«Το Ay, Carmela! μας εκφράζει και πολιτικά και ιδεολογικά και αισθητικά» – Η Κατερίνα Μπιλάλη στο TheOpinion

Το έργο του Ισπανού θεατρικού συγγραφέα Χοσέ Σάντσις Σινιστέρρα Ay, Carmela!, σε μετάφραση – σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Κυριακού και δραματουργία – κινησιογραφία Κατερίνας Μπιλάλη, ολοκληρώνει για δεύτερη χρονιά τον κύκλο των παραστάσεων στο Θέατρο Μεταξουργείο.

Ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος, προμήνυμα του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης και αναστοχασμού ιστορικών και λόγιων διανοούμενων.

Το έργο του Χοσέ Σάντσις Σινιστέρρα Ay, Carmela!, υπό την επιμέλεια των Κωνσταντίνου Κυριακού και Κατερίνας Μπιλάλη, μας τοποθετεί χρονικά προς τα τέλη του ισπανικού πολέμου. Και ζούμε τα τεκταινόμενα της εμφύλιας αυτής διαμάχης μέσα από την ιστορία δύο περιοδευόντων ηθοποιών, φροντίζοντας, όπως αποκαλύπτει η Κατερίνα Μπιλάλη στο TheOpinion, να υπάρξει μια σύνδεση – αναφορά με όσα εκτυλίχθηκαν λίγα χρόνια μετά στη χώρα μας.

Και για να ταχθούμε, από το μετερίζι μας, κατά του κινδύνου της ιστορικής αμνησίας, αξίζει να σημειωθεί ότι το ελληνικό στοιχείο ήταν επίσης παρόν. Κι όχι μόνον πολεμικά. Αν έχεις έστω και λίγο ασχοληθεί με τον βίο του Νίκου Καζαντζάκη, καταλαβαίνεις ότι αναφέρομαι και στη δική του δημοσιογραφική εμπλοκή και σε ό, τι επακολούθησε.

Ξέρετε, κυρία Μπιλάλη, «δυσκολεύομαι» λίγο… Η παράστασή σας λαμβάνει χώρα στο Θέατρο Μεταξουργείο, στην Αθήνα, αλλά δεν σας κρύβω ότι θα προτιμούσα να κάναμε μια κουβέντα με αφορμή το ανέβασμά της εδώ, στη Θεσσαλονίκη. Εμμέσως πλην σαφώς, σας ρωτώ πότε να σας περιμένουμε ξανά;

Ήρθαμε τον Μάιο, στο Θέατρο ΑΥΛΑΙΑ. Λόγω τεχνικών δυσκολιών και ασθενειών, αναβάλαμε την άφιξή μας τον Νοέμβριο. Κατά πάσα πιθανότητα, θα ανέβουμε ξανά Θεσσαλονίκη Φεβρουάριο – Μάρτιο.

 

Για να μας βάλετε και στο κλίμα του σχήματος, λοιπόν, με τον κύριο Κυριακού αποτελείτε οι δυο σας μια θεατρική ομάδα;

Ναι. Είμαστε μια θεατρική ομάδα, οι THEARTES, που ιδρύθηκε το 2020. Ήμασταν τυχεροί, γιατί ξεκινήσαμε με δουλειές με πολύ ωραίους συνεργάτες. Είμαστε, βέβαια, και πολλά χρόνια στον χώρο, ο καθένας μας είκοσι χρόνια. Οπότε, έχουμε κάνει ένα καλό δίκτυο συνεργατών.

Εγώ, πριν, ήμουν και σε μια άλλη ομάδα. Ήμασταν, δηλαδή, σε αυτήν τη λογική· το να κάνεις συνεργασίες ως συλλογικότητα, όπου δεν υπάρχει κάποιος «αρχηγός» κι όλοι δουλεύουμε για έναν κοινό στόχο και όραμα, δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα για να μείνεις. Εννοώ ότι δεν σε κρατούν τα λεφτά, ότι είναι ένας παραγωγός και σου λέει «Θα πάρεις τόσα, μείνε». Σαφώς υπάρχει και η οικονομική απολαβή, αλλά πιο πολύ είναι ότι μέσα από έναν «πειραματισμό» –με την έννοια ότι δεν φοβόμαστε να «εκτεθούμε» και να κάνουμε κάτι που ίσως δεν αρέσει ή δεν είναι politically correct- έχουμε μια ελευθερία να δράσουμε και υποκριτικά και δραματουργικά. Σε όλα τα επίπεδα. Και να βγει ένα αποτέλεσμα, το οποίο εκφράζει όλους μας.

Θα σας συγχαρώ για αυτήν την ελευθερία, την οποία αποζητούμε, νομίζω, όλοι ανεξαρτήτως κλάδου.

Πραγματικά. Κι όχι μόνον σε κλάδο, και σε ολόκληρες κοινωνίες μακάρι να μπορούσε να εφαρμοστεί αυτό. Αλλά ακόμη, νομίζω, δεν είμαστε σε τέτοιο επίπεδο συνειδητότητας οι άνθρωποι για να το κάνουμε.

Έχω την ελπίδα ότι, κάποια στιγμή, θα πάμε προς τα ‘κει… Θα σταματήσει ο ένας να «τρώει» τον άλλον, ο «επί πτωμάτων» ανταγωνισμός.

Αντιλαμβάνομαι ότι, όλη αυτήν την ιδεολογία, τη μετουσιώνετε και στην παράστασή σας. Πριν, όμως, αναλύσουμε περαιτέρω, θα ήθελα να ρωτήσω ποιος από τους δύο είναι φίλος του ισπανικού θεάτρου;

Ο Κωνσταντίνος έχει κάνει μεταφράσεις από τα ισπανικά, οπότε αυτήν ήταν η αφορμή· του ζητήθηκε να κάνει αυτήν τη μετάφραση. Και, μάλιστα, έγινε και παράσταση πριν από πέντε χρόνια.

Βλέποντας το έργο αλλά και διαβάζοντας τη μετάφραση του Κωνσταντίνου, του είπα ότι, κάποια στιγμή, πρέπει να το ανεβάσουμε. Γιατί το Ay, Carmela! είναι ένα έργο, όπως είπες, που μας εκφράζει και πολιτικά και ιδεολογικά και αισθητικά. Το ‘χαμε βάλει στην άκρη του μυαλού μας ότι θα το κάνουμε. Ωρίμασαν κάπως οι συνθήκες και, μάλιστα, τώρα τον Δεκέμβρη κλείσαμε έναν χρόνο σκηνικής παρουσίας.

Ήρθε η ώρα να μάθουμε για αυτές τις περιπέτειες των περιπλανώμενων θεατρίνων, σε μια Ισπανία εν μέσω Εμφύλιου Πολέμου…

Ο σκηνικός δραματικός χρόνος είναι το 1938, έναν χρόνο πριν τελειώσει ο Εμφύλιος· ξεκίνησε το ’36 και τελείωσε το ’39. Είμαστε έναν χρόνο πριν νικήσουν οι φασίστες, πριν νικήσει ο Φράνκο.

Η Καρμέλα και ο Παουλίνο είναι τα δραματικά πρόσωπα του έργου, δύο περιπλανώμενοι θεατρίνοι. Βρίσκονται στο στρατόπεδο των δημοκρατικών και φέρουν και αυτήν την ιδεολογία, αλλά όχι απόλυτα συνειδητά ή στρατευμένα· είναι εκεί για να διασκεδάσουν τους δημοκρατικούς όπου συντάσσονται μαζί τους, αλλά δεν έχουν πάρει και το όπλο για να πολεμήσουν. Πολεμούν μέσα από την τέχνη τους, όπως ήταν η Βέμπο σε ‘μας, ενθαρρύνοντας το στράτευμα.

Έχουν ένα φορτηγάκι με τα σκηνικά και τα κοστούμια τους και πηγαίνουν από πόλη σε πόλη, για να εμψυχώσουν τους δημοκράτες. Κάποια στιγμή, όμως, φτάνουν στο Μπελτσίτε λόγω ομίχλης –ένας μέρος το οποίο έχει σημαδέψει την ιστορία του Εμφυλίου, γιατί εκεί δόθηκε μια πολύ σημαντική μάχη την οποία έχασαν οι δημοκρατικοί, όπως ήταν αντίστοιχα στην Ελλάδα ο Γράμμος και το Βίτσι- όπου το προηγούμενο βράδυ την πόλη είχαν καταλάβει οι φασίστες. Και τους έπιασαν αιχμάλωτους.

Τους αιχμάλωτους πολέμου τους έκλειναν στα σχολεία, με την προοπτική να τους σκοτώσουν την επόμενη μέρα. Γνωστοποίησαν ότι είναι θεατρίνοι κι επειδή έτυχαν σε έναν φιλόμουσο Ιταλό φασίστα, τους είπε ότι «Αν έρθετε και μας κάνετε μια παράσταση, αυτήν που θα σας πούμε εμείς και που θα γράψουμε τα κείμενα εμείς, όμως, και διασκεδάσετε τον στρατό του Φράνκο, θα σας αφήσουμε ελεύθερους. Δεν θα σας σκοτώσουμε». Βρέθηκαν, λοιπόν, σε αυτό το ηθικό δίλημμα του τι να κάνουν. Τα νούμερα που θα τους βάλουν να κάνουν, σατιρίζουν τους δημοκρατικούς· τα σύμβολά τους, που γι’ αυτά πολεμούσαν.

Ο Παουλίνο εκφράζει και αντιπροσωπεύει τη μετριοπαθή πλευρά των ανθρώπων· τον κόσμο ο οποίος, σε τέτοιες περιστάσεις, λέει: «Ας κοιτάξω τη δουλίτσα μου. Ας κάτσω στ’ αυγά μου. Ας μην πω πολλά πολλά, θα περάσει, για να γλυτώσω εγώ κι η οικογένειά μου. Κι ας γίνει ό, τι θέλει, δεν με ενδιαφέρει πιο ‘κει». Η Καρμέλα προσπάθησε να ακολουθήσει αυτό που της ζήτησε ο Παουλίνο, να κάνουν όντως την παράσταση και να τους αφήσουν ελεύθερους.

Στα μέσα της παράστασης, όμως, συνειδητοποιεί ότι, αυτά τα οποία λέει, τα ακούν και οι αιχμάλωτοι -γιατί, οι φασίστες, είχαν φέρει μαζί και τους αιχμάλωτους απ’ τις Διεθνείς Ταξιαρχίες- τους οποίους θα εκτελέσουν την επόμενη ημέρα. Κι αυτή, εκεί μπροστά τους, πρέπει να τους κοροϊδέψει. Και δεν το αντέχει η συνείδησή της. Επαναστατούν κι αυτοί και φωνάζουν, αρχίζουν τους χτυπούν οι φασίστες μέχρι θανάτου… Και τα υπόλοιπα στο θέατρο!

Δεν έχει καλό τέλος. Αλλά με μια μεγάλη μαεστρία ο Χοσέ Σάντσις Σινιστέρρα όλα αυτά, κατά τη διάρκεια του έργου, τα εκφράζει και μέσα από το χιούμορ. Κι είναι αυτό το παράδοξο, πώς πραγματεύεται ένα τόσο τραγικό γεγονός και θέματα τα οποία είναι τόσο σπουδαία και ιδανικά πανανθρώπινα μέσα από ένα χιούμορ. «Μαύρο» χιούμορ, αλλά από ένα χιούμορ. Οπότε εκεί που ο κόσμος είναι να γελάσει, εκεί «παγώνει». Και ξανά πάλι… Είναι μια εναλλαγή συναισθημάτων μεταξύ γέλιου, χαράς, λύπης, συμπόνιας, αλληλεγγύης, δακρύων, συγκίνησης και συν-κίνησης που θεωρώ ότι δεν τους αφήνουμε να «βαρεθούν».

Ο Σινιστέρρα έγραψε μια τραγι-κωμωδία· ούτε κωμωδία ούτε τραγωδία. Οπότε, αυτό καλούμαστε να υπηρετήσουμε εμείς και να είμαστε σύμφωνα με το πνεύμα του συγγραφέα. Και γι’ αυτό και μας πήγαινε η σκηνή στο να την παραστασιοποιήσουμε· να την κάνουμε, δηλαδή, σκηνική πράξη, δίνοντας το χρώμα που της ταίριαζε. Μέσα στο έργο υπάρχουν διάφορα είδη θεάτρου: η επιθεώρηση, το βαριετέ, η τραγωδία, η κωμωδία, το κουκλοθέατρο, το θέατρο του παραλόγου… Μπλέκουμε τα είδη, γιατί το πάει το έργο.

Από όσα αναφέρατε, ο θεατής θα αποκομίσει ένα γνωσιακό ταξίδι στα θεατρικά είδη με φόντο το ιστορικό στοιχείο. Και θα έρθει αντιμέτωπος με μια «μάχη» ιδανικών και αξιών…

Εμείς κάνουμε μια σύνδεση, φυσικά, με την Ελλάδα. Λίγα χρόνια μετά έγινε και ο δικός μας Εμφύλιος, με τα Δεκεμβριανά το ’44. Κάνουμε μια αναφορά μέσα στο έργο, την ελληνική σύνδεση δεν τη συμπεριλαμβάνει ο Σινιστέρρα.

Αφαιρέσαμε τη διαμάχη που είχαν οι αναρχικοί με τους κομμουνιστές τότε και το φέραμε λίγο στα καθ’ ημάς· να το παραλληλίσουμε με τον Εμφύλιο στην Ελλάδα, τη μάχη που δόθηκε στον Γράμμο και στο ότι, τελικά, στον «άλλον κόσμο» -γιατί υπάρχει και μια μεταφυσικότητα μέσα στο έργο- είμαστε όλες και όλοι ίσοι. Δεν υπάρχουν αντιπαραθέσεις. Είναι όλα μάταια, να υπάρχουν πλούσιοι – φτωχοί, ξένοι, εχθροί, αφέντες – δούλοι. Γιατί, στον «άλλον κόσμο», όλα αυτά δεν υφίστανται.

Αν αφήσω στην άκρη την ιδιότητα της ηθοποιού και την εμπλοκή με όλη τη δραματουργία, καταλαβαίνω ότι είστε γνώστρια και λάτρης της ιστορίας…

Είμαστε και οι δύο και ακαδημαϊκοί θεατρολόγοι. Εγώ τώρα στο Μεταπτυχιακό, ο Κωνσταντίνος είναι και Διδάκτωρ στη Θεατρικών Σπουδών. Εκ των πραγμάτων, δεν μπορείς να μην λαμβάνεις υπόψη σου τα κοινωνικοπολιτικά και ιστορικά συμφραζόμενα της εποχής στην οποία διαδραματίζεται το έργο που παίζεις.

Υπάρχουν και έργα, φυσικά, τα οποία είναι άχρονα κι έτσι σε ένα δυστοπικό μέλλον. Αλλά όταν θέλεις να το συνδέσεις με τον δραματικό χρόνο, δεν μπορείς να μην τα λάβεις υπόψη σου.

Κι εκτός από την εν λόγω παράσταση, με τι άλλο μας απασχολείτε ή θα μας απασχολήσετε;

Η παράσταση στην Αθήνα ολοκληρώνεται. Από αρχές Γενάρη ξεκινάμε πρόβες για το επόμενο έργο μας,  που θα κάνει πρεμιέρα 11 Μαρτίου. Θα είναι πάνω στο διδακτορικό του Κωνσταντίνου κι έχει να κάνει με το άγνωστο θεατρικό corpus του Μποστ.

Είναι επιθεωρησιακά κείμενα άγνωστα, αδημοσίευτα. Σε μουσική ακυκλοφόρητη του Λουκιανού Κηλαηδόνη, που είχε γράψει για τα συγκεκριμένα κείμενα. Και θα είναι στο θέατρο της κυρίας Βαγενά και του Λουκιανού, όπου κι αυτό έχει τη σημασία του. Έχει μια ενέργεια διαφορετική.

Πληροφορίες

Ay, Carmela! του Χοσέ Σάντσις Σινιστέρρα

Θέατρο Μεταξουργείο (Ακαδήμου 14 & Κεραμεικού)

Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Δευτέρα 01/01 στις 21.00, Τρίτη 02/01 στις 21.00

Εισιτήρια: Γενική είσοδος 15€, Φοιτητικό – Ανέργων – ΑμεΑ 10€, Ατέλειες 5€

Προπώληση εισιτηρίων: more.com

Τηλέφωνο: 21 0523 4382

Διάρκεια: 90΄ (χωρίς διάλειμμα)

Η παράσταση παρουσιάζεται υπό την αιγίδα του Ινστιτούτου Θερβάντες στην Αθήνα – Instituto Cervantes de Atenas

Ταυτότητα παράστασης

Μετάφραση – Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Κυριακού

Δραματουργία – Κινησιογραφία: Κατερίνα Μπιλάλη

Σκηνικά – Κοστούμια: Κατερίνα Τσακότα

Φωτισμοί: Λέων Εσκενάζη

Πρωτότυπη μουσική: Άρτεμις Ματαφιά

Εκτέλεση μουσικής – Ενορχήστρωση – Κιθάρες: Γιώργος Πατσιώτης

Τραγούδι: Άρτεμις Ματαφιά

Συνεργάτης σκηνοθέτης: Λευτέρης Παπακώστας

Βοηθός σκηνοθέτη: Κατερίνα Παρισσινού

Make-Up Artist: Οξάνα Πελιούχ (Data Type – Atelier de Beauté)

Hair Stylist: Organic Hair Spa by Athanasios

Στρατιωτικές στολές: Khaki Depot

Φωτογραφίες promo: Μαρία Χουρδάρη

Φωτογραφίες παράστασης: Φανή Τουμπουλίδου

Video παράστασης – Trailer: Νικήτας Χάσκας

Σχεδιασμός αφίσας: [βιβλιοτεχνία]

Προβολή και Επικοινωνία: Βάσω Σωτηρίου – WeWill

Παραγωγή: «THEARTES» Α.Μ.Κ.Ε.

Διανομή

Κατερίνα Μπιλάλη

Κωνσταντίνος Κυριακού