Κατερίνα Μαραγκού στο TheOpinion: «Η φασιστική αντιμετώπιση μπορεί να βγάλει προβληματικούς ανθρώπους»

Η «Δεσποινίς Μαργαρίτα» του Ρομπέρτο Ατάϋντε, σε σκηνοθεσία Γιάννη Μαργαρίτη και μουσική επιμέλεια του Σταμάτη Κραουνάκη, κάνει πρεμιέρα απόψε στο Θέατρο Αμαλία…«ξεβολεύοντας» τις παγιωμένες απόψεις γύρω από τα μεγάλα κοινωνικά θέματα της εποχής.

Υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Γιάννη Μαργαρίτη, η Κατερίνα Μαραγκού έρχεται αντιμέτωπη με μια υποκριτική «ακροβασία» ανάμεσα σε έναν ποιητικό ρεαλισμό και έναν ονειρικό αλλά και επιθετικό εξπρεσιονισμό. Αναδεικνύει το φαινόμενο της φθοράς κάθε συστήματος με χιούμορ, δραματικότητα, απελπισία και ανατρεπτική διάθεση, φθάνοντας στα όρια μιας απροσδόκητης κλοουνερί.

Η «Δεσποινίς Μαργαρίτα», η ίδια θύμα ενός δυστοπικού κόσμου, μετατρέπεται σε θύτη· είναι εκείνη που, πλέον, «εξουσιάζει» μια σχολική τάξη…

Κυρία Μαραγκού, δεν σας κρύβω ότι μου «κέντρισε» το ενδιαφέρον το γεγονός ότι εσείς «προκαλέσατε» το ανέβασμα του εν λόγω θεατρικού…

Ναι, εγώ το επέλεξα και το πρότεινα στον Γιάννη Μαργαρίτη. Ο Σταμάτης Κραουνάκης επιμελήθηκε τη μουσική και προχωρήσαμε εμείς οι τρεις από την αρχή. 

Το ψάξαμε, το κάναμε «φύλλο και φτερό». Βρήκαμε και το κείμενο χωρίς περικοπές, σε μετάφραση του Ταχτσή. Και ανεβάσαμε μία αιρετική, θα έλεγα, παράσταση σε σχέση με το έργο και την αντίληψη που υπήρχε, λόγω των πολλών χιουμοριστικών στοιχείων και του γεγονότος ότι είναι μια παράξενη γυναίκα που λέει και αλλοπρόσαλλα πράγματα, τα οποία είναι αλήθειες όμως. Τελικά, είναι κάτι περισσότερο από αυτό σε ένα πρώτο επίπεδο ανάγνωσης.  

Γιατί, λοιπόν, το συγκεκριμένο έργο;

Το είχα δει, καταρχάς, με τη Λαμπέτη. Ήταν μια καταπληκτική δουλειά, καταπληκτική και η Λαμπέτη…δεν το συζητώ! Αυτό το έργο, τη δεκαετία του ’70 που ανέβηκε, καταλαβαίνετε τι αντίκτυπο είχε και στην Ελλάδα. Ήταν μια εποχή που αντιδρούσαν οι άνθρωποι σε φασιστικά συστήματα. 

Δεύτερον, σε όλη μου την πορεία δεν έχω κάνει μονόλογο. Και ο μονόλογος είναι ακριβώς αυτό, να μπορείς να αναμετρηθείς με «σκληρά» πράγματα. Δεν είναι μόνον ότι είσαι ένα δίωρο πάνω στη σκηνή, που είναι από μόνο του «αγριευτικό». Αναμετριέσαι και με το κατά πόσο εσύ ο ίδιος, με τις δικές σου αντοχές, μπορείς να υπερβείς εαυτόν και να ανταπεξέλθεις σε ένα τέτοιο δύσκολο εγχείρημα. 

Πάντα προτιμούσα στα έργα να έχω «συμπαίκτη», γιατί παίρνω πράγματα· απ’ τα μάτια του, από την ατάκα του, παίρνω πράγματα και πάμε παρακάτω. Πιστεύω ότι το θέατρο είναι μια συλλογική δουλειά. Παίρνεις και δίνεις, κι έτσι το πράγμα κορυφώνεται και μπορεί να έχει πολύ ωραία υποκριτικά αποτελέσματα. 

Σκέφτηκα, λοιπόν, ότι είναι ένα έργο που πάντα μου άρεζε. Δύσκολο. Πολιτικό. Και είπα ότι είναι, πια, καιρός να το κάνω. Γιατί, αργότερα, δεν ξέρω αν κι οι σωματικές αντοχές θα μπορούν να ανταπεξέλθουν σε αυτήν τη δυσκολία που έχει ο ρόλος.

Αν και μονόλογος, νομίζω ότι, κατά κάποιον τρόπο, έχετε «συμπαίκτες». Αναφέρομαι στην απεύθυνση προς το κοινό, που είναι οι μαθητές της Δεσποινίδος Μαργαρίτας…

Το ίδιο το κοινό είναι οι μαθητές, απλώς τους «απαγορεύεται» να αντιδρούν ακριβώς γιατί είναι οι μαθητές. Πάνω σε αυτό το φασιστικό σύστημα στο οποίο εκπαιδεύτηκε η ίδια η Δεσποινίς Μαργαρίτα -κι αυτό προσπαθεί να μεταδώσει, ένα σύστημα που βασίζεται στην υπακοή και την πειθαρχία, καταργώντας την κριτική σκέψη- οι μαθητές δεν έχουν αντιδράσεις. Άρα, δεν μπορείς να πάρεις κάποια ατάκα από αυτούς.

Παίρνεις τις ανάσες, όμως, των θεατών ότι εισπράττουν πάρα πολύ καλά αυτά τα οποία λες εσύ. 

Και ποια είναι η Δεσποινίς Μαργαρίτα;

Καταρχάς το έργο, έχει γραφτεί σε μια περίεργη εποχή για τη Βραζιλία. Ήταν δύσκολες οι συνθήκες και οι καταστάσεις τότε. 

Η Δεσποινίς Μαργαρίτα είναι κι αυτή ένα θύμα του συστήματος, που διδάσκει ως θύτης στους μαθητές της. Είναι μια γυναίκα η οποία έχει υποστεί ψυχολογικό βιασμό για να γίνει έτσι, αυτό το φασιστικό άτομο. Είναι ανέραστη. Κακότροπη. Έχει μια αναρχική σκέψη, περίεργη. Μες την τρέλα της -γιατί όλα αυτά της έχουν δημιουργήσει διάφορα συμπλέγματα και λέει πράγματα που δείχνουν και αλήθειες, αλλά δείχνουν και τον βιασμό που έχει υποστεί- κάνει το ίδιο ακριβώς στους μαθητές της. 

Αλλά, επειδή μάλλον η Δεσποινίς Μαργαρίτα, το πρόσωπο που έγραψε ο Ατάϋντε, ήταν ένα άτομο που είχε αντιστάσεις -κάποιες ρωγμές ευγένειας, καλοσύνης, αναπόλησης, ευαισθησίας- όλα αυτά κάνουν τις εναλλαγές του χαρακτήρα πάρα πολύ ενδιαφέρουσες για μια ηθοποιό.

Θα βρίσκαμε κάποια ταύτιση με τις καταστάσεις, σήμερα;

Κακά τα ψέματα, τα σχολεία, η οικογένεια, η κοινωνία, το κράτος, υπάκουους πολίτες θέλουν. Να υπακούουν σε νόμους, να εντάσσονται σε ένα κοινωνικό σύνολο. Θα μου πείτε, πώς θα γινόταν αλλιώς; Θα ήταν μια αναρχία. Αλλά, συγχρόνως, καταργούν την κριτική σκέψη των ανθρώπων. Δηλαδή, θέλουν να μην σκέφτεσαι. Να μην αντιδράς. Να μην μαθαίνεις πράγματα, τα οποία μπορούν να σε κάνουν να επαναστατήσεις. Είναι, λοιπόν, ένα σύστημα τέτοιο. Αλλά κι η οικογένεια έχει αλλάξει, πλέον στα παιδιά υπάρχουν άλλες ελευθερίες. Στο σχολείο μπορείς να έχεις την αντίδρασή σου, όσο γίνεται. 

Το έργο καταγράφει ένα φασιστικό σύστημα που βασιζόταν -και δεν ξέρω αν βασίζεται και τώρα- στον αμερικανό «Θεό», που είναι το χρήμα. Και, νομίζω, η «Δεσποινίς Μαργαρίτα» έγινε επιτυχία παγκοσμίως, γιατί ακριβώς δείχνει τι μπορεί να κάνει στο άτομο μια λάθος αντιμετώπιση· αυτήν η φασιστική αντιμετώπιση μπορεί να βγάλει προβληματικούς ανθρώπους.

Αυτό πάει να κάνει στους μαθητές της. Αλλά έχει πολλές στιγμές καλοσύνης, που λυγίζει και λέει: «Αγαπάτε τη Δεσποινίδα Μαργαρίτα. Γιατί εγώ θέλω να σας μάθω να ανταπεξέρχεστε στις δυσκολίες».

Και τελειώνει το έργο, με κάτι πάρα πολύ σημαντικό. Που δεν το ‘χει πει ποτέ η Μαργαρίτα στους μαθητές της. Και λυγίζει και παθαίνει μια κρίση και φτάνει στον θάνατο. Όταν επανέρχεται, λέει: «Μην ξεχνάτε αυτό που σας είπα. Να κάνετε το καλό, γιατί είναι ο μόνος δρόμος που οδηγεί στην ευτυχία». Δεν το ‘χει πει ποτέ. Αυτό, όμως, αισθάνεται από όλη την καταπίεση που έχει υποστεί.

Η παράσταση έχει ανέβει ήδη στη «Μέκκα» του ελληνικού θεάτρου και την παρακολούθησε, μάλιστα, και ο Ρομπέρτο Ατάϋντε…

Εγώ θα χαρακτήριζα έτσι τη Θεσσαλονίκη. Πιστεύω ότι, εάν το έργο έχει επιτυχία στη Θεσσαλονίκη, θα έχει ακόμα μεγαλύτερη στην Αθήνα. Γιατί, οι Θεσσαλονικείς, έχουν μεγαλύτερη προσήλωση· είναι πιο «ανοιχτοί» να το δεχτούν, με τα κακά του και τα καλά, να το εισπράξουν και να το «χωνέψουν». 

Η συγκίνηση ήταν μεγάλη, που αυτός ο άνθρωπος βρέθηκε από κάτω. Είναι δύσκολο για κάποιον που δεν ξέρει ελληνικά -ήξερε, βέβαια, το έργο- να τον συγκινήσεις και να καταλαβαίνει σε μια άλλη γλώσσα πού πηγαίνει το πράγμα. Τα λόγια του τα κρατώ σαν φυλαχτό, γενικότερα για την πορεία μου.

Η «μαγεία» της τέχνης… Απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό διαφορετικών καταβολών, ηλικιών, μόρφωσης, γλώσσας, με τις προσλαμβάνουσες να παραμένουν ίδιες.

Έτσι ακριβώς. Και πιστεύω ότι αυτό το έργο έχει «μιλήσει», γιατί δείχνει πώς ένα σύστημα μπορεί να βγάλει έναν ψυχολογικά «ανάπηρο» άνθρωπο. Η Μαργαρίτα, που είναι ο θύτης αλλά συγχρόνως και θύμα, είναι ακριβώς ένα τέτοιο άτομο. 

Αφήνει κάποιες αιχμές ότι μπορεί να ήθελε να είχε μία σχέση, που ντράπηκε να την κάνει, με γυναίκα. Αφήνει αιχμές ότι «Δεν θα γδυθώ ποτέ μπροστά σας». Μιλάει συνέχεια για τη δασκάλα της, που λεγόταν Μαργαρίτα. Για τη φίλη της, που λεγόταν Μαργαρίτα… Είναι μια πολλαπλή προσωπικότητα, με πολλά επίπεδα. 

Όλα αυτά που λέει δεν είναι ούτε η Μαργαρίτα η φίλη της ούτε η δασκάλα. Είναι μια προσωπικότητα που κυνηγήθηκε για πολλά πράγματα ως Μαργαρίτα φίλη κι ως Μαργαρίτα δασκάλα. Και συνθέτουν έναν χαρακτήρα πολύ ενδιαφέροντα για τον ηθοποιό, που κάποιες στιγμές γίνεται μια τραγική, γελοία φιγούρα. Αξιολύπητη. 

Πληροφορίες

«Δεσποινίς Μαργαρίτα», του Ρομπέρτο Ατάϋντε

Θέατρο Αμαλία (Αμαλίας 71, Θεσσαλονίκη)

Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Παρασκευή 24/11 και Σάββατο 25/11 στις 21.00, Κυριακή 26/11 στις 20.00, Παρασκευή 01/12 και Σάββατο 02/12 στις 21.00, Κυριακή 03/12 στις 20.00

Εισιτήρια: 15€ Γενική Είσοδος, 13€ Μειωμένο (Άνεργων – Φοιτητών – ΑμεΑ)

Προπώληση εισιτηρίων: more.com, ταμείο Θεάτρου Αμαλία

Πληροφορίες – Κρατήσεις: 231 084 2509 (καθημερινά: 10.30 – 14.30 & 17.30 – 21.30)

Ταυτότητα παράστασης

Μετάφραση: Κώστας Ταχτσής

Σκηνοθεσία – Φωτισμοί: Γιάννης Μαργαρίτης 

Μουσική: Σταμάτης Κραουνάκης 

Σκηνικά – Κοστούμια: Carmencita Brojboiu 

Eπικοινωνία: Νταίζη Λεμπέση 

Με την Κατερίνα Μαραγκού