Ένας χρόνος μετρό στη Θεσσαλονίκη: Τα «δώρα» στην πόλη και οι ευχές για το μέλλον
Ευτυχία Βατάλη
Ήταν λίγο μετά τις 13:25 το μεσημέρι του Σαββάτου 30 Νοεμβρίου 2024, όταν ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, πάτησε το κουμπί και έθεσε σε κίνηση τον πρώτο συρμό του μετρό στην ιστορία της Θεσσαλονίκης.
Περίπου 18 χρόνια μετά τη δημοπράτησή του, το έργο που στη Θεσσαλονίκη είχαμε αγαπήσει να… μισούμε, μπήκε στις ράγες εκείνη τη μέρα, μια μέρα που παρά την έντονη βροχή, θα μείνει στην ιστορία ως μια μέρα που πραγματικά οι πολίτες ξεχύθηκαν όχι στους δρόμους, αλλά στους… 13 σταθμούς του μετρό.
Με αφορμή τα γενέθλια του μετρό, το οποίο βέβαια θα τα… γιορτάσει χωρίς επιβάτες αφου παραμένει κλειστό λόγω των δοκιμών για την επέκταση του στην Καλαμαριά, το TheOpinion καταγράφει (εκτός από τις βλάβες, τα εισιτήρια και το ράλι ενοικίων) τα «δώρα» που έφερε στην πόλη: μείωση κυκλοφοριακού και εντυπωσιακούς αρχαιολογικούς χώρους.
Μετρό Θεσσαλονίκης: Οι βλάβες που θα μας μείνουν αξέχαστες και η… περιπέτεια των εισιτηρίων
Με την επέκταση προς Καλαμαριά να βρίσκεται προ των πυλών, επέκταση που θα προσθέσει άλλους 5 σταθμούς στη γραμμή και θα πάει το μετρό έως τη Μίκρα, δεν μπορεί παρά οι ευχές όλων να στοχεύουν σε ένα μόνο άλμα στο μέλλον: την επέκταση του μετρό στα δυτικά.
Έναν χρόνο πριν
Ακριβώς έναν χρόνο πριν, η πόλη είδε κάτι που δεν πίστευε πως θα δει: είχε ακούσει πολλά, είχε διαψευστεί, είχε ακούσει ακόμη και… ονόματα για τους δύο μετροπόντικες (ποιος μπορεί να ξεχάσει τον Γιωρίκα και τον Κωστίκα του Γιώργου Σουφλιά;), είχε «δει» πρωθυπουργούς να επισκέπτονται εκδοτικά μηχανήματα με… μουσαμάδες , την ώρα που η ίδια μετρούσε λουκέτα σε εμπορικά καταστήματα και λαμαρίνες σε διάφορα σημεία της.
Τελικά, το μετρό λειτούργησε στις 30 Νοεμβρίου 2024, με τον πρωθυπουργό κι όλους τους επισήμους να βρίσκονται στο αμαξοστάσιο Πυλαίας, όπου βρίσκεται εγκατεστημένο και το κέντρο ελέγχου της ασφαλούς λειτουργίας του.
Σε εκείνη την τελετή εγκαινίων, τα είχε… συνοψίσει καλύτερα ένας Θεσσαλονικιός, που έζησε την περιπέτεια αυτή από κοντά: ο μέχρι σήμερα υφυπουργός Υποδομών, Νίκος Ταχιάος.
«Για κάποιους από εμάς η σημερινή μέρα είναι το τέλος ενός κύκλου», είχε πει την μέρα των εγκαινίων και πρόσθεσε: «για τους Θεσσαλονικείς είναι το τέλος μίας περιπέτειας, που τροφοδοτήθηκε από τις παθογένειες προηγούμενων δεκαετιών, πολιτικές και οικονομικές. Είναι το έργο που αναμετρήθηκε με την τοξικότητα της εποχής, αλλά τελικά κατέληξε σε ένα εκπληκτικό αποτέλεσμα. Η πραγματικότητα είναι μπροστά μας και αυτή είναι η απάντηση».
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε ο κ. Ταχιάος σε δύο πρώην δημάρχους, τον Σωτήρη Κούβελα που πρώτος «κυνήγησε» την υλοποίηση του μετρό στη Θεσσαλονίκη και τον εκλιπόντα Γιάννη Μπουτάρη, που, όπως είπε, αγωνίστηκε για τη διάσωση των αρχαίων του σταθμού Βενιζέλου. «Φτάσαμε με μοναδική επιτυχία στο αποτέλεσμα που αντιπροσώπευαν οι δύο προαναφερόμενοι», είχε πει ο κ. Ταχιάος.
«Σήμερα είναι μέρα γιορτής. Είναι μία αρχή για τη Θεσσαλονίκη, ένα εφαλτήριο για το μέλλον. Σε αυτή τη Θεσσαλονίκη χρωστάμε δύο άλματα: Ένα άλμα ωριμότητας. Θα ήταν ασέβεια προς μία πόλη που είδε να αντιμετωπίζεται ως ανέκδοτο το μεγαλύτερο έργο της, αν δεν συμφωνήσουμε σε κάτι βασικό. Στο μέλλον αφήνουμε τα έργα έξω από την πολιτική. Το δεύτερο άλμα είναι ένα άλμα στοχεύσεων. Ο κόσμος θα θαυμάσει το μετρό, αλλά για να το βάλει στη ζωή του θα χρειαστεί χρόνο. Για κάθε πολίτη η εξοικείωσή του με το μέσο και η εγκατάλειψη της συνήθειας του αυτοκινήτου θέλει χρόνο. Στους άρχοντες της πόλης εναπόκειται να επικοινωνήσετε τον μεγάλο στόχο: λιγότερα αυτοκίνητα στους δρόμους και βήματα προς τη βιώσιμη αστική κινητικότητα», είχε προσθέσει χαρακτηριστικά.
«Καλορίζικο, εύχομαι τα καλύτερα, να το αγκαλιάσουν και να το απολαύσουν οι Θεσσαλονικείς, το αξίζουν», είχε δηλώσει η τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, εξερχόμενη από τον σταθμό Παπάφη, μετά την πρώτη επίσημη διαδρομή με το μετρό που έκανε μαζί με τον Κυριάκο Μητσοτάκη.
Μετά τους επίσημους αναχώρησε κι άλλος συρμός από το αμαξοστάσιο Πυλαίας στον οποίο επιβιβάστηκαν οι προσκεκλημένοι στην τελετή και οι δημοσιογράφοι που την κάλυψαν.
Παρά την έντονη βροχή εκατοντάδες κάτοικοι της Θεσσαλονίκης αλλά και πάρα πολλοί επισκέπτες βγήκαν από τα σπίτια τους και κατέκλυσαν στην κυριολεξία τους σταθμούς του μετρό, που λειτουργούσε δωρεάν για λίγες μέρες.
Τελετή έναρξης λειτουργίας του Μετρό της Θεσσαλονίκης Σάββατο 30 Νοεμβρίου 2024 (ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ / EUROKINISSI)
Οι αριθμοί και η μείωση στο κυκλοφοριακό
Το μέσο που πριν από έναν χρόνο μπήκε στη ζωή μας με 9,5 χιλιόμετρα γραμμής και 13 σταθμούς από τον Νέο Σιδηροδρομικό Σταθμό έως την Νέα Ελβετία είναι κλειστό, λόγω της επέκτασης αυτής της βασικής γραμμής προς την Καλαμαριά, που θα προσθέσει άλλους πέντε σταθμούς στο δίκτυο και θα φτάσει έως τη Μίκρα με τη γραμμή να μπαίνει σε λειτουργία έως το τέλος του πρώτου τριμήνου.
Με την Καλαμαριά, εκτιμάται ότι το μετρό θα μειώσει κατά 12.000 την καθημερινή κυκλοφορία οχημάτων, ελαττώνοντας κατά 43 τόνους ημερησίως τους ρύπους CO2, με την απόσταση από τον σταθμό της Μίκρας μέχρι το κέντρο της Θεσσαλονίκης να καλύπτεται σε 15 λεπτά.
Οι Θεσσαλονικείς έχουν αγκαλιάσει το μετρό, ακόμη κι αν αυτό δεν εξυπηρετεί μεγάλη περιοχή. Έχουν επικυρωθεί περισσότερα από 22 εκατομμύρια εισιτήρια που αντιστοιχούν σε 75.000-80.000 επιβάτες ημερησίως ενώ περισσότερες από 115.000 είναι οι προσωποποιημένες κάρτες που έχουν εκδοθεί, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιοποίησε πρόσφατα ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρίστος Δήμας για το πρώτο 10μηνο της λειτουργίας του.
Ακίνητα σε… τροχιά μετρό – Πώς έχει αλλάξει ο χάρτης των ακινήτων στη Θεσσαλονίκη
Πάνω από το 40% των επικυρώσεων αφορούν κάρτες διαρκείας, γεγονός που αποδεικνύει ότι το μετρό έχει ήδη ενταχθεί στις καθημερινές μετακινήσεις εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών, συμβάλλοντας, όπως έχει ειπωθεί, ταυτόχρονα στη μείωση της κυκλοφορίας των Ι.Χ. έως και 15%.
Παλαιότερη μελέτη του Ινστιτούτο Βιώσιμης Κινητικότητας και Δικτύων Μεταφορών (ΙΜΕΤ), που ανήκει στο Εθνικό Κέντρο Ερευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), φορέα που εποπτεύεται από το υπουργείο Ανάπτυξης, κατέγραψε μείωση της κυκλοφορίας οχημάτων κατά 8% από την πρώτη κιόλας εβδομάδα λειτουργίας του μετρό, που έφτασε στο 14% τον Μάιο.
Μεγαλύτερη (έως 14%) ήταν αυτή από τις δυτικές εισόδους λόγω περισσότερων θέσεων πάρκινγκ και δυνατοτήτων μετεπιβίβασης, ενώ υπήρξε και απομείωση κυκλοφοριακού φόρτου έως 18% στους άξονες Βασιλίσσης Σοφίας – Τσιμισκή και 13% στην Παραλιακή Λεωφόρο, με τη διαφορά να εντοπίζεται κυρίως στις απογευματινές ώρες. Η παράδοση σε χρήση του πάρκινγκ 400 θέσεων στον τερματικό σταθμό Νέας Ελβετίας οδήγησε σε περαιτέρω μείωση των εισόδων οχημάτων από την ανατολική πλευρά της πόλης, που αρχικά κυμαινόταν στο 6%.
Μελέτες του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης του ΑΠΘ αναφέρουν ότι επί της ουσίας το μετρό απορρόφησε μεγαλύτερο ποσοστό χρηστών λεωφορείων και ταξί παρά χρήστες Ι.Χ. αφού η βασική γραμμή δεν καλύπτει ακόμα περιφερειακούς δήμους.
Οι αρχαιολογικοί χώροι του μετρό
Έναν από τους πιο εντυπωσιακούς σταθμούς μετρό στον κόσμο αποτελεί ο αρχαιολογικός χώρος στον σταθμό του μετρό στη Βενιζέλου.
Ήταν ένα θέμα που επί χρόνια δίχαζε την πόλη με το δίλημμα «μετρό ή αρχαία», με την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη να κάνει τον απολογισμό μιλώντας σε σχετικό συνέδριο: «Δώσαμε μια υποδειγματική, επιστημονική και δεοντολογικά ορθή λύση στην επίπονη εξίσωση, καθώς η αποκάλυψη και η ανάδειξη των αρχαιολογικών ευρημάτων συνδυάστηκε με την επίσπευση και την αποπεράτωση του τεχνικού έργου. Αν είχε επιλεγεί η πρόταση της κατά χώραν παραμονής των αρχαιοτήτων στο σταθμό Βενιζέλου, είναι βέβαιο ότι το Μετρό δεν θα είχε ολοκληρωθεί ακόμη. Δεν θα υπήρχε αναδεδειγμένος και ο αρχαιολογικός χώρος που επισκέπτεται ήδη πλήθος κόσμου, και ασφαλώς, δεν θα υπήρχε ένα πλήθος αρχαιολογικών και ιστορικών τεκμηρίων, που αποκαλύφθηκαν από την ανασκαφή και τη μελέτη των υποκειμένων αρχαιολογικών στρωμάτων. Η επιλογή της προσωρινής απόσπασης και της οριστικής επανατοποθέτησης των ευρημάτων δικαιώθηκε από το αποτέλεσμα».
Στο πλαίσιο της κατασκευής του μετρό Θεσσαλονίκης, διενεργήθηκε η μεγαλύτερη ανασκαφική έρευνα σωστικού χαρακτήρα, που έχει ποτέ πραγματοποιηθεί στη χώρα. Το ιστορικό όφελος από την αρχαιολογική έρευνα σε όλο το έργο, ιδιαίτερα, στους σταθμούς «Αγία Σοφία» και «Βενιζέλου» είναι τεράστιο. Τα ευρήματα αποτυπώνουν διαχρονικά την πολεοδομική εξέλιξη του αστικού ιστού, στο ύψος της κεντρικής οδού, που διέτρεχε πάντα την πόλη, στην ίδια σχεδόν χάραξη, από τον 3ο αι. π.Χ. ως σήμερα. Στον σταθμό Βενιζέλου, αποκαλύφθηκαν οι παλαιότερες οικοδομικές φάσεις της Θεσσαλονίκης, από τα ελληνιστικά χρόνια, τεκμηριώνοντας την ίδρυση της Θεσσαλονίκης, από τον Κάσσανδρο, το 316 π.Χ., και την ανάπτυξή της στα πεδινά και προς τη θάλασσα. «Η Θεσσαλονίκη μπορεί να σεμνύνεται για κάτι μοναδικό. Έναν αναπεπταμένο αρχαιολογικό χώρο ενταγμένο σε ένα μείζον τεχνικό κοινωφελές έργο. Αλλά και έναν αρχαιολογικό χώρο, που εντάσσεται οργανικά στην καθημερινότητα των πολιτών. Κάθε επιβάτης, μπαίνοντας στο Μετρό, έρχεται σε άμεση επαφή με τη μακραίωνη ιστορία της πόλης. Και αυτό είναι ένα μοναδικό προνόμιο της Θεσσαλονίκης διεθνώς», τόνιζε χαρακτηριστικά η κ. Μενδώνη.
Σε εξέλιξη βρίσκεται άλλωστε η ανακατασκευή του διατηρητέου κτηρίου στο πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά, στην Σταυρούπολη, όπου θα στεγαστούν όλα τα αρχαιολογικά ευρήματα που εντοπίστηκαν κατά τη διάρκεια των εργασιών.