Ιωάννα Μήτσικα, Σωτήρης Ρουμελιώτης και Αντωνία Γεωργιάδου στο TheOpinion: «Πάντα οι ομάδες γράφουν ιστορία»

Η αναζήτηση του ωραίου και ευγενούς σ’΄ ένα πλαίσιο κοινωνικό και αρκούντως αστικό είναι ένα πρωταρχικό ζητούμενο της καλλιτεχνικής τους δράσης.

Η ομάδα Angelus Novus, με τον θεατράνθρωπο Δαμιανό Κωνσταντινίδη στο τιμόνι, ετοιμάζει το επόμενο θεατρικό βήμα της, το δεύτερο ανέβασμα μίας «παυσιλύπου κωμωδίας» που την περασμένη θεατρική άνοιξη πέτυχε τη σύνδεση του κοινού της πόλης με τις προκλήσεις της ψυχικής νόσησης. Ένα ζήτημα δύσκολο και απρόσιτο, πολλές φορές, από τον κοινωνικό περίγυρο, έρχεται στο επίκεντρο, γίνεται αντικείμενο έρευνας με χώρο δράσης μία ψυχιατρική κλινική.

Εκεί που το θέμα ζωντανεύει και πονά, εκεί ακριβώς επιδιώκεται κι η πολυπόθητη επίλυσή του. Μια ευρηματική επιλογή, ένας χώρος όπου θα ξεδιπλωθούν οι προβληματισμοί και θα τεθεί με τρόπο τόσο κωμικό όσο και αληθινό το ζητούμενο της κατανόησής του και η διάκριση των παρεχόμενων επιλογών.

Η Κίνηση, οι Φωτισμοί, η Φροντίδα κι η επιμέλεια επί σκηνής, η Μουσική είναι όλα -εκτός των ηθοποιών που ενσαρκώνουν τους βασικούς ήρωες του έργου- εξίσου εξαιρετικά καίρια σε μια τέτοια παράσταση.

Η Ιωάννα Μήτσικα, ο Σωτήρης Ρουμελιώτης κι η Αντωνία Γεωργιάδου καταθέτουν αντίστοιχα το δικό τους μέρος ο καθένας, στο συνολικό αποτέλεσμα της σύνθεσης της «παυσιλύπου κωμωδίας», «Προς Μενοικέα», μέσω ερωτημάτων που επιχειρούνται σκηνοθετικά, τόσο παλιών όσο και η προσπάθεια κατανόησης της ανθρώπινης ύπαρξης.

Και ταυτόχρονα τόσο βασανιστικά σύγχρονων…

Ιωάννα Μήτσικα,

Κινησιολογική επιμέλεια

Μπορεί ο κινησιολογικός σχεδιασμός μιας παράστασης να είναι «εύγλωττος» και με άμεση στόχευση ως προς την απόδοση του συναισθήματος επί σκηνής;

Το σώμα των ηθοποιών είναι το βασικό εκφραστικό τους μέσο. Στο σώμα συμπυκνώνεται και εγγράφεται η κοινωνική εμπειρία, η οποία μεταφράζεται σε διαφορετικούς κινητικούς τρόπους, συνήθειες, αντιδράσεις, προτιμήσεις. Η θεατρική πράξη βασίζεται στις σχέσεις που δημιουργούνται επί σκηνής και θέτει το σώμα στο επίκεντρο, σωματοποιώντας τις σχέσεις, ώστε να προκύψει η θεατρική δράση. Χωρίς το σώμα, από μόνο του το θεατρικό κείμενο είναι μισό. Με αυτήν την έννοια, μόνο σωματοποιώντας, δίνοντας κινησιολογική υπόσταση στην παράσταση, μπορούν οι χαρακτήρες του έργου να αποδώσουν τις δυναμικές και τις ποιότητες της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης, χωρίς αυτές να μοιάζουν κατασκευασμένες και ψεύτικες, αλλά αντίθετα βιωμένες και πραγματικές.

Από την απαρχή του Θεάτρου, ο Χορός αποτελούσε θεμελιώδες μέρος του και ο ρόλος του ήταν καθοριστικός για την εξέλιξη της υπόθεσης του έργου, με ένα πιο συναισθηματικό σχόλιο για τους ήρωες και τα γεγονότα. Υπάρχει σήμερα κάποιου είδους σύνδεση εκείνου του ρόλου του Χορού στην τραγωδία, με την επιμέλεια της κίνησης σε μία σύγχρονη παράσταση;

Από τον Χορό μαθαίνουμε τι σκέφτεται και τι αισθάνεται ο λαός, οι πολλοί ανώνυμοι, για όσα συμβαίνουν στην πόλη του, στην κοινωνία του, στους άρχοντες και από τους άρχοντες. Ο Χορός σχολιάζει, καυτηριάζει αλλά και συμπυκνώνει το κοινό αίσθημα, βάζει σε κίνηση και λόγο τα πάθη, επιδοκιμάζει ή αποδοκιμάζει τις αποφάσεις, τις εξελίξεις, τις επιλογές. Ανάλογα φυσικά με το έργο, στις σύγχρονες παραστάσεις η επιμέλεια της κίνησης μπορεί να συνδεθεί με τη λειτουργία του Χορού, με την έννοια ότι έρχεται να επιτονίσει, να συμπληρώσει ή να αντικρούσει όσα λέγονται, μέσα από την κίνηση. Τα σώματα των ηθοποιών πολλές φορές πρέπει να αποδώσουν το «συναισθηματικό σχόλιο» που δεν λέγεται αλλά σωματοποιείται. Η κινησιολογική επιμέλεια ενορχηστρώνει κατά κάποιον τρόπο, όπως φυσικά και η σκηνοθεσία, το σύνολο της παράστασης, προκειμένου να αποδοθεί το νόημα του έργου και όλοι οι ηθοποιοί να συντονιστούν προς αυτή την κατεύθυνση.

Η ψυχική υγεία, με τις άμεσες πνευματικές και πρακτικές προεκτάσεις της για τη βίωση της καθημερινότητας, είναι όντως το λειτουργικό μέσο για την αναζήτηση της Ευτυχίας;

Η ευτυχία είναι συλλογικό κατόρθωμα. Πώς μπορώ να είμαι ευτυχισμένη αν γύρω μου οι άλλοι υποφέρουν; Με αυτή την έννοια, στην αναζήτηση της ευτυχίας πρέπει να αναζητήσουμε πρωτίστως το χέρι που απλώνεται για τη συμπόρευση, τους τοίχους που πέφτουν για να μην κρύβονται πίσω από αυτούς οι αποκλεισμένοι συνάνθρωποι, την αποδοχή και την ανοιχτωσιά στο πώς συμβιώνουμε. Δεν είναι η ψυχική υγεία, αλλά η κοινωνική και πολιτική υγεία που χρειαζόμαστε, προκειμένου αυτός ο κόσμος να έχει χώρο για όλους.

Σωτήρης Ρουμελιώτης,

Φωτισμοί

Ο χρόνος, ο χώρος και το θέμα μιας παράστασης φαίνονται να είναι τα βασικά ζητούμενα και για τη φωτιστική της επιμέλεια. Υπάρχουν και άλλα που εμείς, ως απλοί θεατές, αγνοούμε;

Η αλήθεια είναι ότι ο σχεδιασμός θεατρικών φωτισμών είναι μια ολόκληρη αυτόνομη τέχνη μέσα στην ευρύτερη τέχνη της θεατρικής δημιουργίας. Απαιτεί ορισμένες – περισσότερο τεχνικές και λιγότερο καλλιτεχνικές – γνώσεις, όπως βασική αντίληψη των ηλεκτρολογικών λειτουργιών των φωτιστικών σωμάτων και των εγκαταστάσεων του χώρου όπου θα γίνει η παράσταση. Προϋποθέτει, ωστόσο, και βαθιά καλλιτεχνικές ιδιότητες όπως ο οραματισμός σκηνικών εικόνων, η ικανότητα εξυπηρέτησης και ανάδειξης της ενιαίας αισθητικής της παράστασης και πολλά άλλα. Οι καλοί φωτισμοί είναι αναπόσπαστο κομμάτι της παράστασης και όχι απλά διακοσμητικοί ή λειτουργικοί για να «βλέπουμε τους ηθοποιούς». Για εμένα, εκτός από τα χωροχρονικά και εικαστικά πλαίσια της παράστασης, με ενδιαφέρει πολύ και η συμμετοχή των φωτισμών στον ρυθμό της παράστασης και οι τρόποι με τους οποίους λειτουργεί το φως υποσυνείδητα στις αισθήσεις και την αντίληψη των θεατών. Για παράδειγμα, πόσο φωτεινός μπορεί να είναι ένας φωτισμός μετά από μια σκοτεινή, ατμοσφαιρική σκηνή; Θέλω να «ξυπνήσω» βίαια τους θεατές ή θέλω να τους «επαναφέρω» γλυκά; Σε έναν φαινομενικά φωτεινό θερμό φωτισμό, μήπως να προσθέσω αμυδρά και λίγο μπλε για να ψυχράνει λίγο την ατμόσφαιρα και να προετοιμάσει υποσυνείδητα τους θεατές για τις σκληρές αποκαλύψεις που ακολουθούν; Ο σχεδιασμός φωτισμών απαιτεί διαρκή διερώτηση και επιλογές, είναι μια ολοκληρωμένη τέχνη και μακάρι να αρχίσει το κοινό να γίνεται πιο παρατηρητικό και απαιτητικό ως προς τους θεατρικούς φωτισμούς.

Μία κωμωδία που «παύει τη λύπη»!

Υπάρχουν, πράγματι, συγκεκριμένα βήματα που μπορεί να απαριθμούνται για την επίτευξη της ευτυχίας; Ένα σχετικό εγχειρίδιο είναι δυνατόν να υφίσταται;

Νομίζω ότι η παράστασή μας διαπραγματεύεται αυτά τα ερωτήματα με πολύ εύστοχο τρόπο και από εκεί προκύπτουν οι κωμικές προεκτάσεις της. Επιτρέπει στους θεατές να παρατηρήσουν, από την ασφάλεια της καρέκλας τους, πόσο τραγελαφικό είναι το να στοιχειοθετούμε δήθεν καθολικές πρακτικές υπερπήδησης δυσκολιών ή επίτευξης επιθυμητών στόχων, το να προσπαθούμε να περιχαρακώσουμε τη ζωή σε μια λίστα προκαθορισμένων «βημάτων». Τέτοιες «συνταγές ευτυχίας» είναι πράγματι τραγελαφικές, διότι παρακάμπτουν την ατομικότητα, τη μοναδικότητα της κάθε ψυχής και την προσωπικότητα του κάθε ανθρώπου. Έχουμε γεμίσει με λίστες και με άρθρα του στυλ «πέτυχε το τάδε σε 3 απλά βήματα». Αν ήταν όλα τόσο απλά, θα ήμασταν όλοι ευτυχισμένοι και πετυχημένες. Δε χρειαζόμαστε εγχειρίδια και διαλέξεις αυτοβελτίωσης, αλλά σεβασμό στην ατομικότητα, μια αγκαλιά να μας κρατήσει όταν πέφτουμε, μια συντροφική ψυχή να μας ακούει όταν έχουμε ανάγκη να μιλήσουμε. Επανερχόμενος στην παράσταση, λοιπόν, νομίζω ότι με αυτή την ασφαλή συνθήκη παρατήρησης που δημιουργεί, εμπνέει περισσότερο το λυτρωτικό γέλιο που πηγάζει από την παραδοξότητα των τρόπων που χρησιμοποιούμε για να βρούμε την ευτυχία, παρά τις τραγικές διαστάσεις των ψυχικών νοσημάτων.

Οι ψυχικά νοσούντες, ακόμη και σήμερα, γίνονται πολλές φορές αντικείμενο χλευασμού ή προσέλκυσης βίαιης έκφρασης εναντίον τους. Πιστεύεις ότι η κοινωνία αντιδρά διότι μπορεί να φοβάται τον νοσούντα εαυτό της, μπροστά στον καθρέφτη;

Από όσα έχω μελετήσει και παρατηρήσει εμπειρικά, θεωρώ πως οι άνθρωποι διαχρονικά αποφεύγουμε ή απομακρύνουμε ό,τι μας φαίνεται ασυνήθιστο, «μη κανονικό» ή δύσκολα διαχειρίσιμο. Πιστεύω ότι όλοι/ες/α έχουμε τα εσωτερικά σκοτάδια μας και είτε λιγότερο είτε περισσότερο έχουμε παλέψει κάποια στιγμή με αυτά. Το πρόβλημα της κοινωνίας, νομίζω, είναι ότι δεν κοιτάζεται καν στον καθρέφτη. Στρέφει διαρκώς αδιάφορα το βλέμμα και δεν συνειδητοποιεί καν ότι νοσεί. Δεν είναι φόβος, αλλά αδιαφορία. Προτιμάμε να κλεινόμαστε στους εαυτούς μας, να χλευάζουμε το διαφορετικό, να μειώνουμε συνανθρώπους μας, αντί να σκεφτούμε ότι η κατάσταση στην οποία βρίσκονται μπορεί να μοιάζει πολύ με μια αντίστοιχη που έχουμε βιώσει εμείς. Το να βλέπεις ένα άτομο με θολωμένο βλέμμα και να το χλευάζεις δε δείχνει φόβο, αλλά απανθρωπιά. Το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να το κοιτάξεις στα μάτια για να το βοηθήσεις να ξεθολώσει. Τα μάτια, τα χέρια, οτιδήποτε ανθρώπινο, είναι τα μεγαλύτερα δώρα που μπορούμε να προσφέρουμε. Και ευτυχώς τα διαθέτουμε σε αφθονία.

Αντωνία Γεωργιάδου,

Σκηνική οργάνωση-επιμέλεια

Ο γνώμονας της δραματουργικής επιλογής της ομάδας Angelus Novus, ποιος θα λέγατε ότι είναι; Ποια είναι τα καίρια ζητήματα που ενδιαφέρουν την ομάδα να «σχολιάσει» αυτήν τη χρονική συγκυρία;

Όλα τα έργα μέχρι τώρα, επιλέγονται απ’ τον Δαμιανό Κωνσταντινίδη ιδρυτή της Angelus Novus. Οι δραματουργικές επιλογές είναι επιλογές κυρίως υπέρ αδύναμων πλασμάτων, είτε φυλετικά, πολιτικά, κοινωνικά, άτομα που ζουν στο περιθώριο. Είναι κείμενα για σώματα πάσχοντα, υπέρ ανήμπορων. Το θέατρο οφείλει να δίνει φωνή σε αυτά τα πλάσματα.

Τα καίρια ζητήματα πάντα έχουν να κάνουν με κοινωνικά, πολιτικά και οντολογικά προβλήματα. Τις περισσότερες φορές μια παράσταση μας, κουμπώνει με τα γεγονότα των ημερών. Για παράδειγμα η Λούνα δεν είναι μια παράσταση μόνο για το εβραϊκό ζήτημα, είναι ένα έργο για τους κατατρεγμένους όλου του κόσμου, η Λούνα στη σημερινή εποχή θα ήταν σίγουρα μια Παλαιστίνια. Όσο για την επόμενη παράσταση μας που ανεβαίνει σε μερικές μέρες το Προς Μενοικέα μια παυσίλυπος κωμωδία είναι ένα έργο που δένει με όλες τις εποχές, στο παρελθόν στο παρόν και σίγουρα και στο μέλλον. Πρόκειται για την επιστολή του Επίκουρου προς τον Μενοικέα αλλά και άλλα κείμενα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων. Είναι ένα έργο που μιλάει για την ψυχική υγεία, που θέτει ερωτήματα και προβληματισμούς. Η αναζήτηση της ευτυχίας και της ψυχικής γαλήνης απασχολεί και θα απασχολεί αιώνια τον άνθρωπο.

Ποια, θεωρείς, τη βασικότερη πρόκληση σε όλη τη διαδικασία της ετοιμασίας μιας παράστασης;

Η βασικότερη πρόκληση πέρα απ’ την οικονομική είναι η αναζήτηση των σωστών συνεργατών και του κατάλληλου χώρου. Η ομάδα δεν έχει δικό της χώρο, όπως και πολλές άλλες ομάδες στην πόλη για αυτό προσπαθούμε πάντα να βρεθεί ένας χώρος οικονομικός αλλά κυρίως ένας χώρος που να κουμπώνει με το έργο που ανεβάζουμε. Στον «Νεκροδειπνο», για παράδειγμα, διαλέξαμε το στρατόπεδο Κόδρα, στην «Ερκουλιν Μπαρμπεν», το Μπενσουσαν Χαν. Αυτό το κομμάτι της αναζήτησης του χώρου είναι δύσκολο αλλά και το πιο ωραίο τελικά γιατί τα έργα αποκτούν άλλη δυναμική, είναι σα να παίζονται στο φυσικό τους περιβάλλον.

Οι λειτουργικές (οικονομικές και άλλες) απαιτήσεις του Θεάτρου σήμερα, πιστεύεις ότι θέτουν ως προαπαιτούμενο τη δημιουργία και λειτουργία των ομάδων, τη συνεργατικότητα ή καθένας παράγων μπορεί να λειτουργεί ως μονάδα, κυνηγώντας προσωπικούς στόχους και όνειρα;

Σε αυτό το ερώτημα θα απαντήσω μόνο για τη θεατρική σκηνή της Θεσσαλονίκης αλλά φαντάζομαι ότι κάπως έτσι λειτουργούν τα πράγματα και στην Αθήνα. Σίγουρα στην πόλη κυριαρχούν οι ομάδες, ομάδες και νέα παιδιά που βγαίνουν απ’ τις σχολές. Είναι δύσκολη δουλειά το θέατρο δεν μπορεί να το σηκώσει μια μονάδα, για αυτό και δημιουργούνται ομάδες για να μοιράζονται οι ρόλοι και τα έξοδα ακόμα και αν αυτή η ομάδα είναι επιχορηγούμενη. Κατά τη γνώμη μου η πόλη έχει αξιόλογες ομάδες οι οποίες πρέπει να στηριχτούν και απ’ το κράτος αλλά και απ’ τους ίδιους τους Θεσσαλονικείς αλλιώς θα αναρωτιόμαστε γιατί δεν υπάρχουν παραστάσεις φέτος και που πήγε το ανθρώπινο δυναμικό των καλλιτεχνών της πόλης. Τις περισσότερες φορές όλες αυτές οι ομάδες αλλά και εμείς οι Angelus Novus, μπαίνουμε μέσα για να ανεβάσουμε μια παράσταση . Σίγουρα όμως επιλέγω την δημιουργία των ομάδων, πάντα οι ομάδες γράφουν ιστορία.

*Η ομάδα Angelus Novus απέσπασε, τον Οκτώβριο του 2023, το βραβείο Επιτελεστικού έργου της Ένωσης Κριτικών Θεάτρου και Παραστατικών Τεχνών για την παραγωγή της, «Λούνα, Θέατρο στο Λεωφορείο», μια διασκευή του Δαμιανού Κωνσταντινίδη σε κείμενο της Ρίκας Μπενβενίστε.

*Η παράσταση «Προς Μενοικέα, μία παυσίλυπος κωμωδία», ανεβαίνει για δεύτερη σεζόν, στον Αγωγό Τέχνης TRASCENDENCE, από την 1η του Νοέμβρη και για όλες τις Παρασκευές και τα Σαββατοκύριακα του μήνα.

Παρασκευή και Σάββατο στις 21:00

Κυριακή στις 20:00