ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

«Ασκητική»: 95 χρόνια από την πρώτη κυκλοφορία του βιβλίου του Νίκου Καζαντζάκη

Στο έργο αυτό συναντάται η γνωστή φράση του συγγραφέα, η οποία αναγράφεται και στον τάφο του: «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούµαι τίποτα, [...], είµαι λεύτερος».

ΒΙΒΛΙΟ ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ
«Ασκητική»: 95 χρόνια από την πρώτη κυκλοφορία του βιβλίου του Νίκου Καζαντζάκη
Εικόνα: Αρχείο ΕΡΤ
theopinion profile picture theopinion

Η Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη κλείνει σήμερα τα 95 της χρόνια, καθώς το 1927 κυκλοφόρησε η πρώτη έκδοση της από το αθηναϊκό περιοδικό Αναγέννηση.

Στο έργο υπήρξαν διάφορες αναθεωρήσεις έως και το 1945, οπότε και εμφανίζεται ολοκληρωμένο. Πλέον κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καζαντζάκη. Το βιβλίο θεωρείται ως ένα από τα δημοφιλέστερα του Έλληνα συγγραφέα, έχοντας κυκλοφορήσει και στο εξωτερικό σε πολλές μεταφράσεις.

Στο έργο αυτό συναντάται η γνωστή φράση του συγγραφέα, η οποία αναγράφεται και στον τάφο του: «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούµαι τίποτα, […], είµαι λεύτερος».

Ιστορικό συγγραφής

Στις 9 Αυγούστου του 1922, ο Νίκος Καζαντζάκης γράφει επιστολή στην πρώτη σύζυγό του, Γαλάτεια, για το πόσο βιάζεται να τυπώσει τα μέχρι τότε γραπτά του, ώστε να αφιερωθεί σε κάτι καινούριο που μόλις είχε συλλάβει ως ιδέα: «Βιάζομαι να τυπώσω ό,τι έχω γράψει ως τώρα για να μπορώ να δοθώ όλος σε ένα νέο έργο, καθαρά θεολογικό μου. Έχω ήδη διαγράψει το σκελετό του και θα’ ναι πολύ δύσκολο». Ο συγγραφέας άρχισε τη συγγραφή του κειμένου το 1922, στη Βιέννη, και την ολοκλήρωσε τέλη του ίδιου έτους και αρχές του 1923 στο Βερολίνο.

Μεταξύ 4 Δεκεμβρίου 1922 και 20 Ιανουαρίου 1923, ο συγγραφέας στέλνει ένα νέο γράμμα στη Γαλάτεια: «Άρχισα τώρα ένα καινούργιο βιβλίο. Ασκητική. Μα όταν αφήνω την πέννα, θλίψη, δε χωρώ σε όλα τούτα τα αλφαβητικά στοιχεία που αραδιάζω». Και συνεχίζει: «Γράφω τώρα την Ασκητική, ένα βιβλίο mystique, όπου διαγράφω τη μέθοδο ν’ ανέβει η ψυχή από κύκλο σε κύκλο ωσότου φτάσει στην ανώτατη Επαφή. Είναι πέντε κύκλοι: Εγώ, ανθρωπότητα, Γης, Σύμπαντο, Θεός. Πώς ν’ ανέβουμε όλα τούτα τα σκαλοπάτια κι όταν φτάσομε στο ανώτατο να ζήσομε όλους τους προηγούμενους κύκλους. Το γράφω επίτηδες χωρίς ποίηση, με στεγνή, επιταχτική φόρμα».

Αφού έγινε η πρώτη ολοκλήρωση της Ασκητικής, ο Καζαντζάκης αναζήτησε, για μία πενταετία, εκδοτική για το σύγγραμμά του. Ο συγγραφέας συνήθιζε να κάνει διορθώσεις στα έργα του μετά την πρώτη τους κυκλοφορία και έτσι γνώριζε πως το κείμενο δεν είναι ολοκληρωμένο, όμως ήθελε οπωσδήποτε, έστω κι έτσι, να το δει τυπωμένο. Πριν, λοιπόν, γίνει η πρώτη έκδοση του κειμένου, ο Καζαντζάκης έστειλε γράμμα στον στενό φίλο και συνεργάτη του, Παντελή Πρεβελάκη, αναφέροντάς του πόσο αδημονεί να δει τυπωμένο το έργο του: «Ειδικά για την Ασκητική, που αγαπώ εξαιρετικά, λέω τούτο: Ας τυπωθεί τώρα στην Αναγέννηση, ας τη δω πρώτα σε μια κακή έκδοση, και τότε κάνω μερικές διορθώσεις που χρειάζουνται -μερικά πράματα επαναλαβαίνουνται συχνά, η διάταξη έχει έλλειψες κ.λπ. Και τότε την εκδίδομε όπως τη θέμε, δηλαδή όπως λέτε».

Έτσι το έργο πρωτοκυκλοφόρησε το Φθινόπωρο του 1927 στο περιοδικό Αναγέννηση του Δημήτρη Γληνού. Ο πρωτότυπος τίτλος ήταν «Salvatores Dei», δηλαδή Οι Σωτήρες του Θεού, με τον υπότιτλο «Ασκητική». Μετά από αυτήν την έκδοση ο Καζαντζάκης συνέχισε τις διορθώσεις, μέχρι που τον Δεκέμβριο του 1945 εκδόθηκε η τελική μορφή της Ασκητικής του, με την προσθήκη του νέου κεφαλαίου «Η Σιγή».

Στην Ασκητική είναι εμφανείς οι επιρροές των φιλοσόφων Νίτσε, Μπερξόν και Χέγκελ. Ταυτόχρονα εκφράζεται η προσπάθεια του Καζαντζάκη να αποδείξει ότι η ανθρωπιά συνίσταται στην ανακάλυψη, εντός του κάθε ανθρώπου, ενός Θεού που αντιπροσωπεύει την προσωπική ανεξαρτησία. Μέσα από την Ασκητική ορίζονται οι έννοιες που βοηθούν τον άνθρωπο να ανέλθει στην κλίμακα των ηθικών αξιών και καταδεικνύεται με ποιους τρόπους μπορούν οι άνθρωποι να αγωνιστούν, για να δημιουργήσουν κάτι καινούριο την ώρα που το παλιό καταρρέει.