Χρήστος Αστερίου: Ο συγγραφέας της Εγγαστρίμυθης Φάλαινας στο TheOpinion

Λίγο πριν την παρουσίαση του βιβλίου «Η εγγαστρίμυθη φάλαινα» από τις εκδόσεις Πατάκη στο Μεσιέ Σαρλό, στη Χαριλάου, ο συγγραφέας Χρήστος Αστερίου μοιράζεται σκέψεις και μιλά για τους λόγους για τους οποίους συνδυάζει… τόσο διαφορετικούς κόσμους μέσα στο βιβλίο του.

Ο Χρήστος Αστερίου έχει δημοσιεύσει μυθιστορήματα, διηγήματα και νουβέλες. Επιμελήθηκε τις επιστολές του Δ. Π. Παπαδίτσα προς τον Ε. Χ. Γονατά Να μου γράφεις έστω και βαδίζοντας (Εκδόσεις Πατάκη, 2001) και μετέφρασε βιβλία λογοτεχνίας από τα γερμανικά (Κρίστα Βoλφ, Χανς-Γκέοργκ Γκάνταμερ, Κλέμενς Ζετς κ.ά.). Από τις Εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορούν τα έργα του «Το γυμνό της σώμα και άλλες παράξενες ιστορίες» (2003) και «Η εγγαστρίμυθη φάλαινα» (2025).

Μια… «εγγαστρίμυθη φάλαινα» έρχεται στη Χαριλάου στη Θεσσαλονίκη

Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για τον εαυτό σας;

Γεννήθηκα στην Αθήνα το 1971, έζησα στο κέντρο της μέχρι τα εννέα μου χρόνια και μετακόμισα στην Κηφισιά αρχές της δεκαετίας του ’80. Είχα την τύχη να ζήσω πέντε χρόνια στο Βερολίνο και έξη μήνες στην Νέα Υόρκη. Σπούδασα γερμανική και ελληνική φιλολογία ενώ έκανα διάφορες δουλειές πριν μπω οριστικά στην εκπαίδευση. Στα φοιτητικά μου χρόνια γνώρισα τον Ε.Χ. Γονατά στον οποίο και θήτευσα επί μία δεκαετία, μέναμε, άλλωστε, πολύ κοντά. Έχω δημοσιεύσει μυθιστορήματα, διηγήματα και νουβέλες. Το πιο πρόσφατο βιβλίο μου είναι «Η εγγαστρίμυθη Φάλαινα» (εκδόσεις Πατάκη 2025).

Η «Εγγαστρίμυθη φάλαινα» φαίνεται να κινείται ανάμεσα στο ρεαλιστικό και το αλλόκοτο, στο πολιτικό και το προσωπικό. Πώς γεννήθηκε αυτή η ιδέα και ποια ανάγκη σας οδήγησε να συνδυάσετε τόσο διαφορετικούς κόσμους μέσα στο ίδιο βιβλίο;

Ένας φανατικός αναγνώστης, συγγραφέας και φίλος μού είπε πως η νουβέλα θα μπορούσε να ξαναγραφτεί και ως πολυσέλιδο μυθιστόρημα. Νομίζω πως εκεί θίγονται μια σειρά από ζητήματα, όπως οι ουτοπίες και οι δυστοπίες, η δύναμη της ιστορίας και της θρησκείας, τα ανθρώπινα πάθη και η δύναμη της εκδίκησης. Όλα ξεκίνησαν με μια σημείωση που κράτησα για ένα χωριό στη μέση του πουθενά το οποίο σταδιακά μετατρέπεται σε μουσείο. Τα υπόλοιπα ακολούθησαν σταδιακά. Δεν ξέρω πως γεννιούνται και αναπτύσσονται οι ιδέες. Έρχονται πάντοτε ξαφνικά και αβίαστα.

Το βιβλίο συνομιλεί συχνά με τον κινηματογράφο — υπάρχει άλλωστε και το διήγημα για την “Απογραφή”. Πόσο σημαντική είναι για εσάς η εικόνα και η κινηματογραφική ματιά στη διαμόρφωση της αφηγηματικής σας γλώσσας;

Το τελευταίο διήγημα της συλλογής με τίτλο «Απογραφή» είναι ένας φόρος τιμής στους λοξούς, ιδιαίτερους, ξεροκέφαλους, αν θέλετε, δημιουργούς της έβδομης τέχνης. Αφού είχα παραδώσει το κείμενο είδα στο ΑΣΤΟΡ την «Καρκαλού» του Τορνέ. Θα μπορούσε να είναι αφιερωμένο σ’ εκείνον. Είναι επίσης ένα κείμενο για την ιερότητα του έργου τέχνης, για τον σεβασμό με τον οποίο θα έπρεπε να το προσεγγίζουμε. Η κινηματογραφική ματιά είναι σίγουρα σημαντική για την λογοτεχνία. Την ώρα που γράφει κανείς, ωστόσο, δεν σκέφτεται πως πρέπει ή θέλει να γράψει κινηματογραφικά. Αυτό που καταλήγει να γίνει κείμενο είναι το αποτέλεσμα μια ολόκληρης σειράς παραγόντων και πραγμάτων.

Οι ήρωες σας μοιάζουν εγκλωβισμένοι — άλλος στην πολιτική παράνοια, άλλος σε μια προσωπική ήττα. Πιστεύετε ότι σήμερα ζούμε κι εμείς μια πιο “σιωπηλή” μορφή εγκλωβισμού;

Υποτίθεται ότι ζούμε σε μια εποχή ταχύτητας, ελευθερίας και άμεσης πρόσβασης σε πληροφορίες κάθε είδους. Ότι ζούμε σε μια απολύτως δημοκρατική εποχή. Η πεποίθηση ότι έχουμε αφήσει πίσω μας σκοτεινές περιόδους μας δημιουργεί πολλές φορές την ψευδαίσθηση πως όλα είναι πλέον καλά. Δυστυχώς δεν είναι. Δείτε τι συμβαίνει στην Αμερική ή στην Κίνα για παράδειγμα. Πολλά απ’ όσα περιγράφονται στο διήγημα «Το φερμουάρ» είναι πραγματικότητα σε χώρες όπου η παρακολούθηση των πάντων είναι συνεχής.

Τι σας ενδιαφέρει περισσότερο ως συγγραφέα: να καταγράφετε την ακινησία ή να αναζητάτε τη δυνατότητα διαφυγής;

Δεν έχω τίποτα από τα δύο στο μυαλό μου όταν αρχίζω να σχεδιάζω ένα βιβλίο. Δεν προγραμματίζω ποτέ να γράψω εξ’ αρχής ένα παρηγορητικό ή ένα στενάχωρο κείμενο. Εύκολες λύσεις προσφέρουν μόνο οι τόμοι αυτοβελτίωσης. Η καλή λογοτεχνία λειτουργεί πιο σύνθετα, μπορεί περιέχει πολλά αντικρουόμενα στοιχεία.

Το βιβλίο μιλά για εκδίκηση, καθήκον, τέχνη και εξουσία. Σας ενδιαφέρει να γράφετε ιστορίες που σχολιάζουν την εποχή ή απλώς να παρατηρείτε τους ανθρώπους όπως είναι;

Είμαι μανιώδης παρατηρητής γι’ αυτό και δεν μπορώ να γράψω τίποτα όταν βρίσκομαι σε δημόσιο χώρο. Έχω δημοσιεύσει βιβλία όπως το «Ίσλα Μπόα» με έμμεσες αναφορές στην εποχή τους αλλά δεν με ενδιαφέρει η στρατευμένη λογοτεχνία. Μπορεί να πει κανείς περισσότερα πράγματα με ένα κείμενο εκτός μόδας ή χωρίς αναφορές στη τρέχουσα επικαιρότητα. Η «εγγαστρίμυθη φάλαινα» νομίζω πως ανήκει σ’ αυτή την κατηγορία.