Ισίδωρος Ζουργός στο TheOpinion: «Η κάθε αφήγηση φωτίζει τη δράση των γυναικών και αναδεικνύει την επιρροή τους»

Ο Ισίδωρος Ζουργός μιλάει στο TheOpinion για το νέο του βιβλίο «Χάλκινα κατώφλια» από τις εκδόσεις Πατάκη αλλά και για την γενική σχέση των παιδιών με τα βιβλία.

Ο Ισίδωρος Ζουργός γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1964. Έχει γράψει αρκετά μυθιστορήματα όπως: τα «Αποσπάσµατα από το βιβλίο του ωκεανού» (2000), «Η ψίχα εκείνου του καλοκαιριού» (2002), « Στη σκιά της πεταλούδας» (2005),« Η αηδονόπιτα» (2008), «Ανεµώλια» (2011, Βραβείο Αναγνωστών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου),« Περί της εαυτού ψυχής» (2021, Βραβείο Public 2022), «Παλιές και νέες χώρες» (2023, Βραβείο Αναγνωστών Athens Voice 2023). Επίσης συνέγραψε µε τον σκηνοθέτη Πάνο Καρκανεβάτο το σενάριο της ταινίας Όχθες (2015). Έχει τιμηθεί με το βραβείο ιστορικού μυθιστορήματος του Ιδρύματος «Κώστας και Άρτεμις Κυριαζή» (2023). Και είναι μέλος  της Εταιρείας Συγγραφέων και της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.

Το καινούργιο το βιβλίο, τα «Χάλκινα κατώφλια» είναι μια αφηγηματική ακροβασία, ένα παράσπιτο, ένα αυθαίρετο κτίσμα στην έπαυλη του ομηρικού κόσμου. Εκεί, ανάμεσα στους τέσσερις τοίχους του, παρακολουθούμε σε ιδιωτική προβολή τον πόλεμο της Τροίας και την επιστροφή του Οδυσσέα ιστορημένα αλλιώς. Οι βασιλιάδες είναι γυμνοί από το ηρωικό ιδεώδες, οι δούλοι και οι δούλες έχουν φωνή και μάτια, ερμηνεύουν και αναδομούν τον κόσμο της ισχύος και της θεϊκής καταγωγής.

Τι σας έκανε να γράψετε μια ιστορία που δείχνει τον ομηρικό κόσμο από μια διαφορετική οπτική, δίπλα στον γνωστό μύθο της Ιλιάδας και της Οδύσσειας;

Ο ομηρικός μύθος συνεχίζει να είναι ύστερα από τόσους αιώνες ένα αρχέτυπο λογοτεχνικού κόσμου, εκεί όπου συνυπάρχει το μυθικό με το ανθρώπινο. Έχει γεννήσει πολλούς κλώνους, έχει εμπνεύσει παράλληλες αφηγήσεις, εξαπλώθηκε σε όλες τις τέχνες γεννώντας πίνακες ζωγραφικής, θεατρικά έργα, κινηματογραφικές ταινίες, μυθιστορήματα… Αιχμαλωτισμένος κι εγώ εδώ και δεκαετίες από τη γοητεία του κι έχοντας ήδη εκδώσει ένα βιβλίο σε συνομιλία μαζί του (Ανεμώλια, εκδ. Πατάκη, 2011) επανέρχομαι με τα Χάλκινα κατώφλια σε μια αναδιήγηση και επέκταση του μύθου με προσθήκη νέων χαρακτήρων. Πιστεύω στην επικαιρότητα αυτών των δύο επών όπως και στην πρόκληση μιας αλλαγής οπτικής στην αφήγηση της όλης περιπέτειας. Άλλωστε ο πόλεμος, δυστυχώς, είναι ακόμη παρών όπως και η κάθε μορφής νοσταλγία.

Δίνετε φωνή στους δούλους και στους αφανείς χαρακτήρες. Πιστεύετε ότι η λογοτεχνία πρέπει να φέρνει στο φως αυτούς που η Ιστορία αφήνει στην άκρη;

Συμμερίζομαι αυτή την άποψη, ότι η τέχνη γενικότερα οφείλει να κρατάει έναν ευρυγώνιο φακό στη θέαση του κόσμου. Όλα αυτά που λανθάνουν της προσοχής από την Ιστορία, τις επίσημες και καθιερωμένες καταγραφές είναι πολύτιμο υλικό το οποίο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί με πολλούς τρόπους.

Ο καινούργιος χαρακτήρας στο στρατόπεδο των Αχαιών αλλάζει την πορεία του πολέμου. Σας ενδιέφερε να δείξετε πώς ένα άτομο μπορεί να αλλάξει τη μοίρα;

Δεν μπορώ να πω ότι αυτό ήταν ένας ξεκάθαρος στόχος όμως είναι κάτι που συμβαίνει γενικότερα. Σκεφτείτε για παράδειγμα αν ο Γκαβρίλο Πρίνσιπ αστοχούσε με το περίστροφό στο Σεράγεβο στις 28 Ιουνίου 1914, τότε ίσως να μην ξεσπούσε ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος. Η ενέργεια ενός και μόνο ανθρώπου μπορεί να αλλάξει τη μοίρα ολόκληρων λαών. Στην περίπτωση βέβαια του δικού μου βιβλίου πρόκειται για ένα λογοτεχνικό παιχνίδι, κάτι μυθικότερο από τον κυρίαρχο μύθο, μια επινόηση πάνω σε μια σχεδία που κλυδωνίζεται.

Στο βιβλίο συνυπάρχει η σάτιρα με την ωμότητα του πολέμου. Πώς καταφέρνετε να ισορροπείτε ανάμεσα στην σοβαρότητα και το χιούμορ;

Το χιούμορ και η σάτιρα στην συγκεκριμένη αφήγηση λειτουργούν διακριτικά και έχουν στόχο την άκαμπτη εξουσία και την ανθρώπινη φιλοδοξία. Αυτό νομίζω βγαίνει αυθόρμητα καθώς το χιούμορ δεν προσχεδιάζεται παρά μόνο αναβλύζει.

Η γυναίκα στο βιβλίο εμφανίζεται με συγκεκριμένο τρόπο μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο βία. Πώς συνδέεται αυτή η εικόνα με σημερινά θέματα;

Είναι πια ευρέως αποδεκτό πως οι γυναίκες στη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας υπήρξαν εις το διηνεκές τα εύκολα θύματα. Από τη δαιμονοποίηση ως την απάνθρωπη εκμετάλλευση κι όλα αυτά πολύ περισσότερο σε ώρες πολέμου και εποχές δουλοκτησίας. Επίσης οι γυναίκες έδειχναν με λίγες μόνο εξαιρέσεις απούσες από το ιστορικό προσκήνιο και τα μεγάλα γεγονότα. Σήμερα προφανώς δεν μπορεί να απεικονίζονται με τον ίδιο τρόπο. Η κάθε αφήγηση ακόμα και αυτές που αναφέρονται σε ένα μακρινό παρελθόν φωτίζει τη δράση τους και αναδεικνύει την επιρροή τους. Αναφέρομαι φυσικά όχι μόνο στις βασίλισσες και στις κόρες επώνυμων οικογενειών αλλά και στις αφανείς απλές γυναίκες όλων των λαών, που σήκωσαν στους ώμους τους τις ασήκωτες βαναυσότητες και αμαρτίες της ανθρώπινης ιστορίας.

Με την ιδιότητα σας ως δάσκαλος, πως θεωρείτε ότι τα παιδιά μπορούν να αγαπήσουν περισσότερο την λογοτεχνία, στην σήμερον εποχή που έχουν αποξενωθεί τόσο πολύ από αυτήν;

Αν και δεν είμαι πια ενεργός στην εκπαίδευση, η ιδιότητα παραμένει και τον τίτλο τον αποδέχομαι. Σε αυτό που με ρωτάτε οι απαντήσεις είναι πολλές και μακροσκελείς. Ακροθιγώς μόνο σας αναφέρω πως στη δημιουργία αναγνωστικής συνείδησης συντελούν πολλοί παράγοντες: Η οικογένεια, τα εκπαιδευτικά προγράμματα, ο δάσκαλος και η δασκάλα μιας τάξης ως πρόσωπα…

Η σχέση με το βιβλίο είναι καλό να αρχίζει από πολύ νωρίς, από την νηπιακή ηλικία. Τίποτε καλύτερα από μια ζεστή αγκαλιά και ένα βιβλίο με ελκυστική εικονογράφηση και μια ωραία ιστορία. Εκείνες τις στιγμές συμμετέχουν όλες οι αισθήσεις ακόμη και η αφή της σελίδας όπως και η όσφρηση του χαρτιού. Αυτές οι μνήμες αποτελούν παρακαταθήκη για τη μελλοντική σχέση των παιδιών με το βιβλίο. Χρειάζεται σίγουρα επιμονή στην προσπάθειά μας για τη δημιουργία αναγνωστικής συνείδησης. Μεγάλη σημασία έχει προφανώς και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα όπως και τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά κάθε εποχής. Σήμερα για παράδειγμα επικρατεί η εικόνα, το κινητό τηλέφωνο, οι τηλεοπτικές σειρές στις πλατφόρμες. Η ανάγνωση στις νεαρές ηλικίες είναι όλο και λιγότερο δημοφιλής και το πρόβλημα είναι παγκόσμιο. Υπάρχουν φωνές που είναι αισιόδοξες και πιστεύουν πως θα γυρίσει ο κύκλος και τα παιδιά θα ξαναπιάσουν βιβλία στα χέρια τους. Δεν είμαι σίγουρος για αυτό, εκείνο που γνωρίζω είναι πως η ανάγνωση ολόκληρων βιβλίων βοηθάει όσο τίποτε άλλο τη συγκροτημένη σκέψη, στην αρχιτεκτονική των εννοιών, την κριτική ικανότητα και σε αμέτρητες άλλες δομές και δεξιότητες.