Ηρώ Μουκίου στο TheOpinion: «Είμαι σε μία ηλικία, που ο έρωτας έχει “μετασχηματιστεί” σε κάτι πιο στέρεο. Έχει γίνει αγάπη»

Η ηθοποιός Ηρώ Μουκίου, με αφορμή την παράσταση «Φαίδρας Άτοπος», μιλάει στο TheOpinion και τη Δέσποινα Δαϊλιάνη

6 Μαΐου 2023, 11:30

Μοιραστείτε αυτό το άρθρο

Το έργο «Φαίδρας Άτοπος» παρουσιάζεται, για πρώτη φορά, στο Θέατρο Αθήναιον στη Θεσσαλονίκη, το Σάββατο 6 και την Κυριακή, 7 Μαΐου.

Η παράσταση «Φαίδρας Άτοπος» φέρνει στο προσκήνιο κι επιχειρεί να ρίξει «φως» στην ανήλια πλευρά του μύθου της Φαίδρας.

«Θέλω να αφουγκραστώ τις αντιδράσεις του κόσμου. Πώς θα δεχτεί το όλο εγχείρημα μιας αντιηρωίδας να στέκεται απέναντι στο έγκλημά της», επισημαίνει η Ηρώ Μουκίου στο TheOpinion, η οποία κι ενσαρκώνει τον ομώνυμο ρόλο.

«Φαίδρας Άτοπος»: Ηρώ, θα ήθελα να ξεκινήσουμε από το γεγονός ότι η μουσική σύλληψη προηγήθηκε του κειμένου.

Ήταν, κατεξοχήν, ένα μουσικό έργο, σε νότες. Και το οποίο, ο Μιχαήλ Χατζηαναστασίου, είχε παίξει και σε κάποιες συναυλιακές του δουλειές. Όμως μετά, για κάποιον λόγο, σκέφτηκε να το περατώσει σαν έργο και να του δώσει «σάρκα και οστά»· να του δώσει λόγο. Εν αρχή γραπτό λόγο και, στη συνέχεια, να γίνει και προφορικός. Να γίνει, δηλαδή, μια παράσταση.

Η δραματουργία, επομένως, στηρίζεται και στη σωματικότητα, καθώς υπάρχει και η μουσική επί σκηνής.

Στηρίζεται πάρα πολύ. Είναι ένα εγχείρημα καινούριο, τολμώ να πω. Γιατί, ακριβώς, πρόκειται για μια κιθαρωδία. Πρόκειται, δηλαδή, για μια μουσική που γράφτηκε για τη Φαίδρα, πριν τον γραπτό λόγο.

Είναι ένα έργο που είναι θέατρο λόγου και θέατρο σώματος. Πέραν της μουσικής που είναι γραμμένη σε αρχαίους ελληνικούς δρόμους, το σώμα στην αρχαιότητα έπαιζε πολύ μεγάλο ρόλο. Και θα πω αυτό το γνωστό «νους υγιής εν σώματι υγιεί», που δεν είναι τυχαίο, λοιπόν.

Εμείς στην παράσταση τηρούμε πάρα πολύ τον κανόνα του σώματος. Το σώμα «μιλάει». Το σώμα, πολλές φορές, στη συγκεκριμένη παράσταση -και το κάνουμε εμφατικά- επιβεβαιώνει την κίνηση. Και το κάνουμε ακριβώς για να δώσουμε μέγεθος ακόμα μεγαλύτερο. Επίσης, το σώμα στην αρχαιότητα ήταν «σκεύος» και ηδονής και πόνου και τυραννίας και, βεβαίως, αθλητισμού. Ήταν ένα «όχημα».

Θέατρο,

Πώς λειτούργησε για εσένα η κινησιολογική αυτή προσέγγιση; Παρακολούθησες, πιθανώς, κάποια πιο εξειδικευμένα μαθήματα;

Το θέατρο του σώματος το έχω, εδώ και περίπου 15-20 χρόνια, βάλει στη ζωή μου, θέλοντας να εξελίξω τα εκφραστικά μου μέσα. Ασχολήθηκα πολύ, παρακολουθώντας στο εξωτερικό πολλές παραστάσεις σωματικού θεάτρου. Κι αυτό γιατί είχα μια σωματική ευκολία: ερχόμουν από τον αθλητισμό. Έχω ασχοληθεί με τον στίβο, με την ενόργανη.

Έτσι, το σώμα μου λειτουργεί πάνω σε μία παράσταση, ακόμα κι αν δεν πρόκειται για σωματικό θέατρο. Δεν παίζουμε μόνον με το πρόσωπο. Τα συναισθήματα του ανθρώπου περνούν από όλες τις σωματικές λειτουργίες. Η στενοχώρια, η χαρά -σου λέω δύο ακραία συναισθήματα- εκδηλώνονται με το σώμα.

Μέχρι να πεθάνω θα διαβάζω, θα ασκούμαι και θέλω να εξελίσσω πάρα πολύ τα εκφραστικά μου μέσα. Καθώς και να ακολουθώ τις νέες τάσεις. Σε πολλά σύγχρονα θέατρα, σε πολλά σύγχρονα έργα, το σώμα έχει «μπει» για τα καλά. Οπότε δεν γίνεται να το αφήσεις απ’ έξω. Δεν νοείται ηθοποιός να μην ξέρει να ελέγξει τις σωματικές του ικανότητες και δυνατότητες.

Ένας μύθος, λοιπόν, τον οποίο έχουν χρησιμοποιήσει Έλληνες και Ρωμαίοι –κι όχι μόνον- ποιητές και συγγραφείς στα έργα τους. Έρχεστε, οπότε εσείς, και επικεντρώνεστε στο πρόσωπο της Φαίδρας;

Το ξεκίνησες πολύ σωστά, είναι ένας μύθος που καλά κρατεί. Έχουν ασχοληθεί, βεβαίως, ο Σενέκας, ο Ρακίνας, ο Ευριπίδης. Έχουμε τη Σάρα Κέιν ως πιο σύγχρονη. Τον Ρίτσο. Τη Ρωσίδα ποιήτρια, Μαρίνα Τσβετάγιεβα.

Πρόκειται για το δεύτερο μισητό πρόσωπο μετά τη Μήδεια. Ένας τέτοιος μύθος σου δίνει την ελευθερία να ασχοληθείς με την ηρωίδα –αντιηρωίδα θα έλεγα- και να της προσδώσεις αυτά που εσύ νομίζεις. Τα πρόσωπα του μύθου έχουν αυτό το «καλό» και «κακό». Κακό, γιατί αν δεν σου πετύχει, μπορεί να είναι ακόμα πιο βαρύ το τίμημα που θα πληρώσεις.

Από ‘κει και πέρα, η Δήμητρα Μήττα έχει πάρει αυτήν την ηρωίδα του μύθου, με όλα όσα της προσάπτουν, και την φέρνει αντιμέτωπη με το έγκλημά της. Αν συντελέστηκε εν τέλει. Αν είναι αυτήν ο ιθύνων νους, η ηθική αυτουργός. Και προσπαθεί να εξηγήσει, να απολογηθεί, να εξομολογηθεί στον κόσμο. Γιατί έχει αρκετή απεύθυνση το κείμενο. Έχει πολλά είδη θεάτρου μέσα το ίδιο το κείμενο και, σε συνδυασμό με τη μουσική, είναι σαν να συνιστούν ένα νέο είδος θεάτρου. Μέσω της απεύθυνσης αυτής, υπάρχει ένα είδος διάδρασης, βουβής, μεν, από το κοινό, αλλά υπάρχει. Υπάρχει το σύγχρονο θέατρο, το σουρεαλιστικό, τα τραγωδιακά κομμάτια αυτής της γυναίκας. Και, πάρα πολύ, η μοίρα, που είναι ένα βασικό στοιχείο της τραγωδίας.

Η μοίρα και ο έρωτας, μέσα στο συγκεκριμένο έργο αλλά και στον μύθο, παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο. Τον πρωτεύοντα. Γιατί ο έρωτας γεννά ακραία συναισθήματα, για τον έρωτα γίνονται όλα. Στην Φαίδρα, τουλάχιστον. Αυτό ήταν το συναίσθημα που πυροδότησε την έκρηξή της, την εγωπάθειά της, τον εγωκεντρισμό της· η απόρριψη του Ιππόλυτου, η ερωτική απογοήτευση.

Θα τολμήσω να ρωτήσω: Ποιος ο ρόλος της μοίρας και του έρωτα στη ζωή της Ηρώς Μουκίου;

Είμαι σε μία ηλικία -θέλω να πω, δεν είμαι είκοσι ή τριάντα χρονών- που ο έρωτας έχει «μετασχηματιστεί» σε κάτι πιο στέρεο. Κι όχι τόσο άυλο. Έχει γίνει αγάπη, είναι πιο στέρεο συναίσθημα η αγάπη. Πατάς πιο σίγουρα. Βεβαίως, στο πρώτο μισό της ζωής μου ο έρωτας έπαιζε μεγάλο ρόλο, ήταν κινητήριος δύναμη. Αλλά τώρα, περνώντας τα χρόνια, βλέπω ότι ναι μεν κρατώ τη σπίθα, αλλά η σπίθα γίνεται φλόγα και δεν σβήνει και μεταφράζεται σε αγάπη.

Όσο για τη μοίρα… Ανήκω στους ανθρώπους που προσπαθούν να χρησιμοποιούν πολύ τη λογική τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποκλείεται το συναίσθημα. Προσπαθώ να κρατάω ισορροπίες ανάμεσα στα δύο. Και πιστεύω ότι, οι άνθρωποι, κάνουμε τις επιλογές μας και κρινόμαστε για αυτό.

Όμως, επειδή υπάρχουν πράγματα που δεν μπορείς να τα εξηγήσεις, δεν μπορείς να τα κατανοήσεις και που, ενδεχομένως, και η επιστήμη να μην τα έχει ανακαλύψει όλα, εκεί, για να εξηγήσω τα πολύ δυσνόητα και δυσεξήγητα της ζωής ή του θανάτου, βάζω ένα μικρό ποσοστό της μοίρας στη σκέψη μου. Επίσης, καμιά φορά, κρύβουμε και τις ενοχές μας πίσω από τη μοίρα σαν μια μετάθεση ευθυνών και μια πολύ ωραία «λύση».

Υπάρχει, λοιπόν, ένα μικρό ποσοστό της μοίρας στη ζωή μου, για να μπορώ να προχωράω. Να κατανοώ τα ανεξήγητα. Λειτουργώ με τη λογική, αλλά δεν μπορώ να απεμπλακώ από τη λέξη «μοίρα». Βλέπουμε τόσα γύρω μας, δεν ξέρεις πώς να τα εξηγήσεις.

Η Φαίδρα, βέβαια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν κρατάει ισορροπίες. Αλλά αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στα συναισθήματά της και τη λογική. Και οδηγείται στις πράξεις που οδηγείται. Στην παράσταση, γίνεται λόγος για την ανήλια πλευρά της…

Η πλευρά που έχει έρθει στο «φως» είναι ότι πρόκειται για μια φόνισσα. Στεκόμαστε, δηλαδή, στην επιφάνεια· ότι ερωτεύτηκε τον Ιππόλυτο, τον γιο του άντρα της. Κατασκεύασε μια ψεύτικη κατηγορία, είπε στον Θησέα ότι ο Ιππόλυτος επιχείρησε, αποπειράθηκε να την βιάσει. Ο Θησέας εξόρισε τον Ιππόλυτο, ο τελευταίος σκοτώνεται. Και αυτή αυτοχειρεί.

Υπάρχει, όμως, κι εκείνη η πλευρά, στην οποία δεν έχει σταθεί κανείς παρά μόνον αν πρόκειται για ένα πραγματικό πρόσωπο. Αν αυτό το έγκλημα το συντελούσε ένα πρόσωπο πραγματικό και το βάζαμε απέναντί μας στα δικαστήρια, εκεί θα ψάχναμε και το τι οδήγησε έναν θύτη να γίνει θύτης. Υπήρξε θύμα; Η βία γεννά βία. Πολλές φορές οι θύτες είναι και θύματα. Πολλές φορές, δεν λέω πάντα. Έτσι, λοιπόν, εμείς αυτό κάνουμε τώρα· μια ανατομία του εγκλήματος και της ψυχοσύνθεσής της, διά στόματός της.

Η ηρωίδα απαντάται και σήμερα. Την πράξη, αυτή καθαυτή σαν έγκλημα, μπορούμε να τη δούμε παντού. Την απόρριψη από τον έρωτα που μπορεί να σε οδηγήσει στο έγκλημα, επίσης. Γι’ αυτό και η διαχρονικότητα του μύθου, γι’ αυτό και το «Φαίδρας Άτοπος»· δεν υπάρχει τόπος. Είναι ένα ταξίδι της Φαίδρας στον χωροχρόνο. Παντού τη βρίσκουμε.

Η Φαίδρα του μύθου, αυτοκτονώντας, απαλλάσσεται τελικά από το βάρος της. Η Φαίδρα του έργου το καταφέρνει αυτό;

Κανείς δεν το ξέρει. Το θέατρο δεν δίνει απαντήσεις, θέτει ερωτήματα. Το κείμενο είναι πολύ σύγχρονο. Περιέχει και κομμάτια αμιγώς τραγωδιακά, δηλαδή της μοίρας, της κάθαρσης. Έχει τέτοιες έννοιες. Δεν ξέρουμε, όμως, πώς και γιατί επέρχεται η κάθαρση. Αν επέρχεται… Η αυτοχειρία δεν είναι πάντα κάθαρση. Μπορεί οι Ερινύες να σε ακολουθούν ακόμα και σαν ψυχή, σαν πνεύμα, αν πιστέψουμε σε κάτι τέτοιο. Το έργο δεν σου λέει ότι «ένα κι ένα κάνουν δύο». Σε βάζει σε σκέψη. Γι’ αυτό και η απεύθυνση.

Η παράσταση παρουσιάζεται, για πρώτη φορά, το Σάββατο, 6 Μαΐου. Γιατί ξεκινάτε το θεατρικό αυτό ταξίδι από τη Θεσσαλονίκη;

Οι μισοί από τους συντελεστές είναι Θεσσαλονικείς. Οι πρώτοι πνευματικοί δημιουργοί, ο Χατζηαναστασίου και η Μήττα, είναι Θεσσαλονικείς. Εκείνοι συνέλαβαν το όλο εγχείρημα. Εγώ κλήθηκα να παίξω τη Φαίδρα και είναι μεγάλη μου τιμή αυτό.

Και κλήθηκα μετά τη «Φωνή της Λουντμίλα», που ήταν η τελευταία μου παράσταση πέρυσι στη Θεσσαλονίκη, στο θέατρο Αυλαία. Είμαι πάρα πολύ χαρούμενη, γιατί μετά από μία υπαρκτή γυναίκα, σύγχρονή μας, καλούμαι να κάνω ένα μυθολογικό πρόσωπο. Ήταν πολύ μεγάλη η χαρά να «αναμετρηθώ» με ένα τέτοιο κείμενο. Να συνευρίσκομαι στη σκηνή με έναν μαέστρο, που παίζει τρία μουσικά όργανα και, μάλιστα, υπάρχουν εκπλήξεις. Γιατί παίζει την κιθάρα λίγο ανορθόδοξα για αυτό που έχουμε συνηθίσει εμείς. Είναι ένα δικό του μουσικό κύημα. Από την άλλη, το ότι έχω το κείμενο κι ένα πολύ έντονο σωματικό άλγος -είμαι σε μία δοκό και παίζω- είναι κάτι πάρα πολύ δύσκολο και θέλησα να το κάνω, γιατί πιστεύω ότι με πάει πιο πέρα.

Θα ήθελα, όμως, να κάνω και μια αναφορά στον σκηνοθέτη μας, τον Αντώνη Καραγιάννη. Που είναι με το ένα πόδι στη Θεσσαλονίκη και το άλλο στην Αθήνα. Με την έννοια ότι είναι Θεσσαλονικιός, αλλά σκηνοθετεί σε παραστάσεις της Αθήνας. Είμαι, από την άλλη, κι εγώ. Οπότε, είμαστε 50 -50, αν θέλεις, σε αυτήν την παράσταση.

Ξεκινάμε το ταξίδι μας από τη Θεσσαλονίκη -αγαπώ πολύ τη Θεσσαλονίκη- με κοινή απόφαση, καθώς ο Χατζηαναστασίου, ο ιθύνων νους, είναι από ‘κει.