Καρυοφυλλιά Καραμπέτη στο TheOpinion: «Μέσα από τους ρόλους που έχω ερμηνεύσει, προσπάθησα να κατανοήσω καλύτερα την ανθρώπινη φύση»

O «Οιδίπους», με τη σκηνοθετική υπογραφή του Γιάννη Χουβαρδά, παρουσιάζεται στο Θέατρο Δάσους στις 4 και 5 Σεπτεμβρίου.

Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη έχει υποδυθεί με την ίδια επιτυχία κλασικούς και σύγχρονους χαρακτήρες, από αρχαία δράματα μέχρι έργα του παγκόσμιου ρεπερτορίου. Η επιβλητική της παρουσία στη σκηνή και η προσήλωσή της στην τέχνη όλα αυτά τα χρόνια, την έχουν καταστήσει, εύλογα, ως μία «ιέρεια» της υποκριτικής.

Στην τρίτη της συνάντηση σε τραγωδία με τον Γιάννη Χουβαρδά στην Επίδαυρο, όπου δόθηκε και η πρεμιέρα, η ηθοποιός υποδύεται τον Κρέοντα. Παρά τις διαφορές στη δραματουργική σύλληψη και στο ύφος των δύο έργων του Σοφοκλή, «Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ», η παράσταση αποδίδει την αίσθηση μίας ενιαίας ιστορίας, πιστής στο πνεύμα του μεγάλου μας αρχαίου τραγικού.

Κυρία Καραμπέτη, ας ξεκινήσουμε με την παραδοχή ότι, φέτος, είναι η χρονιά του «Οιδίποδα» για εσάς…

Πράγματι… Η παράσταση του καλοκαιριού είναι ο «Οιδίπους»· σε αυτήν τη διασκευή, ο Γιάννης Χουβαρδάς χρησιμοποιεί σκηνές και από τις δύο τραγωδίες του Σοφοκλή, «Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ», αλλά πρόκειται, ουσιαστικά, για ένα τρίτο έργο.

Τον χειμώνα, στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση θα παρουσιαστεί το έργο «Οιδίποδας», το οποίο δεν διατηρεί την αρχική του μορφή, σε διασκευή του σκηνοθέτη και συγγραφέα Ρόμπερτ Άικ. Αποτελεί μια μεταφορά του μύθου στο σήμερα. Οιδίποδας είναι ο Νίκος Κουρής, την Ιοκάστη υποδύομαι εγώ.

Ο συγγραφέας επικεντρώνεται στην ερωτική σχέση αυτού του ζευγαριού, η οποία είναι τρομερά σωματική· τους βλέπουμε, συχνά, πάνω στη σκηνή να ανταλλάσσουν φιλιά, σχεδόν να είναι έτοιμοι να συνευρεθούν ερωτικά, όταν μένουν μόνοι.

Έχουν μόνο δεκατρία χρόνια διαφορά κι αυτό το υιοθετεί ο συγγραφέας, γιατί μιλάει για βιασμό της Ιοκάστης από τον Λάιο στα δεκατρία της χρόνια, θέλοντας να φέρει στη σκηνή και το θέμα της παιδοφιλίας. Η Ιοκάστη θεωρεί ότι ο Λάιος ήταν ένας πολύ κακός άνθρωπος και δικαίως βρήκε τον θάνατο.

Επίσης, θίγεται το θέμα της ομοφυλοφιλίας και της ομοφοβίας. Το κείμενο διατηρεί τα βασικά του μύθου, αλλά προτείνει και εντάσσει κάποιες αλλαγές τόσο στην ιστορία όσο και στις σχέσεις των χαρακτήρων.

Βέβαια, δεν σας κρύβω ότι, για πολλούς από εμάς, η θεατρική σας παρουσία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον Γιάννη Χουβαρδά.

Με τον Γιάννη Χουβαρδά ξεκινήσαμε τη συνεργασία μας το καλοκαίρι του 1996 με την «Ελένη» του Ευριπίδη, στην Επίδαυρο. Μαζί μου ήταν άλλοι δύο σπουδαίοι σκηνοθέτες, ως ηθοποιοί όμως, ο Λευτέρης Βογιατζής και ο Μιχαήλ Μαρμαρινός· είχα να κάνω, δηλαδή, με τους τρεις κορυφαίους Έλληνες σκηνοθέτες της εποχής. Συνεχίσαμε και τον χειμώνα της ίδιας χρονιάς, με τη «Δούκισσα του Μάλφι» του Τζον Γουέμπστερ.

Από κει και πέρα, βρεθήκαμε πολλές φορές και στο Εθνικό Θέατρο, όταν ήταν διευθυντής. Η πιο σημαντική συνεργασία μας, τότε, υπήρξε «Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα» του Ο’Νιλ, η οποία ξεχώρισε και θεωρείται ως μία από τις σημαντικότερες παραστάσεις εκείνης της δεκαετίας.

«Ριχάρδος Γ’», «Η Όπερα της Πεντάρας» στο Θέατρο Παλλάς, «Ορέστεια» στην Επίδαυρο, «Λούλου» του Βέντεκιντ, «Don’t Look Back» το 2023, στην Ελευσίνα, την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης και πολλά ακόμα… Αυτή είναι η τρίτη τραγωδία, που είμαστε μαζί στην Επίδαυρο.

Από τις δύο τραγωδίες του Σοφοκλή, λοιπόν, προκύπτει ένας θεατρικός συγκερασμός…

Βρισκόμαστε σε ένα μυστηριακό τοπίο. Σε ένα ιδιάζον κοιμητήριο, τα πρόσωπα του έργου, νεκρά και ζωντανά -είναι και η Ιοκάστη μαζί μας- ερχόμαστε για να συμπαρασταθούμε στην «τελευταία έξοδο» του Οιδίποδα. Καθένα από αυτά τα πρόσωπα φέρει το δικό του μήνυμα σε αυτό το νεκροταφείο. Ενώ όλοι περιμένουμε να πεθάνει, εκείνος συνέρχεται…

Εκεί μας υποδέχονται τα πέντε μέλη του Χορού, τα οποία μοιάζουν με υπαλλήλους ενός ιδιόμορφου γραφείου τελετών· περιποιούνται τους τάφους, παρηγορούν τους συγγενείς, ψάλλουν θρησκευτικούς ύμνους. Επί σκηνής, δεσπόζει ένα εκκλησιαστικό όργανο, με το οποίο ο συνθέτης μας, Άγγελος Τριανταφύλλου, εκτελεί ζωντανά τη μουσική.

Ο άξονας, το κεντρικό θέμα του έργου είναι ο άνθρωπος ενώπιον του Θεού και του θανάτου. Η παράσταση διατρέχεται από μια θρησκευτική πνοή.

Και στον «Τύραννο» οι θεοί έχουν επιφυλάξει αυτήν τη μοίρα για τον Οιδίποδα αλλά και στον «επί Κολωνώ», που του χαρίζουν αυτόν τον θάνατο· μια ανάληψη στους Ουρανούς, καθώς το σώμα του Οιδίποδα εξαφανίζεται ως εξιλέωση από τη μοίρα, που του επιβλήθηκε ερήμην του.

Η δική σας σχέση με τα Θεία, με αυτό που ο καθένας ορίζει και θεωρεί ιερό, ποια είναι;

Τείνω να πιστεύω και να ελπίζω ότι υπάρχει μια ανώτερη δύναμη, πέρα από τη σύλληψη των αισθήσεων και του μυαλού μας, η οποία δίνει κάποιο νόημα στα πράγματα.

Η αγωνία του ανθρώπου προέρχεται από τα «μεγάλα» ερωτήματα που, κατά το πλείστον, είναι αναπάντητα σε αυτήν τη ζωή: Ποιος είναι; Από πού έρχεται; Γιατί ζει όλα αυτά, που ζει; Πού πάει μετά θάνατον; 

Για μένα υπάρχει, μέσα μου, η ανάγκη να θεωρήσω ότι το θαύμα του σύμπαντος, του μικρόκοσμου, της ζωής μας, από κάτι εκπορεύεται. Για κάποιον λόγο συμβαίνει. Το να ζούμε κι όλο αυτό να μην έχει κάποιο νόημα, είναι πολύ αποθαρρυντικό.

Επί σκηνής, είστε ο Κρέων· μία γυναικεία φυσιογνωμία, δηλαδή, που ενσαρκώνει έναν ανδρικό ρόλο. Ποιος είναι ο συμβολισμός, που αναδύεται;

Η σκηνοθετική γραμμή δεν επικεντρώνεται σε κάποιον συμβολισμό. Αυτή η παράσταση δεν ενδιαφέρεται ούτε για τα φύλα ούτε για τις ηλικίες. Άλλωστε, δεν είμαι η μόνη ηθοποιός, που ερμηνεύω έναν ανδρικό χαρακτήρα.

Η Στεφανία Γουλιώτη, εκτός από την Ιοκάστη, ερμηνεύει και τον Θησέα, τον βασιλιά των Αθηνών. Μάλιστα, θα έλεγε κανείς ότι, τα δύο πρόσωπα, υπάρχουν σχεδόν ταυτόχρονα ή το ένα μετά το άλλο ή και συγχέονται, πολλές φορές, καθώς αποδίδονται χωρίς αλλαγή κοστουμιού. Το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα δίδυμα ρόλων.

Όλα εκτυλίσσονται μέσα σε αυτό το όνειρο του ταραγμένου υποσυνείδητου, που συγχέονται τα πρόσωπα και οι μορφές· εξού κι αυτή η αναδρομή του Οιδίποδα στο παρελθόν, ο οποίος προσπαθεί να καταλάβει γιατί έζησε, όπως έζησε, και τι νόημα έχουν όλα αυτά…

Έτσι, ο Ορέστης Χαλκιάς ερμηνεύει την Αντιγόνη, όταν, κάποια στιγμή, η ηρωίδα του καταλαμβάνεται από έναν δαίμονα και μεταμορφώνεται στον Τειρεσία. Η έννοια της μεταμόρφωσης υπάρχει και στον υπότιτλο του έργου, «από το σκοτάδι στο φως».

Όσο για τον δικό σας ρόλο, πώς σκιαγραφούνται οι συμπεριφορικές διακυμάνσεις του Κρέοντα από τη μία τραγωδία στην άλλη;

Η έμπνευση αντλείται από τις «ορκισμένες παρθένες» της Αλβανίας. Στα απομακρυσμένα χωριά της Αλβανίας, σε αυτές τις βαθιά πατριαρχικές κοινωνίες, η γυναίκα δεν επιτρεπόταν να εργάζεται και να συμμετέχει στην οικονομία της κοινότητας.

Όταν πέθαινε ο πατέρας και δεν υπήρχαν γιοι για να συντηρήσουν την οικογένεια, μία από τις κόρες μπορούσε να δώσει όρκο ισόβιας παρθενίας στους γέροντες του χωριού και να αποκτήσει, ως αντάλλαγμα, τα ανδρικά προνόμια· δηλαδή, είχε τη δυνατότητα να εργαστεί και να πληρωθεί. Ντυνόταν ανδρικά. Έκοβε τα μαλλιά της κοντά. Είχε το δικαίωμα να πηγαίνει στο καφενείο, να καπνίζει και να πίνει αλκοόλ. Έχαιρε του σεβασμού όλης της κοινότητας.

Εάν σκεφτεί κάποιος αυτό που, εκ πρώτης όψεως, μοιάζει με προνόμιο, συμπεραίνει ότι είναι ανόητο μια γυναίκα να πρέπει να αρνηθεί το δικαίωμά της στον έρωτα, στον γάμο, στη μητρότητα και να ζήσει μια καλύτερη ζωή, έχοντας απαρνηθεί τη φύση της. Είναι τραγικό.

Ευτυχώς, τώρα, έχουν απομείνει ελάχιστες τέτοιες γυναίκες, άνω των εξήντα ετών, σε όλη την Αλβανία. Οι νέες γυναίκες δεν δέχονται να παίξουν τους ρόλους, που τους επιφυλάσσει η πατριαρχία. Γίνονται διαδηλώσεις.

Η σκηνοθετική σύλληψη ξεκινάει από το γεγονός ότι, ο Κρέων, κινείται στα πρόθυρα της εξουσίας, όπως αυτές οι γυναίκες «έπαιρναν στα χέρια τους» μια μορφή ανδρικής εξουσίας. Δεν επιμένουμε, όμως, σε αυτό. Ακόμα και το κοστούμι και η μορφή μου έχουν θηλυκά στοιχεία· δεν έχω κοντά μαλλιά, δεν καταλήξαμε σε ανδρικό κοστούμι τελικά. Το φόρεμά μου συνδυάζει στοιχεία και από τα δύο φύλα.

Οι συμπεριφορές της επιθετικής άμυνας, της ισοτιμίας με την οποία ο Κρέων, που εν προκειμένω είναι μια γυναίκα, αντιμετωπίζει την καχυποψία και τις κατηγορίες εναντίον του, έχουν, πραγματικά, μεγάλο υποκριτικό ενδιαφέρον και για μένα.

Η σκηνοθετική έκπληξη, που μου επιφύλαξε ο Γιάννης Χουβαρδάς σε μια συγκεκριμένη σκηνή, ήταν η παρουσίαση του Κρέοντα σαν ένα είδος Χάροντα, «μαύρου θανάτου», με μεταφυσικές ιδιότητες και χωρίς ίχνος ρεαλισμού∙ μια σκηνή εμπνευσμένη από ταινία του Μπέλα Ταρ. Ενώ στις πρόβες ξεκινήσαμε από την «Έβδομη Σφραγίδα» του Μπέργκμαν, στη μέση των προβών άλλαξε η αισθητική αυτής της σκηνής, αλλά παρέμεινε η κεντρική ιδέα μιας μεταφυσικής μορφής, ενός ιδιόμορφου θανάτου που εκπροσωπεί ο Κρέων.

Βαδίζοντας στο τέλος, με την τελευταία σκηνή του «Τυράννου» που αναλαμβάνει, πλέον, την εξουσία ο Κρέων, ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα αρκετά σκληρό πρόσωπο αυτής της διάδοχης κατάστασης.

Η συνεργασία με τον Γιάννη Χουβαρδά έχει τρομερό ενδιαφέρον. Είναι ένας σκηνοθέτης, που δεν θέλει μεγάλες και μελοδραματικές εξάρσεις, αναμενόμενες «τραγωδιακές» εντάσεις. Θέλει όλα τα πράγματα να έχουν μια σχετικά ήρεμη επιφάνεια, που από μέσα, όμως, να κοχλάζει η απειλή. Να μην το δίνεις στον θεατή «σερβιρισμένο στο πιάτο», να υπάρχει εκεί υπόκωφο αλλά επικίνδυνο.

Συνήθως έτσι δεν είναι; Οι άνθρωποι που βρίσκονται στην εξουσία, μπορεί να παρουσιάζονται ως μειλίχιοι, να φοράνε αυτήν τη «μάσκα» των «πατέρων του έθνους» και, βέβαια, κανείς δεν ξέρει τι γίνεται από πίσω… Τι μυστικές συμφωνίες και συγκαλύψεις…

Ο Οιδίπους αναζητά την αλήθεια, ακόμα κι όταν αυτή μπορεί να τον καταστρέψει. Ποια είναι η μεγαλύτερη αλήθεια, που έχετε διδαχθεί μέσα από την τέχνη σας;

Μου είναι δύσκολο να συνοψίσω σε μία φράση τόσα χρόνια ενασχόλησης με αυτά τα σπουδαία έργα, από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του κόσμου μας… Μέσα από τους ρόλους που έχω ερμηνεύσει κατά καιρούς, προσπάθησα να κατανοήσω όσο το δυνατόν καλύτερα την ανθρώπινη φύση και να μην επιτρέπω στον εαυτό μου τη μισαλλοδοξία και την αίσθηση ότι, ο τρόπος που βλέπω τα πράγματα, είναι ο μόνος σωστός.

Είμαστε όλοι τόσο όμοιοι και τόσο διαφορετικοί. Τα βιώματα, η οικογενειακή και οικονομική κατάσταση στην οποία γεννηθήκαμε, οι ευκαιρίες που είτε μας δόθηκαν είτε όχι, η αγάπη που πήραμε ή δεν πήραμε, έχουν διαμορφώσει τον καθένα από εμάς. Ο άνθρωπος, με τη γέννησή του, είναι ένα τραγικό ον· θα ζήσει τη μοίρα που του επιφυλάσσεται, αυτό που τον περιμένει στη ζωή μέχρι να «φύγει» και υπάρχει μια τραγικότητα σε όλο αυτό.

Θέλω να έχω μια αίσθηση κατανόησης του ανθρώπου, συγγνώμης, αλληλεγγύης, σεβασμού. Θα ήθελα, αν γινόταν, αυτό το μήνυμα να περάσω στους συνανθρώπους μου: να ζήσουμε τη ζωή μας μέσα στο «φως» και να αποβάλλουμε οτιδήποτε αρνητικό, τη βία, την επιθετικότητα, το μίσος, την εκδίκηση, το κυνήγι του χρήματος και των υλικών αγαθών, γιατί στο όνομα του πλούτου και της εξουσίας συμβαίνουν οι γενοκτονίες στην Παλαιστίνη κι όπου αλλού υφίστανται πόλεμοι αυτήν τη στιγμή. Να δώσουμε την ευκαιρία στο καλό να «κερδίσει το έδαφος» απέναντι στο κακό, το οποίο, δυστυχώς, φαίνεται να κυριαρχεί στον κόσμο.

Μέσα από την τέχνη, τον πολιτισμό και τον αγώνα που κάνουμε όλα αυτά τα χρόνια, συνειδητοποιεί κανείς ότι, η δύναμή μας, είναι μικρή. Η δύναμη των άλλων, αυτών που «κινούν τα νήματα» της ζωής και της μοίρας μας, είναι μεγαλύτερη από τη δική μας. Αλλά εάν επηρεαστεί έστω κι ένας άνθρωπος, είναι κι αυτό μια μορφή αντίστασης και πρέπει να υπάρχει ως ο αντίλογος.

Κυρία Καραμπέτη, η ζωή επιφυλάσσει και φοβερές συμπτώσεις. Τυγχάνει, μάλιστα, αυτό το διάστημα να διαβάζω ξανά τη «Μεγάλη Χίμαιρα»… Τι έχετε να μου πείτε για αυτήν την τηλεοπτική μεταφορά;

Ήμουν πολύ τυχερή που, σε μια τόσο σπουδαία παραγωγή, με σκέφτηκαν για τον ρόλο της Ρεΐζαινας. Πρόκειται για μια συμπαραγωγή ελληνικών και ξένων εταιρειών κι αυτό δεν μπορούσε να γίνει διαφορετικά, εξαιτίας των υψηλών απαιτήσεων· εποχή του ‘30, καράβια, ταξίδια σε όλον τον κόσμο. Κόστισε, περίπου, ένα εκατομμύριο ευρώ το επεισόδιο.

Έμεινα στη Σύρο σχεδόν έναν μήνα. Ήταν μία εμπειρία πολύ δυνατή, δεδομένου κι ότι, ο ρόλος της Ρεΐζαινας, περνάει μέσα από ένα σωρό διακυμάνσεις· από την αρχική της άρνηση απέναντι στην ξένη νύφη, τη μεγάλη τραγωδία με την απώλεια της εγγονής της και την αιμομιξία μέσα στην οικογένεια, μέχρι την τελική της μεταστροφή.

Είχα εξαιρετική καθοδήγηση από τον σκηνοθέτη μας, τον Βαρδή Μαρινάκη -ο οποίος είναι παιδί του κινηματογράφου κι όλη η σύλληψη της σειράς είναι κινηματογραφική- καθώς κι εξαιρετική «χημεία» με τους συναδέλφους μου, νεότερους ηθοποιούς. Διδάχθηκα πολλά, παρακολουθώντας τους πώς δουλεύουν. Αυτή η εμπειρία μόνο σε καλό μου βγήκε!

Πάρα πολύ όμορφο αυτό που είπατε, ότι διδαχθήκατε από τους νεότερους ηθοποιούς και συναδέλφους σας…

Κάθε γενιά εξελίσσεται, προχωράει. Το ίδιο συμβαίνει και στην τέχνη.

Η δική μου η γενιά, ας πούμε, έδινε πολύ μεγάλη προσοχή στον λόγο, ειδικά εάν επρόκειτο για ποιητικά κείμενα. Υπήρχε μια μεγάλη φροντίδα στον λόγο, η οποία, μερικές φορές, λειτουργούσε εις βάρος της καθημερινότητας και της αμεσότητας· στοιχεία, που διαθέτει πιο έντονα η νεότερη γενιά.

Εγώ, λοιπόν, θέλοντας να εξελίσσομαι, να συμβαδίζω με την αισθητική κάθε εποχής και να προχωράω σε βάθος τα πράγματα, αυτό προσπάθησα να ενστερνιστώ.

Πληροφορίες

«Οιδίπους», από το σκοτάδι στο φως

Ο «Οιδίπους Τύραννος» και ο «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή σε μία ενιαία παράσταση

Θέατρο Δάσους, Θεσσαλονίκη

Πέμπτη 4 και Παρασκευή 5 Σεπτεμβρίου 2025, στις 21:00

Ηλεκτρονική προπώληση εισιτηρίων: ticketservices.gr

Διάρκεια: 125’

Ταυτότητα παράστασης

Διασκευή – Σκηνοθεσία: Γιάννης Χουβαρδάς

Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη

Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη

Μουσική: Άγγελος Τριανταφύλλου

Κίνηση: Ερμίρα Γκόρο

Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος

Ηχητικός σχεδιασμός: Ηλίας Φλάμμος

Α’ βοηθός σκηνοθέτη: Δέσποινα Λάρδη

Βοηθοί σκηνοθέτη: Ηλιάνα Καλαδάμη, Ναυσικά Κιρκή

Βοηθός σκηνογράφου: Άννα Μπίζα

Β’ βοηθός σκηνογράφου: Αγγελίνα Παπαχρήστου

Βοηθός ενδυματολόγου: Δήμητρα Σταυρίδου

Φωτογραφίες: Alex Kat

Photo editing: Κατερίνα Λιακοπούλου, Πέτρος Αντωνίου

Μία συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου και του Πολιτιστικού Οργανισμού «Λυκόφως» του Γιώργου Λυκιαρδόπουλου, με την υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ)

Πρωταγωνιστούν

Νίκος Καραθάνος

Καρυοφυλλιά Καραμπέτη

Στεφανία Γουλιώτη

Νίκος Χατζόπουλος

Ορέστης Χαλκιάς

Κωνσταντίνος Μπιμπής

Πηνελόπη Τσιλίκα

Χορός

Γιάννης Κότσιφας

Έκτορας Λυγίζος

Πολυξένη Παπακωνσταντίνου

Θεόβη Στύλλου

Άγγελος Τριανταφύλλου