«Μας πολεμάνε καθημερινά, αλλά η ζωή είναι ωραία» – Ο Κώστας Θωμαΐδης στο TheOpinion (ΦΩΤΟ)

Ποτέ δεν πίστευα ότι θα γνώριζα τον Κώστα Θωμαΐδη από κοντά. Τον θαύμαζα τόσο μέσω του Θάνου Μικρούτσικου και τον έρωτά μου για το καββαδιακό του έργο, αλλά και τον έρωτα που είχα για το ραδιόφωνο που έπαιζε νύχτα μέρα πλάι στο μαξιλάρι μου.

Ποτέ επίσης δεν πίστευα, ότι θα μιλούσαμε στα πλαίσια μιας συνέντευξης – κουβέντας, χωρίς να έχω άγχος και αυτό οφείλεται αποκλειστικά σε εκείνον, που διατηρεί όλα τα χαρακτηριστικά προσήνειας και ζέσης που σε αφήνουν ελεύθερο στη συναναστροφή μαζί του, εννοείται πάντα στον ενικό.

Η ζωή τα έφερε έτσι και μιλήσαμε πριν δύο χρόνια με αφορμή μια φωτογραφία που συνόδεψε τον «Τόπο μυστικό»  που τραγούδησε ο ίδιος, σε μουσική του Δημήτρη Κάσσαρη και στίχους του Βαγγέλη Βελόνια από τον Μετρονόμο. Λίγο αργότερα θα βρισκόμασταν σε συναυλία του στη Ζώγια τόσο για την παρουσίαση του νέου δίσκου του πολύ καλού του φίλου Δημήτρη Νικολούδη, όσο και για το βιβλίο αφιερωμένο στο έργο του άλλου αγαπημένου του προσώπου, του Θάνου Μικρούτσικου.

Αξέχαστη στιγμή για μένα να καθόμαστε στη γαλαρία, να απολαμβάνουμε παρέα υπέροχες μουσικές και να τεντώνω τα αυτιά μου για κάθε ιστορία που μου έλεγε.

Ο Κώστας Θωμαΐδης επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη και τη Ζώγια του Νίκου Κέκια, μαζί με τον μοναδικό κιθαρίστα Μανόλη Ανδρουλιδάκη. Οι «Πλανόδιοι Μουσικοί», ξεκίνησαν την περιπλάνησή τους από το Ίλιον Plus, κάνουν μια διήμερη στάση στην πόλη μας και έχουμε τη χαρά να μιλήσουμε για αυτό και όχι μόνο μαζί του.

«Πλανόδιες μουσικές» ο τίτλος της εκπομπής, «Πλανόδιοι μουσικοί» παρέα σε αυτή τη συναυλία. Πώς ξεκίνησε η όμορφη αυτή περιπλάνηση και σε ποια όνειρα θα ταξιδέψουμε παρέα;

Πρώτα από όλα με τον Μανόλη Ανδρουλιδάκη μας συνδέει μια πολύχρονη φιλία. Γνωριστήκαμε μέσω της μουσικής. Είναι ένας σπουδαίος βιρτουόζος κιθαρίστας, με τον οποίο νιώθω ότι έχω μια ολόκληρη ορχήστρα δίπλα μου, ενώ είναι μια κιθάρα. Είναι συνθέτης κι ενορχηστρωτής, αλλά το κυριότερο είναι ένας άνθρωπος με τον οποίο η χημεία μας είναι τέλεια. Στην παράσταση παίζω μαντολίνο, φλογέρα, τραγουδάμε και οι δύο και συνεννοούμαστε μουσικά με τα μάτια πάνω στη σκηνή.  Πάντα με γοήτευαν οι πλανόδιοι μουσικοί. Έχω σταματήσει πολλές φορές στο δρόμο, μπορεί και είκοσι λεπτά για να ακούσω κάτι που μου άρεσε. Αυτό μου συνέβη και στη Θεσσαλονίκη το Νοέμβριο, Τσιμισκή με Ικτίνου, τέσσερα παιδιά έπαιζαν θρακιώτικα και ήταν εξαιρετικοί, κάθισα μισή ώρα και τους άκουγα. Και αυτό γίνεται και στην Αθήνα, η Ερμού, η Αποστόλου Παύλου στο Ηρώδειο είναι γεμάτη από κουαρτέτα εγχόρδων, από παιδιά που παίζουν υπέροχα. Όπου υπάρχει ζωή, τα παιδιά βγαίνουν έξω γιατί είναι τρόπος έκφρασης. Έτσι βγήκε και ο τίτλος της εκπομπής μου πριν χρόνια. Μου αρέσει να πλανιέμαι σε όλο τον κόσμο με τις μουσικές, άρα πλανόδιοι μουσικοί, που παίζουν τις δικές μας στιγμές, τις δικές μας ιστορίες. Μουσικοί που έχουν το ταλέντο να κοινωνούν στον κόσμο με αγνότητα, χωρίς την αυστηρότητα των επαγγελματιών μουσικών που μπαίνουν στο στούντιο ή σε μια μουσική σκηνή και πρέπει να παίξουν γιατί αυτό είναι το μεροκάματό τους. Τα παιδιά βγαίνουν πρώτα για το κέφι τους, για να δείξουν το ταλέντο τους και αυτό είναι πολύ αγνό και πολύ ουσιαστικό για τους συμμετέχοντες.

Αυτό που λες, μου το έχουν πει παιδιά που παίζουν στον δρόμο. Ότι δηλαδή το κάνουν από ανάγκη για έκφραση κι ότι με τόσα πολλά μαγαζιά που έκλεισαν πια, δεν είναι κι εύκολο να ενταχθούν σε κάποια μουσική σκηνή.

Ευτυχώς, γιατί σε κάποιες περιπτώσεις τα μαγαζιά αυτά έχουν γίνει συνώνυμα του σκυλάδικου.

Για τους οικονομικούς όρους που έχουν πλέον καθιερωθεί;

Όχι μόνο αυτό, αλλά για τον τρόπο λειτουργίας τους. Για να μπεις σε βάζει  μετρ του μαγαζιού, σε βάζουν σε στενά τραπεζάκια που σχεδόν δεν μπορείς να κουνηθείς, αυτές δεν είναι καταστάσεις που σε βοηθούν να ακούσεις μουσική, ας μην γελιόμαστε.

Ισχύει… Αυτή την αγνότητα που περιγράφεις, και που είναι πολύ σημαντική, την εντόπισα στα βίντεο που είδα και στην επιλογή να εντάξετε την φλογέρα και το μαντολίνο, που για μένα έχουν μια παιδική αθωότητα, αν μπορώ να πω, σαν όργανα και προσδίδουν το στίγμα της ελευθερίας μιας περιπλάνησης.

Κοίτα να δεις… καθίσαμε και ήπιαμε ένα καφέ με τον Μανόλη συζητώντας και δεν πέρασε μισή ώρα που είχαμε ήδη καταλήξει τι θέλουμε. Γιατί οι  ιδέες μου ήταν και ιδέες του Μανόλη. Υπάρχει ένας αυθορμητισμός, υπάρχει κι ένα σενάριο. Υποτίθεται πως εγώ είμαι ο μουσικός παραγωγός στο ραδιόφωνο κι έχω καλεσμένο μου τον Μανόλη. Έλα όμως που αυτός, ξεχνάει να φέρει τα cd στο στούντιο κι αναγκαζόμαστε, επειδή έχουμε κοινό που είναι παρών, να παίξουμε ζωντανά. Έτσι πραγματικά είναι σαν μια προέκταση και της εκπομπής μου, με την έννοια ότι μπορούμε να ξεκινήσουμε από δω, να βρεθούμε στο Μεξικό, μετά στη Νάπολι, στην Κάτω Ιταλία. Τρέχουμε ανάμεσα στο χθες, στο σήμερα με τραγούδια που είναι εμβληματικά και στην πλειοψηφία τους έρχεται το ρεφρέν στα χείλη του κόσμου, τα τραγουδάμε όλοι μαζί και γινόμαστε μια παρέα. Κι αυτό το λέω γιατί, στις μέρες που ζούμε και στις βάρβαρες αυτές εποχές, έχουμε ανάγκη της κοινότητας. Έχουμε ανάγκη να αγγίξουμε ο ένας τον άλλον έστω και μέσα από τους στίχους ενός ρεφρέν. Και χώροι όπως η Ζώγια είναι μικροί μεν, αλλά είναι σαν να βρίσκεσαι στο σαλόνι του σπιτιού σου και τραγουδάς για τους φίλους σου. Αυτή είναι η αίσθηση που νιώθω εκεί. Κι αυτό είναι ανάγκη μας.

Η περιπλάνηση, ο νομαδισμός αυτός στο μουσικό ταξίδι καταργεί τα σύνορα, υπερβαίνει τις πατρίδες και δημιουργεί μια τεράστια αγκαλιά για κάθε άνθρωπο, έτσι δεν είναι;

Μα το τραγούδι διαδίδεται στόμα με στόμα, άρα κοινωνός του τραγουδιού γίνεται οποιοσδήποτε το ψιθυρίσει στην παρέα του, στον σύντροφό του ή το ψιθυρίσει μπροστά στην ομορφιά ενός ηλιοβασιλέματος. Αυτή είναι η περιπλάνηση της μουσικής και αγκαλιάζει όσους αισθάνονται τρυφερά και όμορφα. Πολλοί λοιδορούν τον ρομαντισμό αλλά χωρίς αυτόν, δεν μπορούμε να εκφράσουμε εύκολα τα συναισθήματά μας. Ο ρομαντισμός κρύβει πάρα πολλά. Κρύβει πρώτα απ΄ όλα  μια αναπόληση στιγμών που ζήσαμε. Δεν είναι λίγο αυτό. Όσο μεγαλώνουμε στην ηλικία, τόσο η αίσθηση της ανάμνησης έρχεται με μια γλυκόπικρη γεύση και μας τσιγκλά συνέχεια.

Από κάποιου είδους άμυνα μπορεί να υψώνουμε κάποια αντίσταση στον ρομαντισμό, πιάνω κι εγώ τον εαυτό μου να αντιστέκεται κάποιες στιγμές.

Να σου πω κάτι; Όταν διαβάσεις τη Σονάτα του Σεληνόφωτος του Ρίτσου ή ακούσεις τη Σονάτα του Σεληνόφωτος το Μπετόβεν ή τα Λιανοτράγουδα που είναι παραδοσιακά δίστιχα του Μάνου Χατζιδάκι από το Μεγάλο Ερωτικό, δεν μπορεί να μην κλείσεις τα μάτια σου και να ταξιδέψεις. Αυτό το ταξίδι πιο πολύ απευθύνεται στο μέσα σου. Κάνεις ταξίδι μέσα σου και το μυαλό αναπαράγει εκείνες τις στιγμές που έχουν χαραχθεί βαθιά στην καρδιά σου και είναι ο εσωτερικός σου πλούτος.

Και πόσο ανάγκη το έχουμε αυτό όταν στον πραγματικό κόσμο υψώνουμε κυριολεκτικά και μεταφορικά τείχη. Χτίζουμε τείχη αυτή τη στιγμή, για να κλείσουμε κάποιους ανθρώπους έξω.

Όλα αυτά που λέμε τώρα για μένα είναι ένα όπλο για να πολεμήσουμε για εκείνο το ρητό που λέει, «η ζωή είναι ωραία». Μας πολεμάνε καθημερινά. Και όλοι γνωρίζουμε πώς μας πολεμάει όλο αυτό το κεφάλαιο, ο καπιταλισμός για να το πω ωμά. Πώς μας πολεμάει και μας απομυζεί. Είναι ένα από τα όπλα μας να μπορέσουμε να πάρουμε εσωτερική δύναμη, να αγγίξουμε τον διπλανό μας και οι δύο γίνονται τρεις και χίλιοι δεκατρείς και βάλε. Δηλαδή μου μίλησες πριν για αυτή τη συναυλία (σημ. είχαμε κάνει πρωτύτερα κουβέντα για την τεράστια συναυλίας της Κυριακής κατά της ιδιωτικοποίησης του νερού). Τι ήταν αυτό που ένωσε τον κόσμο εκεί; Ήταν η μουσική μέσα από αιτήματα για το μεγαλύτερο αγαθό που υπάρχει, το νερό. Ήταν η μουσική που ένωσε τόσες χιλιάδες κόσμου για να εκφράσει την αγανάκτησή του για όλα αυτά που βιώνουμε. Το τραγούδι ποτέ δεν φέρνει επανάσταση. Αλλά είναι μέρος αυτής, παίζει το δικό του ρόλο.

Βαδίζουμε τελικά κάνοντας βήματα πίσω ή αυτά τα όπλα μπορούν να επαναδομήσουν πιο υγιείς κοινωνίες;

Η σκέψη μας πρέπει να είναι μπροστά. Όσο κι αν μας ρίχνουν πιο πίσω εμείς πρέπει να βρίσκουμε τη δύναμη. Και τη δύναμη τη βρίσκεις πρώτα από όλα αν είσαι γονέας, από τα παιδιά σου. Να διδαχθείς από τα παιδιά σου και από αυτό το νέο που φέρνουν. Να μην απορρίπτεις. Ύστερα να αφήνεις ελεύθερα τα παιδιά σου να έχουν όνειρα και να τα πραγματοποιούν, άσχετα αν εσύ μπορεί με ένα δύο να μην συμφωνείς. Τώρα συγγνώμη, πάω πιο πέρα λίγο τη κουβέντα.

Καθόλου! Έτσι  έλεγε και ο Θάνος, να ονειρεύεστε πάντα…      

Τα παιδιά μας μπορεί να είναι δικά μας, αλλά δεν μας ανήκουν. Αναπτύσσουν τη δική τους προσωπικότητα και θα κάνουν αυτό που πρέπει για τα ίδια. Και βέβαια θα τα προφυλάξουμε όσο είναι μικρά, και βέβαια θα είμαστε σε όλη μας τη ζωή δίπλα τους αλλά πρέπει να σεβόμαστε τα όνειρά τους, να σεβόμαστε τις επιθυμίες τους και να τα βοηθάμε εκεί που βλέπουμε ότι κάτι μπορεί να πηγαίνει στραβά. Μακάρι να είμαστε μέσα στην ψυχή των παιδιών μας, μια αγκαλιά κι ένα φιλί είναι το μεγαλύτερο όπλο για να πάει το παιδί μπροστά με αγάπη.

Συνεχίσαμε τη κουβέντα μιλώντας για την παιδική ηλικία, την αγνότητα που πάει πάντα με το δίκιο. Είπα εγώ για τα μαθήματα που διδάσκομαι καθημερινά από τα παιδιά μου και με λίγες γουλιές καφέ ακόμη, με την ήρεμη φωνή που ηρεμεί και όποιον τον ακούει, μου είπε πως κάποτε όλοι ως παιδιά αποτελούμε το μέλλον.

Μεγαλώνοντας όμως κάποιους τους κυριεύει το κακό που βρίσκεται μπροστά στην κοινωνία.  Όλη αυτήν την αναπόληση, τη συνδέσαμε με την πρόσφατη συμμετοχή της αγαπημένης Τάνιας Τσανακλίδου στην εκπομπή του, μια εκπομπή γεμάτη συγκίνηση για την κοινή παιδική τους ηλικία στη Θεσσαλονίκη, μια εκπομπή με όμορφες ιστορίες από δύο παιδιά – θαύματα της πόλης που διατηρούν από τότε αδελφική φιλία. Ακούστε την εκπομπή από το αρχείο της ΕΡΤ και θα μαγευτείτε από το μεγαλείο αυτών των δύο ανθρώπων. «Είναι η αδερφή που δεν έχω», μου είπε και συνεχίζει:

Από τη Θεσσαλονίκη έφυγα σε ηλικία δεκαοκτώ ετών για σπουδές και για την αναζήτηση της μουσικής μου περιπέτειας.

Παράλληλα με τη φωτογραφία βέβαια.

Παράλληλα με τη φωτογραφία και τον κινηματογράφο. Είχα δουλέψει και τρία χρόνια ως βοηθός οπερατέρ πλάι σε έναν από τους μεγαλύτερους διευθυντές φωτογραφίας, τον Νίκο Καβουκίδη που είναι η ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου. Ήμουν στη σχολή Σταυράκου που ήταν η σχολή του κινηματογράφου και μέσω του Παντελή Βούλγαρη βρήκα αυτή τη δουλειά, όπου πλάι σε αυτούς τους ανθρώπους έμαθα πραγματικά πάρα πολλά. Αλλά η μουσική ήταν πάντα μέσα στο μυαλό μου, ποτέ δεν είπα ότι θα κάνω κάτι άλλο και ήμουν πολύ τυχερός από τη στιγμή που γνώρισα το Θάνο Μικρούτσικο και τη Μαρία Δημητριάδη. Ήταν οι δύο άνθρωποι που με ώθησαν και κυρίως ο Θάνος που με αγκάλιασε από είκοσι χρονών και πορευτήκαμε μέχρι το τέλος της ζωής του. Ήταν για μένα ο πατέρας, ο αδελφός, ο φίλος. Ήμασταν οικογένεια και ήταν και είναι ο μέντοράς μου, γιατί μου έμαθε όσα δεν έμαθα στα ωδεία που πήγαινα και στα πτυχία που πήρα στη μουσική. Μου έμαθε τόσα πολλά και κυρίως, το λέω και το ξαναλέω, να ξεκολλάω τις νότες από το χαρτί της παρτιτούρας και να τις δίνω ψυχή.

Θέλεις να αναφέρουμε αυτό που μου έχεις πει, το πάρα πολύ σημαντικό, ότι δεν σου έλεγε ποτέ ακριβώς πώς να κάνεις κάτι παρά σου μάθαινε τον τρόπο να το ανακαλύψεις.

Ασφαλώς, ποτέ δεν μου είχε πει πώς να κάνω κάτι,  Μου έδειχνε έναν δρόμο και μετά που έλεγε «προσπάθησε να δεις όχι το προφανές σε ένα ποιητικό κείμενο, προσπάθησε να μπεις μέσα στο μυαλό του ποιητή με τα δικά σου συναισθήματα και να μπορέσεις να φέρεις το στίχο και να τον εκφράσεις μέσα από τα δικά σου φίλτρα για να το πεις έτσι όπως εσύ το πιστεύεις». Αυτό όταν το κυριότερο από όλα. Θα μπορούσε να πει «δες πώς το λέω, ακολούθα αυτό που κάνω». Ποτέ δεν το είπε. Και μάλιστα πάνω στη σκηνή, όταν ενθουσιάζονταν, τον άκουγα από τα δεξιά μου όπου πάντα ήταν το πιάνο του να φωνάζει «Μπράβοοο! Μπράβο Κώστα!», αυτό δεν θα το ξεχάσω ποτέ.

Πόσο αυθόρμητο αυτό και πόσο γενναιόδωρο.

Ο Θάνος ήταν γενναιόδωρος όσο κανένας άλλος. Όσοι έχουν δουλέψει μαζί του μουσικοί, στιχουργοί, τραγουδιστές, όλοι όσοι βρέθηκαν δίπλα του έχουν να λένε για την γενναιοδωρία του.

Το ακούω να το λένε αυτό καλλιτέχνες που συνεργάστηκαν μαζί του κι εγώ νιώθω πως το πάθος με το οποίο ζούσε έντονα το κάθε τι, το έκανε τόσο πιστά, ώστε σε έπειθε ότι αυτός ο τρόπος είναι ο μόνος τρόπος ύπαρξης και αντιμετώπισης της ζωής, με πάθος και απόλυτο δόσιμο.

Ακριβώς. Να σου πω κάτι; Πέντε μέρες πριν φύγει από τη ζωή, έκανε έλεγχο σε μία παρτιτούρα στο νοσοκομείο, τι παίζουν τα πνευστά. Το καταλαβαίνεις αυτό; Του πήγε ο Θύμιος Παπαδόπουλος την παρτιτούρα κι έκανε διορθώσεις «α εδώ είναι καλά, εδώ θα το κάνουμε έτσι» κλπ. Μια μέρα μετά έπεσε σε κώμα και μετά έφυγε. Ξέρεις ότι και μέσα στο νοσοκομείο έκανε μαθήματα ισπανικών;

Αλήθεια…;

Βέβαια… Ρουφούσε τη ζωή μέχρι το τελευταίο δευτερόλεπτο. Κι αυτό για μένα είναι ένα τεράστιο μάθημα, το πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε τη ζωή. Πάντα να πολεμάμε για το αδύνατο. Το λένε οι ποιητές αυτό και οι ποιητές ξέρουν πάντα τι λένε. Πάντα να πολεμάμε για το ανέφικτο. Και πολλές φορές πολεμώντας για το αδύνατο καταφέρνουμε το αδύνατο να το κάνουμε δυνατό.

Συνεχίσαμε τη κουβέντα μιλώντας για ποίηση. Είπε πως τα πάντα γύρω μας είναι ποίηση, όχι μονάχα ότι υπογράφεται από κάποιον ποιητή, αλλά ακόμη και ό,τι συναντούμε μέσα στην καθημερινότητα κρυμμένο, φτάνει να έχουμε τα μάτια να τη διακρίνουμε και την ψυχή να την μετατρέπουμε σε τέχνη.

Κάναμε λόγο για την ιδιότητά του ως δάσκαλος, καθώς διδάσκει στο ωδείο του Φίλιππου Νάκα είκοσι δύο χρόνια. Συζητήσαμε για το εύπεπτο της εποχής, που συχνά αποπροσανατολίζει τα παιδιά με αποτέλεσμα να μη ξέρουν ακριβώς τι ζητούν.

Η φωνή είναι ένα μουσικό όργανο – είπε –  και μάλιστα το δυσκολότερο και πρέπει να καλλιεργηθεί. Το τραγούδι, είναι εξειδίκευση.

Κλείσαμε την κουβέντα αυθόρμητα, περίπου όπως την αρχίσαμε, με το ραδιόφωνο. Η ιδιότητα του ραδιοφωνικού παραγωγού είναι η αλυσιδωτή συνέχεια του μουσικού.

Το ραδιόφωνο είναι η συνέχεια της μουσικής μου δουλειάς. Είναι η ζωή μου. Ό,τι μεταδίδω στο ραδιόφωνο είναι κατά ενενήντα πέντε τοις εκατό τραγούδια και μουσικές που «ζηλεύω», εντός εισαγωγικών, γλυκά. Ακούω μονόχνωτα –  είπε γελώντας – συνεχώς και σταμάτητα μουσική και είναι πράγματα που μου αρέσουν και θέλω να κοινοποιώ στον κόσμο. Δεν ξέρω αυτό που ακούει ο ακροατής θα το ξαναβρεί, αλλά τουλάχιστον να του αρέσει η στιγμή.

Ο Κώστας Θωμαΐδης έρχεται για δύο μέρες στη Θεσσαλονίκη στη Ζώγια, την προσεχή Παρασκευή και Σάββατο, παρέα με τον Μανόλη Ανδρουλιδάκη σε μια μουσική περιπλάνηση που θα μας παρηγορήσει, θα μας γεμίσει ομορφιά και θα μας δυναμώσει. Τραγούδια εναρμονισμένα για κιθάρα, τα οποία μέσα από πρόβες απόλαυσαν κι εμπλούτισαν με τα τρυφερά παιχνιδίσματα ενός σφυρίγματος, με μαντολίνο και φλογέρα. Ανυπομονούμε.