Off the record με τον Δημήτρη Αντωνίου με αφορμή την παράσταση με Μιχάλη Σαρόπουλο στη Θεσσαλονίκη (ΦΩΤΟ)

Μια κωμωδία για την αναπηρία. «Στα καλά του καθισμένου 2 1/2» στο Θέατρο Σοφούλη στην Καλαμαριά. 

Ο Δημήτρης Αντωνίου, μετά από ένα πολύ σοβαρό τροχαίο έξω από το 7^ο Λύκειο Καλαμαριάς πριν χρόνια, κατάφερε να ζήσει.

Η δική μου η μάνα μου έλεγε, γιατί πήγαινα κι εγώ στο ίδιο σχολείο, να αποφεύγω εκείνο το κομμάτι του δρόμου. Και η δική του η μάνα του το έλεγε. Δεν τις ακούγαμε ποτέ και δεν γινόταν κουρασμένοι μετά το σχολείο να κάνουμε κύκλο για να μην περάσουμε λίγα μέτρα επικίνδυνης στροφής.

Είναι ένα γνωστό προβληματικό σημείο και ήταν θέμα χρόνου το τροχαίο. Μετά από σοβαρό αγώνα να επιβιώσει, βρίσκεται σε αναπηρικό αμαξίδιο. Κάνουμε παρέα και δεν είναι η πρώτη φορά που συναντιόμαστε. Συχνά τον βλέπω να περνά μπροστά από την αυλή μου, αφού το πατρικό του είναι δίπλα. Έχουμε ξαναβγεί και περάσαμε όμορφα συζητώντας εκτός των άλλων για τις κοινές – με κάποια χρόνια διαφορά – σχολικές εμπειρίες. Καιρό το λέγαμε να ξαναβγούμε, η συνέντευξη ήταν απλώς η αφορμή και είμαι χαρούμενη που το ξέρει.

Σε κάνει να γελάς πηγαία και αληθινά

Πρωινό καφεδάκι λοιπόν, σε ένα από τα στέκια που συχνάζουμε από τα χρόνια του σχολείου ακόμη. 11 το πρωί στο πεζόδρομο της Πασσαλίδη, μια γνώριμη κατάσταση, τριγύρω οικεία πρόσωπα, μιλάμε για όλα αυτά που λέμε κάθε φορά. Ποίηση, μουσική, τέχνη, επιβίωση, δημιουργία κι όνειρα για ένα καλύτερο μέλλον για όλους.

Ξεκινήσαμε την κουβέντα απευθείας για την παράσταση, που ανεβάζει ο Δημήτρης παρέα με τον υπέροχο Μιχάλη Σαρόπουλο στο θέατρο Σοφούλη και πάλι. Όταν είχα δει την πρώτη παράσταση, περίμενα ότι θα μου αρέσει γιατί τον Δημήτρη τον θαυμάζω για όλα του. Τόσο τον χαρακτήρα του, την ευφυϊα του αλλά και το συγγραφικό του ταλέντο.

Δεν περίμενα όμως ότι θα γελάσω τόσο πολύ. Και δεν ήμουν η μόνη που δεν το περίμενε. Το μοναδικό και υπέροχο χαρακτηριστικό του έργου, είναι ότι σε κάνει να γελάς πηγαία και αληθινά με ένα θέμα που έχουμε συνηθίσει να ευαισθητοποιούμαστε μόνο μέσω της συγκίνησης και του συναισθηματισμού, θα τολμήσω να πω για μερικούς ανθρώπους και μέσω του οίκτου, κάτι που είναι πολύ ανθρώπινο και φυσιολογικό.

«Ξεκίνησε αρκετά αυθόρμητα»

«Ξεκίνησε αρκετά αυθόρμητα πριν χρόνια η συγγραφή του θεατρικού», μου λέει ο Δημήτρης. «Πάντα μου άρεσε να γράφω και μετά από τα δύο πρώτα βιβλία, τη συλλογή διηγημάτων και το μυθιστόρημα, ένιωθα την ανάγκη να επικοινωνήσω με διαφορετικό, πιο άμεσο και δυναμικό τρόπο όλα αυτά που θέλω με τον κόσμο. Τα προσωπικά μου ερεθίσματα κινούνται γύρω από το σινεμά. Θέατρο παρακολούθησα ελάχιστες φορές, όμως το να γράψω σενάριο για ταινία τότε δεν μου φαινόταν εφικτό. Όταν είδα στο Αυλαία την παράσταση «Όταν έκλαψε ο Νίτσε», κατάλαβα βαθύτερα την δυναμική και την αμεσότητα του θεάτρου.

Τώρα ακόμη και μετά τη συγγραφή του σεναρίου της παράστασης, συνειδητοποιώ και την επιρροή των Α.Μ.Α.Ν., κι εμείς έχουμε πολλά μικρά σκετσάκια. Συνεργαστήκαμε εξάλλου και με τον Γιάννη  Σερβετά. Σε κάποια κομμάτια ήταν ο αφηγητής, συμμετείχε και στην παραγωγή, μας βοήθησε και στις πρώτες πρόβες τότε στην πρώτη παράσταση. Με συμβούλεψε γιατί έκανα και τη σκηνοθεσία. Γενικά αντιλαμβάνομαι πως κινούμαι στα όρια του θράσους σε ό,τι κάνω, δεν είναι μόνο θάρρος. Όμως δίνω προτεραιότητα να το χαιρόμαστε και να το μοιραζόμαστε, δεν έχω φοβερές προσδοκίες.

Κάποια στιγμή λοιπόν παρακολούθησα τον φίλο μου τον Μιχάλη, με τον οποίο παίζουμε μαζί, σε μια παράσταση stand up comedy. Γέλασα πάρα πολύ! Δεν ήταν κάτι συμβατικό να στέκεται κάποιος όρθιος, να αφηγείται ιστορίες χωρίς σκηνικά και να κάνει τον κόσμο να ξεκαρδίζεται στα γέλια. Έτσι γεννήθηκε μέσα μου η ιδέα να συνδυάσω αυτά τα δύο, το stand up με το θέατρο και προέκυψε η πρώτη παράσταση όπου έχουμε το σενάριο, τους κανόνες μας αλλά παράλληλα και την ελευθερία να αλλάζουμε λίγο την έκφρασή μας. Ειδικά του Μιχάλη του βγαίνουν κάθε τόσο διάφορα καινούρια αστεία και μέχρι να τα συνηθίσω, προσπαθώ κάθε φορά να μην τρελαίνομαι κι εγώ στα γέλια επί σκηνής.

Από την άλλη, δεν ήταν στα αρχικά μου σχέδια να παίζω ο ίδιος. Δεν ήξερα πως μπορώ να παίξω, ούτε αν μπορώ να ανταποκριθώ. Ήταν όμως δύσκολο να βρω ηθοποιό σε αναπηρικό αμαξίδιο να αποδώσει όλα αυτά τα κωμικοτραγικά που περιγράφω και πηγάζουν από τα βιώματά μου. Θα μπορούσα να βρω έναν ηθοποιό να υποδύεται τον ανάπηρο, κάτι που φυσικά δεν θα ήταν λάθος, όμως δεν μου καθόταν καλά. Ήθελα να είναι όντως ανάπηρος ο πρωταγωνιστής. Κι αφού πέρασαν κάποιοι μήνες ρωτώντας ανθρώπους του χώρου και δεν βρίσκαμε κάποιον, αποφάσισα να το κάνω τελικά εγώ».

Δεν υπήρχε μέσα σου ο φόβος να εκτεθείς, απλά αν θα ανταπεξέλθεις γιατί είναι κουραστικό επί μιάμιση ώρα να είσαι στην ένταση της σκηνής

Ναι, ξεκάθαρα η κούραση, να μπαίνω, να βγαίνω, αν μιλάω πολύ και στις ομιλίες που κάνω κατά καιρούς, ζαλίζομαι. Σταματάω να πιω νερό,  πρέπει να φάω ένα κομμάτι σοκολάτα κλπ. Στο θέατρο έστω αυτό το σύντομο αλλά αναγκαίο διάλειμμα δεν υπάρχει. Έτσι έκανα κάποιες ασκήσεις για να αυξήσω την αντοχή μου στην ομιλία, να αντέχω πχ. να φωνάζω. Αναπόφευκτα, αφού σκηνοθετώ, έχω και το νου μου στη σκηνή γενικά. Έτσι είναι μεν κοπιαστικό, αλλά επειδή υποδύομαι τον εαυτό μου είναι πιο εύκολο για μένα.

 

Ο κόσμος αγκάλιασε την παράσταση από την πρώτη φορά που ανέβηκε. Η προσέλευση ήταν μεγάλη

Πάντα νιώθω την αγάπη κόσμου όποτε πραγματοποιώ κάτι. Από την παρουσίαση του πρώτου μου βιβλίου ακόμη ένιωσα πως με στηρίζουν. Γενικά η Καλαμαριά με αγαπάει και είναι δίπλα μου στα βήματά μου. Βέβαια όταν κλείνεις για παράδειγμα τέσσερις παραστάσεις και πάνε καλά και οι τέσσερις και μετά προσθέτεις κι άλλες και τελικά το θέατρο γίνεται δεύτερο σπίτι σου, τότε είναι μεγάλη χαρά. Στη δεύτερη εκδοχή της παράστασης έκανα κάποιες αλλαγές. Γενικά προτιμώ να γίνεται κάτι φιλικά και να είναι πιο αληθινό, παρά πιο επαγγελματικά χωρίς να το χαιρόμαστε. Έτσι είχα δύο φίλους ερασιτέχνες που έπαιζαν μαζί μου, με όποια δυσκολία συνεπάγεται αυτό. Μας βγήκε, το χαρήκαμε και τώρα πάμε στην τρίτη εκδοχή, που είναι καλοζυγισμένη και ανυπομονούμε. Υπάρχουν άνθρωποι με τους οποίους τον καιρό του κορονοϊού ήρθαμε πιο κοντά με όλα αυτά που κάνουμε και μας ζητούσαν επανειλημμένα να ανεβάσουμε ξανά την παράσταση. Έτσι καταλήξαμε ότι ήρθε η ώρα να επανέλθουμε. Ξεκινάμε στην Καλαμαριά στο θέατρο Σοφούλη 21 του μηνός και μας έχουν ήδη καλέσει Αθήνα, όπου θα πάμε στο θέατρο Αυλαία 3 και 4 Δεκέμβρη με αφορμή την παγκόσμια ημέρα αναπηρίας. Αν και είχα στους στόχους μου κάποια στιγμή την Αθήνα, ήταν μια πολύ ευχάριστη έκπληξη το ενδιαφέρον τους. Όπως μου είπαν έμπειροι άνθρωποι του θεάτρου δεν έχουν ξαναδεί κωμωδία που να διαπραγματεύεται αυτό το ευαίσθητο θέμα.

 

Είναι ένα ρίσκο που πήρες η χιουμοριστική προσέγγιση;

Ενώ η αναπηρία είναι ένα θέμα με το οποίο καταπιάνονται πολλοί, δεν το συναντάμε από την οπτική του χιούμορ για τα κακώς κείμενα. Δεν βλέπεις να παράγεται γέλιο για όσα συμβαίνουν. Νιώθω πως είναι κάτι ανατρεπτικό και μοιάζει με ρίσκο, γιατί είναι ευαίσθητες οι γραμμές όταν γελάς με κάτι που βιώνει ο άλλος. Όμως τελικά είναι απλά ένα ταμπού που πρέπει να σπάσει. Το ζω και στην καθημερινότητα μου. Κι εμένα με κοιτούν περίεργα πολλές φορές, με βλέμμα που ερμηνεύεται με πολλούς τρόπους και «σπάω» την αμηχανία πρώτος με χιούμορ. Με βοηθά πολύ και το γεγονός ότι υποδύομαι τον εαυτό μου. Έτσι δεν κινδυνεύω να παρεξηγηθώ ότι προσβάλλω κάποιον άλλο, αλλά αυτοσαρκάζομαι κατά κάποιο τρόπο.

 

Το γέλιο γιατρεύει ούτως η άλλως…

Μάθαμε οι άνθρωποι όταν έχουμε προβλήματα να μην γελάμε. Εδώ ερχόμαστε να κάνουμε το αντίθετο. Και μάλιστα τότε έχει και περισσότερο νόημα να γελάς.

Δεν διστάζω να ομολογήσω πως αυτή η κουβέντα του φίλου μου, όσο στερεότυπη και αν ακουστεί σαν θεωρία, όταν προέρχεται από εκείνον με το βάθος της ψυχικής δύναμης που έχει, είναι ό,τι πιο ουσιαστικό άκουσα στη ζωή μου. Και συνεχίζει:

«Αν κάποιος πρέπει να γελά είναι αυτός που δυσκολεύεται. Τότε έχει αυτό το υπέροχο γέλιο, είναι κάτι πιο πολύπλοκο, πιο ουσιώδες. Αντλεί δύναμη κι αυτό το νιώθουν και οι θεατές στην παράστασή μας. Γελώντας με κάτι τόσο τραγικό, νιώθουν αυτή τη δύναμη και είναι κάτι απελευθερωτικό. Γιατί όταν γελάς με το δυσάρεστο, βρίσκεις τη δύναμη να το αντιμετωπίσεις».

Το 2 ½ πώς προκύπτει;

Επιχειρήσαμε να ανεβάσουμε λίγο το επίπεδο, να δοκιμάσουμε νέα πράγματα. Έτσι διατηρήσαμε έναν βασικό κορμό σε ένα ποσοστό περίπου 40%, κάποιες από τις αγαπημένες μας σκηνές και σε ένα 60% εμπλουτίσαμε το περιεχόμενο με σύγχρονα ζητήματα. Θέλω αφενός να γίνει μια προσπάθεια να αλλάξει η νοοτροπία του κόσμου στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό και αφετέρου να μιλήσω για τα θέματα που με απασχολούν, θέματα αναπηρίας. Να μιλήσω για αυτά που αντιμετωπίζει ένας ανάπηρος στην Ελλάδα του 2022. Τι δυσκολίες συναντώ εγώ όταν πρέπει να πάω στο γιατρό, όταν θέλω να βγω για φαγητό ή για ψώνια. Μέσα από αστείες σκηνές να μιλήσουμε για τη νοοτροπία του καταστηματάρχη, του κράτους και του καθενός από μας. Αλλά και ζητήματα που αφορούν την ψυχολογία ενός αναπήρου.

Η αναπηρία συνεπάγεται μοναξιά; Σε κοινωνικό επίπεδο αναφέρομαι. Πέρα από τον φιλικό κύκλο.

Σίγουρα η αναπηρία φέρνει ένα καθημερινό άγχος που συνεπάγεται κοινωνική απομόνωση που βιώνει ένας ανάπηρος. Οι άνθρωποι σου λένε πχ. «Καλημέρα» αλλά εισπράττεις ότι δεν το πολυεννοούν ή δεν το εννοούν τόσο, ώστε να βάλουν μια ράμπα στο μαγαζί τους για να είναι προσβάσιμο. Τα μηνύματα είναι οξύμωρα. Και σε πολιτειακό επίπεδο και σε ανθρώπινο. Στα λόγια βλέπεις όλοι να σου χαμογελούν κλπ. αλλά πρακτικά να σου λένε πάνε αλλού να φας, αλλού να ψωνίσεις ή περπάτα στο απέναντι πεζοδρόμιο γιατί εγώ δεν βάζω ράμπα. Ενώ το κόστος μιας ράμπας είναι πολύ μικρό, είναι καθαρά θέμα νοοτροπίας.

Το θέατρο Σοφούλη είναι προσβάσιμο σε άτομα με αναπηρία;

Το συγκεκριμένο θέατρο, αν και δεν είναι από τα πιο εμπορικά, είναι μεν γνωστό αλλά δεν είναι απ΄ τα μεγάλα θέατρα, είναι προσβάσιμο. Οι άνθρωποι εκεί ήταν απόλυτα συνεργάσιμοι. Την μια μέρα μίλησα μαζί τους και την άλλη είχαν βρει λύση και μάλιστα όχι με ράμπα απλώς, αλλά με ολόκληρο αναβατόρι που έχει και μεγαλύτερο κόστος. Κι επειδή θέλω να αναδείξω και αυτό το θέμα, της προσβασιμότητας στα θέατρα, σκοπεύω να γυρίσω κάποια βιντεάκια κάνοντας αυτοψία όπου μπορώ. Σε κάποια δεν μπορώ καν να μπω, σε κάποια μπορώ αλλά μόνο να παρακολουθήσω τέρμα πίσω και από την τελευταία σειρά, όπως για παράδειγμα στο Μέγαρο Μουσικής. Και κάτι ακόμη. Πρέπει να είναι προσβάσιμες και οι σκηνές, όχι μόνο ο χώρος της πλατείας ή το κτίριο. Άτομα με αναπηρία που έχουν ταλέντο στην υποκριτική δεν μπορούν να ονειρευτούν μια θεατρική πορεία αν δεν έχουν προσβασιμότητα στο χώρο. Προσβάσιμη σκηνή δεν υπήρχε στη Θεσσαλονίκη. Αν αυτό δεν άλλαζε, η ίδια η παράσταση δεν θα πραγματοποιούνταν.

Τη Θεσσαλονίκη γενικά δεν την λέει κανείς προσβάσιμη πόλη. Μάλλον το αντίθετο

Στην πόλη μας έχουμε δύο τρία σημεία, πχ. την παραλία και ένα δύο πεζόδρομους, αλλά μετά ακολουθεί το χάος. Τι να τον κάνω τον πεζόδρομο στην Καλαμαριά, αν έχω τρία λεπτά πρόσβασης και είκοσι εφτά λεπτά στο δρόμο ανάμεσα σε αυτοκίνητα παρκαρισμένα και μη; Ή για να πάω σε ένα πεζοδρόμιο πρέπει να υπάρχει ράμπα και από την μια να ανέβω και από την άλλη πλευρά να κατέβω. Τι νόημα έχει μια θέση στάθμευσης κάτω από μια υπηρεσία, όταν δεν υπάρχει ράμπα για να μπω ή τουαλέτα ειδικά διαμορφωμένη; Αν κάτι από όλα αυτά λείπει, σημαίνει ότι υπάρχει μερική πρόσβαση και όχι συνολικός σχεδιασμός. Έγινε θέμα με την προσβασιμότητα στο λιμάνι. Πρέπει να σχεδιαστούν κάποιοι άξονες και να διαμορφωθούν κάποιες διαδρομές από Αριστοτέλους για παράδειγμα μέχρι το λιμάνι, γιατί αν έστω και σε ένα σημείο εγώ εκτεθώ στο δρόμο, κινδυνεύω.

Στην Καλαμαριά που μένουμε και οι δύο έχεις καταφέρει να αλλάξεις κάποια πράγματα. Μπήκανε φανάρια, διαβάσεις και σήμανση επειδή το διεκδίκησες εσύ.

Με βοηθά πολύ ο κόσμος που είναι δίπλα μου. Πάντα ξεκινώ κάνοντας γραπτά ένα αίτημα όπως θα έκανε ένας οποιοσδήποτε πολίτης επώνυμα. Όταν οι αρμόδιοι με «γράφουνε», αναγκάζομαι να εκτεθώ σε κάποιο κανάλι ή κάνοντας ένα βίντεο αυτοψίας για να γίνει γνωστό το θέμα. Ο κόσμος έχει μαζέψει οργή, φυσικά δεν θέλω τα social media να είναι μια απλή εκτόνωση του θυμού μας, όμως εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι είναι αποτελεσματικός τρόπος διεκδίκησης.

 

Σε αποκαλούν ακτιβιστή. Είναι ένας χαρακτηρισμός που αποδέχεσαι;

Έχουμε φτάσει στο σημείο το να είσαι πολίτης να θεωρείται ακτιβισμός. Ο πολίτης οφείλει να είναι ενεργός και να ασχολείται με τα κοινά, οπότε εγώ νιώθω πολίτης. Ωστόσο δεν με ενοχλεί ο χαρακτηρισμός, ο ακτιβισμός είναι δράση.

«Η παιδεία είναι η απάντηση σε ό,τι θέλουμε να αλλάξουμε»

Μας συνεπήρε η κουβέντα, μιλήσαμε πολλή ώρα ακόμη για πολιτική, συγγραφή, τα επαγγελματικά και άλλα πολλά. Μιλήσαμε και για τις ομιλίες που κάνει σε σχολεία. Εκεί μιλά ανοιχτά για τον εαυτό του, τα τροχαία και την οδηγική συμπεριφορά. «Η παιδεία είναι η απάντηση σε ό,τι θέλουμε να αλλάξουμε. Και αυτό ξεκινά απ’ τα παιδιά», λέει.

Με το χιούμορ καταφέρνεις και κάτι άλλο, που εισέπραξα εγώ παρακολουθώντας την παράσταση. Να σπάσεις τον οίκτο ενός αρτιμελούς ανθρώπου και να τον υποβάλλεις σε μια κατάσταση ενσυναίσθησης μαλακά και παιδαγωγικά

Είναι ακριβώς αυτό που θέλω. Ο Έλληνας είναι περίεργος, σαν να είναι αλλεργικός στην ισορροπία. Ή θα είναι υπερευαίσθητος ή τελείως αναίσθητος. Όμορφα και ήρεμα να τα βάλουμε κάτω να δούμε τι και πώς μπορούμε να αλλάξουμε. Θέλουμε κάποια πράγματα να γίνουν, αλλά πάνω από όλα είναι η καλή μας η διάθεση. Αν ο άλλος είναι «στραβός», εγώ προτιμώ ακόμη και μέσα στις δυσκολίες μου να χαμογελώ

Τελευταία μου ερώτηση. Σε στιγμές που νιώθεις ευάλωτος ποια είναι η πιο δύσκολη ερώτηση που κάνεις εσύ στον εαυτό σου. Όχι τότε στα πολύ δύσκολα. Τώρα που η ζωή προχώρησε. Δεν θέλω την απάντηση. Μόνο την ερώτηση

«…Για ποιο λόγο αγωνίζομαι. Αυτή είναι η δύσκολη ερώτησή μου. Είσαι μαχητής. Είναι DNA. Θες να διορθώσεις το κακό. Το κάνεις γιατί δίνεις νόημα στη ζωή σου. Το κάνεις γιατί έχεις δίπλα σου τόσο κόσμο που σε θαυμάζει. Το κάνεις γιατί… τι άλλο να κάνεις. Παίζουν πολλά. Πάντως δεν νιώθω τελικά ότι ενεργώ μόνο για μένα. Με πειράζει η κακή συμπεριφορά ανθρώπων απέναντι σε άλλους ανθρώπους.

 

Κάτι τελευταίο που θέλεις να πούμε;

Ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ στους χορηγούς των παραστάσεων μας που με την υποστήριξη τους δίνουν σημαντική ώθηση στις προσπάθειες μας για έναν καλύτερο τόπο, με λιγότερες ανισότητες και περισσότερες ευκαιρίες για όλους! Οι χορηγοί μας είναι: Ντόντση Άρτος-Γλυκό-Καφές, Μανάβικο- Καράμπελας, Γεωργακούδας Σιροπιαστά, Iberico, Alex Cook, Hellas Direct, Euromedica – Αρωγή Θεσσαλονίκης, Novalis Vita Ε.Ε..

«Να γυρίζεις -αυτό είναι το θαύμα- με κουρελιασμένα μάτια με φλογωμένους κροτάφους απ᾿ την πτώση να γυρίζεις στην καλή πλευρά σου»

γράφει ο Καρούζος. Κι εγώ είμαι απόλυτα τυχερή που γνωρίζω έναν άνθρωπο που το έκανε πράξη και ακτινοβολεί το φως του σε όσους τον συναναστρέφονται. Λίγες μέρες μετά πήγα στην πρόβα στο χώρο του θεάτρου. Είδα με τα μάτια μου τις ενέργειες των ανθρώπων εκεί να αγκαλιάσουν τα άτομα με δυσκολίες στην πρόσβαση. Και γέλασα με την καρδιά μου στην πρόβα. Είναι υπέροχη η παράσταση, μην την χάσετε.