια, Μέση Ανατολή, Ασία και Λατινική Αμερική, το Η αλήθεια βομβαρδίζεται σκιαγραφεί τον ρόλο των ισχυρών ειδησεογραφικών οργανισμών και των πολεμικών ανταποκριτών στην κάλυψη ένοπλων συγκρούσεων. Είναι μια βιωματική αφήγηση, η οποία εφαρμόζει για πρώτη φορά στην επιστήμη της επικοινωνίας τη μέθοδο της αυτοεθνογραφίας. Παράλληλα είναι το αποτέλεσμα μιας πολύχρονης ερευνητικής προσπάθειας να καταγραφούν τα fake news, η προπαγάνδα και η λογοκρισία στους μεγαλύτερους πολέμους που συγκλόνισαν τον κόσμο από τον 19ο έως τον 21ο αιώνα.