Ιωάννα Παππά στο TheOpinion: «Δεν μπορούμε να στεκόμαστε σε πολύ αυστηρά όρια και καλούπια, ακυρώνουμε τη φύση της τέχνης»

Η ηθοποιός Ιωάννα Παππά μιλάει στο TheOpinion και τη Δέσποινα Δαϊλιάνη

19 Σεπτεμβρίου 2024, 09:13

Μοιραστείτε αυτό το άρθρο

O «Άμλετ» του William Shakespeare, σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη, αποχαιρετά το κοινό της Θεσσαλονίκης το Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου, στο Θέατρο Δάσους.

Χωρίς να προβώ σε οποιονδήποτε σχολιασμό για τον πιο πολυδιάστατο χαρακτήρα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, αυτόν του Άμλετ, και δίχως να προσπαθήσω να σου συστήσω την Ιωάννα Παππά, καθώς η πορεία της στον χώρο το έκανε πριν από μένα, προτιμώ να μοιραστώ μαζί σου ένα προσωπικό βίωμα.

Φεύγοντας από την παράσταση του «Άμλετ», στο πρώτο ανέβασμά της στην πόλη μας εν μέσω καλοκαιριού, πέρασε από δίπλα μου η Ιωάννα Παππά. Εκμεταλλευόμενη την ιδιότητά μου, η αλήθεια είναι πως είχα όλα τα δικαιώματα να τη σταματήσω και να μιλήσουμε. Όμως, δεν το έκανα.

Εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή, δεν μπορούσα να διαχειριστώ τον μνησιπήμονα πόνο, τα συναισθήματα που μου προκάλεσε ο ρόλος της ως Γερτρούδη· έναν ρόλο που, μέχρι τα μισά του έργου, δεν μπορούσες εύκολα να «αποκρυπτογραφήσεις».

Οπότε, τότε σκέφτηκα ότι, σε μια πιθανή επανάληψη της παράστασης στη Θεσσαλονίκη, δεν θα μπορούσα παρά να την καλέσω και να αναλύσουμε όσα περισσότερα θα ήταν εφικτό…

Ιωάννα, ήταν ένα γεμάτο καλοκαίρι φέτος για τον «Άμλετ»…

Γενικότερα, ήταν μια καλή χρονιά για τις παραστάσεις. Ο κόσμος πήγε θέατρο.

Όσον αφορά στη δική μας, πάντοτε ένα έργο του Σαίξπηρ για καλοκαιρινή περιοδεία -και ειδικά ο «Άμλετ»- μπορεί να σκεφτεί κανείς ότι, ως πρόταση, έχει και το ρίσκο της. Ο Θέμης Μουμουλίδης θεώρησε πως υπήρχε η ιδανική συνθήκη για να ανέβει και, μάλιστα, με έναν πραγματικά πολύ καλό θίασο στο σύνολό του και μια εξαιρετική νέα γενιά μέσα σε αυτόν.

Είναι μια παράσταση που αφορά το κοινό πάρα πολύ -πέρα από το έργο αλλά κι ως παράσταση- επειδή ακριβώς έχει μια γλώσσα πιο «σημερινή». Παρατηρούμε, κιόλας, ότι βρίσκει ανταπόκριση και από το νεανικό κοινό, που είναι πάντα ο στόχος μας· θέλουμε να γνωρίζει και τα έργα και το θέατρο.

Ορμώμενη από αυτό που ανέφερες για μια πιο «σημερινή» γλώσσα, πώς σου ακούγεται ένας σχολιασμός –ο οποίος προκύπτει, πολλές φορές, και από τους ίδιους τους θεατές- περί ενός «σύγχρονου ανεβάσματος»;

Καταρχάς να πούμε ότι, όσον αφορά στη γλώσσα, στο κείμενο, η μετάφραση είναι του Γιώργου Χειμωνά· μια μετάφραση, η οποία έχει αποδειχθεί ως η καλύτερη μέχρι στιγμής. Και πρόκειται για μια προσέγγιση που είναι, ξεκάθαρα, ποιητική. Δεν μπορείς να την κατατάξεις ούτε σε μια σύγχρονη ούτε σε μια κλασική μετάφραση. Μπορείς, όμως, να την κατατάξεις σε μια μετάφραση που αφορά στον χρόνο.

Από κει και πέρα, για μένα, η προσέγγιση μιας παράστασης έχει να κάνει με την αισθητική του σκηνοθέτη και τον τρόπο που θέλει να «μιλήσει». Και τι σημαίνει, ακριβώς, ένα «σύγχρονο» ανέβασμα; Είναι τα ρούχα, που φοράμε; Ο σκηνικός χώρος ή η μουσική; Δεν διακρίνω τον χρόνο στα ανεβάσματα, το αντιλαμβάνομαι ως μια αισθητική γλώσσα.

Σε κάθε έργο, το θέμα είναι να επικοινωνούμε με το κοινό και να λέμε την ιστορία όπως την έχει πει ο συγγραφέας. Μερικές φορές, εξάλλου, μπορεί να προκύψουν αριστουργήματα και με το μισό, αυτούσιο κείμενο.

Σε όλες τις μορφές τέχνης, και οι καλλιτέχνες και το κοινό, δεν μπορούμε να στεκόμαστε σε πολύ αυστηρά όρια και καλούπια, γιατί ακυρώνουμε τη φύση της τέχνης. Οφείλουμε να βγαίνουμε από το «κουτί» και να βλέπουμε τα πράγματα με διαφορετική ματιά.

Είναι η δεύτερη φορά που προσεγγίζεις υποκριτικά τον «Άμλετ», την πρώτη με τον ρόλο της Οφηλίας. Δεν μπορώ να έχω προσωπική άποψη για τότε, αλλά τώρα, ως Γερτρούδη, κατάφερες να με κάνεις να προσέξω αυτήν την «αινιγματική» βασίλισσα και να αναζητήσω, επί της ουσίας, τον αντίκτυπό της στον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του Άμλετ.

Στην προηγούμενη παράσταση πριν έξι, επτά χρόνια -η οποία μου «χάρισε» και ένα βραβείο- υποδύθηκα έναν ρόλο που αγάπησα πολύ. Ήταν ένας ρόλος ιδανικός για μένα· για το πώς, δηλαδή, θα μπορούσα εγώ να προσεγγίσω τον συγκεκριμένο χαρακτήρα. Είχε διαφορές με το τωρινό ανέβασμα, αλλά αυτό είναι και το ωραίο. Και στη δική μας περίπτωση, βέβαια, ο ρόλος της Οφηλίας έχει πολύ καλή ανταπόκριση ως ερμηνευτική γραμμή και απόδοση.

Η Γερτρούδη, τώρα, είναι ένας χαρακτήρας που, στο μισό έργο, μιλάει πάρα πολύ λίγο και δεν λέει τίποτα επί της ουσίας. Είναι το πρόσωπο για το οποίο ξεκινά αυτό το δράμα, αυτή η τραγωδία, και εκείνη δεν λέει τίποτα. Δεν λέει τίποτα για το παιδί της, για τον βασιλιά, δεν σχολιάζει το πένθος της με τρόπο ώστε να καταλάβεις αν συμπάσχει ή όχι ή αν πάσχει καν! Σιγά σιγά συμμετέχει στην πλοκή, επειδή ακριβώς, σταδιακά, αρχίζει να αντιλαμβάνεται το κακό που έχει προκληθεί.

Η αλήθεια είναι ότι, και στις αναγνώσεις, προσπαθήσαμε να καταλάβουμε πώς θα προσεγγίσουμε αυτόν τον χαρακτήρα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ο άνθρωπος που «κινεί τα νήματα» και να προσπαθήσουμε να στηρίξουμε αυτήν την πρόταση. Προσωπικά, δεν μπορώ να πω ότι έβρισκα το «πάτημα» για να υποστηρίξω μια τέτοια εκδοχή. Φυσικά, όμως, επειδή υπάρχουν αναπάντητα πράγματα σε σχέση με τον χαρακτήρα, αυτό το δισυπόστατο και το αμφίσημο ήθελα να υπάρχει έστω ως αίσθηση.

Δεν εξηγούνται, πάντα, όλα. Άλλωστε, και στο θέατρο, μια προσέγγιση μπορεί να αφήνει «ανοιχτά» τα ενδεχόμενα χωρίς να εξηγεί γιατί ο χαρακτήρας μπορεί να φέρεται με κάποιον τρόπο. Ειδικά, όταν δεν είναι σαφές και από το ίδιο το κείμενο.

Η Γερτρούδη οδηγείται από τα γεγονότα, βαθμιαία, να συνειδητοποιήσει ότι έχει μεγάλη ευθύνη για αυτήν την καταστροφή. Έρχεται ένα τέλος, το βλέπει και το συνειδητοποιεί. Και είναι μέρος αυτού, θα καταστραφεί και εκείνη.

Είναι μια γυναίκα, που έχει μάθει να λειτουργεί ως βασίλισσα. Δεν είναι το πρότυπο της μητέρας. Είναι μια γυναίκα, που λειτουργεί διαφορετικά από μένα και τη μέση γυναίκα. Έχει μια καταγωγή και έχει μάθει να συμπεριφέρεται με συγκεκριμένους κανόνες, με μεγάλη επίπτωση στη γονική σχέση. Σε καμία περίπτωση, δεν είναι ένα έργο που μιλάει για την αγάπη της μάνας προς το παιδί. Αναφέρεται, περισσότερο, στο σύμπλεγμα που δημιουργείται, όταν η μάνα δεν αντιλαμβάνεται πόσο μπορούν οι πράξεις της να επηρεάσουν το παιδί της.

Το συγκλονιστικό, συναισθηματικά, κομμάτι του ρόλου σου είναι αυτός ο φραστικός διαξιφισμός με τον Άμλετ· έναν διάλογο, ωστόσο, που μπορούμε να συσχετίσουμε με όλων των ειδών τις σχέσεις, όχι αποκλειστικά με αυτήν μητέρας – γιου.

Είναι μια συγκινητική στιγμή και για μένα, χωρίς να έχει το συναίσθημα που περιμένεις. Δεν είναι η κλασική στιγμή, που θα συναντηθεί η μητέρα με το παιδί της και θα δημιουργήσει αυτήν τη συγκίνηση.

Νομίζω ότι, αυτό που συγκινεί περισσότερο τον κάθε θεατή, είναι το αδιέξοδο που φαίνεται σε αυτήν τη σχέση, ο πόνος που έχει προκύψει και ο πόνος που θα γιγαντωθεί στη συνέχεια. Και το αντιλαμβάνονται όλοι.

Αυτή η σχέση μητέρας – γιου είναι, ούτως ή άλλως, πολυδιάστατη από τη φύση της. Σε αυτό το έργο, βλέπουμε δύο ανθρώπους οι οποίοι είναι μητέρα – γιος, αλλά επειδή δεν αντιμετωπίζονται έτσι, μπορείς να κάνεις προβολή όλων των μορφών σχέσεων· ακόμα και μιας ερωτικής σχέσης.

Ο Άμλετ είναι ο ορισμός του Οιδιπόδειου. Είναι εμφανές ότι, σε όλο το έργο, σαν να διεκδικεί τη μητέρα του ερωτικά· όχι ξεκάθαρα, υπάρχει ως αίσθηση.

Και καθώς ο «Άμλετ» ολοκληρώνει τον κύκλο του, έχεις να μου πεις και για κάποια άλλα όμορφα πράγματα που ετοιμάζεις θεατρικά…

Είναι ένα έργο που δεν ήξερα, αλλά με ενθουσίασε όταν το διάβασα. Με έναν, επίσης, πολύ καλό θίασο, ένα, πραγματικά, πολύ καλό καστ· με τον Ιωάννη Παπαζήση, τον Γιάννη Κουκουράκη και τη Μαρίζα Τσάρη. Το λέω αυτό έχοντας ήδη αρχίσει τις πρόβες και βλέποντας τι προκύπτει. Θα είμαστε στο «Τζένη Καρέζη», από 16 Οκτωβρίου.

Ο Χρήστος Σουγάρης σκηνοθετεί το έργο. Το «DEMONS» αφορά, κυρίως, σε ένα ζευγάρι, που έχει μια σχέση αρκετά συμπλεγματική, τοξική και βαθιά ουσιαστική. Και, όμως, μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο…

Είναι δύο άνθρωποι απόλυτα εξαρτημένοι ο ένας από τον άλλον, μπορείς να πεις ότι, με έναν τρόπο, έχουν «παγιδευτεί» σε αυτήν τη σχέση. «Τρώει» ο ένας τις σάρκες του άλλου, αλλά με πολύ βαθιά αγάπη, η οποία δεν εκδηλώνεται με τον τρόπο που αναγνωρίζει κανείς την αγάπη σε μια σχέση.

«Μιλάει» μια γλώσσα πολύ ιδιαίτερη αυτό το έργο, μια πολύ ανθρώπινη γλώσσα -χωρίς να «στρογγυλεύει» τα πράγματα- με όλα τα ελαττώματα που μπορεί να φέρει μια προβληματική σχέση που, όμως, έχει πολύ έντονα συναισθήματα μέσα.

Ιωάννα, είμαστε λίγο η γενιά του Παπακαλιάτη, λίγο του Κοκκινόπουλου… Και γι’ αυτό, την «καλύτερη» ερώτηση τη φύλαξα για το τέλος: μια «συνάντηση» με τον Χριστόφορο Παπακαλιάτη, πώς θα την έβλεπες;

Ήταν να συνεργαστούμε στην πρώτη του ταινία, πριν μερικά χρόνια, αλλά επειδή χρονικά δεν μπορούσα να το συνδυάσω, δυστυχώς δεν ευδοκίμησε.

Θα ήταν μεγάλη μου χαρά να βρεθώ ξανά με τον Χριστόφορο, εννοείται.

Πληροφορίες

«Άμλετ», του William Shakespeare

Θέατρο Δάσους, Θεσσαλονίκη

Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου και ώρα 20.30

(Η παράσταση της Παρασκευής, λόγω των προβλεπόμενων δυσμενών καιρικών φαινομένων, ακυρώθηκε. Τα εισιτήρια μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην παράσταση του Σαββάτου)

Εισιτήρια: 22€ κανονικό, 18€ μειωμένο

Προπώληση εισιτηρίων: more.com

Διάρκεια: 110’

Ταυτότητα παράστασης

Μετάφραση: ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ

Επεξεργασία κειμένου – Σκηνοθεσία: ΘΕΜΗΣ ΜΟΥΜΟΥΛΙΔΗΣ

Μουσική: ΣΤΑΥΡΟΣ ΓΑΣΠΑΡΑΤΟΣ

Σκηνικό: ΜΙΚΑΕΛΑ ΛΙΑΚΑΤΑ

Κοστούμια: ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΥΡΜΑ

Κινησιολογική επεξεργασία: ΠΑΤΡΙΣΙΑ ΑΠΕΡΓΗ

Φωτισμοί: ΝΙΚΟΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ

Σπαθογραφίες: ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΡΟΪΛΟΣ