Γεωργία Βεληβασάκη στο TheOpinion: «Η μουσική εγκατοικεί στην ποίηση»

Με τη φιλοδοξία να καθιερωθεί ως ένας θεσμός που θα επαναλαμβάνεται κάθε δύο χρόνια, το International Performance Poetry Biennial Symposium – Festival (PerPoSF) #1 «ανοίγει τις πύλες» του στις 6 Δεκεμβρίου, στην Αποθήκη Δ’ στο Λιμάνι της Θεσσαλονίκης.

Η Γεωργία Βεληβασάκη βρίσκεται στον χώρο της μουσικής παραγωγής από τη δεκαετία του ‘90. Ασχολείται, παράλληλα, με τη συγγραφή, την ποίηση και διδάσκει Επιτελεστική Ποίηση· ένα είδος, το οποίο έρχεται να αποσαφηνίσει με το πρώτο Συμπόσιο – Φεστιβάλ Επιτελεστικής Ποίησης, που διεξάγεται με την πολύτιμη συμβολή περισσότερων από εκατόν είκοσι ομιλητών, ποιητών και ερευνητών.

Έχοντας «συλλάβει» την ιδέα υλοποίησης του PerPoSF, αναφέρει στο TheOpinion ότι, μέρος της αποστολής του, είναι «να “ευθυγραμμιστούμε” με ό, τι γίνεται στο εξωτερικό αυτήν τη στιγμή και οι ποιητές – performers, που υπάρχουν στην Ελλάδα, να βρουν έναν χώρο για να δείξουν το έργο τους».

Τη Γεωργία Βεληβασάκη τη «συναντά» κάποιος, στα φυσικά και ηλεκτρονικά ράφια, μέσα και από την πρόσφατη κυκλοφορία της ποιητικής της συλλογής «Αυτή, το Άτομο Μηδέν». Δισκογραφικά, η νέα της δουλειά περιλαμβάνει μελοποιημένη ποίηση σύγχρονων Ελλήνων ποιητών, σε μουσική Ανδρέα Ζιάκα, και αναμένεται να κυκλοφορήσει την άνοιξη του 2025.

Γεωργία, με ποια ιδιότητα θα ήθελες να σε γνωρίζει ο κόσμος;

Οι άξονες, στους οποίους κινούμαι, είναι η μουσική και η ποίηση. Ανέκαθεν συνέβαινε αυτό. Απλώς το μουσικό κομμάτι είναι πιο εύκολο να βγει μπροστά, ενώ το ποιητικό θέλει περισσότερη δουλειά, εμβάθυνση, άσκηση, σπουδή.

Βέβαια, εδώ που τα λέμε, αυτά τα δύο δεν είναι παράταιρα μεταξύ τους…

Θα έλεγα ότι, η μουσική, εγκατοικεί στην ποίηση. Δεν υπάρχει ποίηση χωρίς να έχει ρυθμό, μέτρο, μουσικότητα. 

Έρχεσαι, λοιπόν, στη Θεσσαλονίκη με το πρώτο Συμπόσιο – Φεστιβάλ Επιτελεστικής Ποίησης, του οποίου ηγείσαι καλλιτεχνικά και, πιο συγκεκριμένα, το περιεχόμενο του οποίου αποτελεί δικό σου ερευνητικό πεδίο. Καθώς αυτό το εγχείρημα δεν απευθύνεται αποκλειστικά σε γνωστικούς, αλλά και στο ευρύ κοινό, εξήγησέ μας τι θα παρακολουθήσουμε το τριήμερο 6 έως 8 Δεκεμβρίου.

Η Επιτελεστική Ποίηση ήταν το ερευνητικό μου αντικείμενο στο Μεταπτυχιακό. Με το που τέλειωσα τη Διπλωματική, μου προτάθηκε να μπει ως γνωστικό αντικείμενο κι άρχισα να το διδάσκω. 

Το 2022 εκδόθηκε το βιβλίο «Performance Poetry. Επιτελεστική ποίηση. Action λόγου ως άξιον λόγου», το οποίο αποτελεί μία εισαγωγή στην Επιτελεστική Ποίηση, και συνεχίζω με το Διδακτορικό μου πάνω σε αυτό το θέμα.

Πρόκειται, λοιπόν, για ένα Συμπόσιο – Φεστιβάλ, με πολύ πλούσιο πρόγραμμα και παράλληλα events, που αφορά στην Επιτελεστική Ποίηση (Performance Poetry). Έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε πολύ σπουδαίους ποιητές – performers, όπως τον Julien Blaine από τη Μασσαλία, τον Philip Meersman που μας έρχεται από τις Βρυξέλλες ή τον Claus Ankersen από τη Δανία αλλά και Έλληνες, όπως τη Φοίβη Γιαννίση, τον Δημοσθένη Αγραφιώτη, τον Μάριο Χατζηπροκοπίου και πολλούς ακόμα.

Θα έχουμε εργαστήρια Επιτελεστικής και Προφορικής Ποίησης (Spoken Word Poetry & Poetry Slam) καθώς και Προβολές (Film & Video Poetry), που επίσης είναι ένα ξεχωριστό είδος ποίησης, «έξω από τη σελίδα». Θα φιλοξενήσουμε και το Poetry Slam for Peace, ένα παγκόσμιο κίνημα ποιητών – καλλιτεχνών, το οποίο έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. 

Τι περικλείει, τι είναι η Επιτελεστική Ποίηση;

Η Επιτελεστική Ποίηση είναι ένα σύγχρονο ποιητικό είδος, διακαλλιτεχνικό, συμμετοχικό, πολυαισθητηριακό. Σχεδιάζεται και παρουσιάζεται από τον ίδιο τον ποιητή, μπροστά στο κοινό. Είναι ένας πολύ διαφορετικός τρόπος να προσλαμβάνουμε την ποίηση· όπου ποίηση, εν προκειμένω, είναι όλα τα στοιχεία τα οποία, ο ίδιος ο ποιητής, θα επιλέξει για να εμπλέξει τον λόγο του και να δημιουργήσει ένα ζωντανό ποιητικό συμβάν. 

Δηλαδή, όταν λέμε διακαλλιτεχνικότητα -που είναι ένα χαρακτηριστικό της Επιτελεστικής Ποίησης- εννοούμε τη σύζευξη διαφορετικών τεχνών. Αυτή η σύζευξη διαφορετικών τεχνών γίνεται, μεν, με άξονα τον ποιητικό λόγο, αλλά όχι με σκοπό να αναπαραστήσει ή να περιγράψει τον ποιητικό λόγο. Ουσιαστικά, συνδημιουργεί το ποιητικό συμβάν.

Έτσι, οι άλλες τέχνες ή οι τεχνολογίες ή όποια στοιχεία επιλέξει ο ποιητής συνδημιουργούν το ποιητικό συμβάν. Το πιο σημαντικό είναι το ίδιο, το φαινομενικό σώμα του ποιητή που παίζει ρόλο, όπως και τα σώματα των θεατών – ακροατών. Όλα αυτά τα στοιχεία δημιουργούν την performance, την επιτέλεση. 

Στατιστικά, η γραπτή ποίηση «χάνει έδαφος» σήμερα. Οι ρυθμοί είναι ταχύτατοι και ο κόσμος, πια, δεν διαβάζει τόσο πολύ. Η ποίηση χρειάζεται μια επιβράδυνση, μια ησυχία, μια εστίαση. Δεν γίνεται να διαβάζεις βιαστικά. 

Αντίθετα, υπάρχει ένα πολύ μεγάλο ρεύμα -ενθουσιώδες θα το χαρακτήριζα- για την Επιτελεστική και Προφορική Ποίηση, από την Αμερική μέχρι τις Ινδίες και την Κίνα, και ειδικά από τους νέους, οι οποίοι δεν διαβάζουν ποίηση· δεν ξέρω αν διαβάζουν λογοτεχνία, πόσω μάλλον ποίηση. Μάλιστα, στο εξωτερικό, η Επιτελεστική και Προφορική Ποίηση έχουν μπει κι ως παιδαγωγικό εργαλείο στα σχολεία. 

Στο Συμπόσιο – Φεστιβάλ υπάρχουν κάποιοι στόχοι, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγεται και αυτός: να συζητήσουμε πώς η Επιτελεστική Ποίηση θα μπορούσε να μπει, πραγματικά, ως παιδαγωγικό εργαλείο στα σχολεία· κάτι που θα κάνει τους νέους να ενδιαφερθούν για την ποίηση και να γίνουν, οι ίδιοι, δημιουργοί ποιητικών συμβάντων.

Ποια είναι η μεγαλύτερη παρανόηση, που έχεις ακούσει για την ποίηση;

Το γεγονός ότι τη συνδέουμε με μια ρομαντική διάθεση. Αυτό, για μένα, είναι πολύ μεγάλο λάθος. Η ποίηση δεν είναι μόνο έκφραση συναισθημάτων.

Ειδικά η Επιτελεστική Ποίηση προϋποθέτει ένα πεδίο ετερότητας. Προϋποθέτει, δηλαδή, τον άλλον, ένα «εμείς» το οποίο έχουμε ανάγκη και σήμερα. Ουσιαστικά, η θεματολογία της δεν αφορά τόσο στο προσωπικό συναίσθημα, με την έννοια τη ρομαντική. Η ποίηση αποκαλύπτει πτυχές της ζωής που είναι μη ορατές, σαν να ανοίγει μια ρωγμή και να μπορούμε να δούμε αυτό που μας διαφεύγει. Αντιστέκεται.

Ο Julien Blaine, που θα μας κάνει την τιμή να είναι στο Συμπόσιο – Φεστιβάλ, λέει ότι, η Επιτελεστική Ποίηση, είναι η πλέων ουσιώδης ως ένα εργαλείο κοινωνικής επανάστασης και συνειδησιακής μεταστροφής. Έχει, δηλαδή, μια δύναμη η ποίηση, δεν μένει στην έκφραση συναισθημάτων. 

Αν μπορούσες να συνομιλήσεις με έναν ποιητή, ποιον θα διάλεγες;

Θα ήθελα να μπορούσα να συναντήσω έναν από εκείνους τους ποιητές – perfomers της δεκαετίας του ’60, της Beat Generation· τον Allen Ginsberg, για παράδειγμα, ο οποίος είχε μια τρομερή ενέργεια, όταν έκανε τις ζωντανές του παραστάσεις. 

Βέβαια, έχουμε και γυναίκες ποιήτριες -να το πούμε κι αυτό, γιατί γνωρίζουμε περισσότερο τους άνδρες ποιητές και λιγότερο τις γυναίκες- όπως τη Dame Edith Sitwell, στις αρχές του 20ου αιώνα. Ντανταΐστρια ποιήτρια, η οποία περιέφερε τον εαυτό της -αυτό κι αν ήταν performance- ως έναν βωμό εν κινήσει. Θα είχε πάρα πολύ ενδιαφέρον να τη συναντήσω σε εκείνη την εποχή, να τη γνωρίσω από κοντά και να δω όλο αυτό που κάνει. 

Αναφέρθηκες στη γυναικεία παρουσία στον χώρο της ποίησης και μου δίνεις μια καλή αφορμή να σταθούμε στο Δίκτυο Γυναικών – Συγγραφέων κατά της Έμφυλης Βίας και των Γυναικοκτονιών «η φωνή της», στο οποίο ανήκεις και εσύ. 

Το Δίκτυο Γυναικών – Συγγραφέων κατά της Έμφυλης Βίας και των Γυναικοκτονιών δημιουργήθηκε πριν από δύο χρόνια. Αυτήν τη στιγμή μετρά, περίπου, διακόσιες εβδομήντα γυναίκες – συγγραφείς. 

Γίνονται αρκετές δράσεις, και λογοτεχνικές· έχουμε εκδώσει τον συλλογικό τόμο «Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ», με διηγήματα που αφορούν στο θέμα της έμφυλης βίας. Και τώρα ετοιμάζουμε ένα ακόμα βιβλίο, με μικρά πεζά και ποιήματα. Να πω, λοιπόν, ότι, στο Συμπόσιο – Φεστιβάλ, «Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ» έχει παρουσία με μία δική μου performance. 

Η δράση μας δεν εξαντλείται στη λογοτεχνική παραγωγή. Βγαίνουμε και στους δρόμους, ενωνόμαστε και με άλλες γυναικείες οργανώσεις που παλεύουν για τον ίδιο σκοπό: να υπερασπιστούμε τη θέση της γυναίκας.

Εν έτει 2024, κατά τη γνώμη μου, δεν θα έπρεπε να τίθενται τέτοια ζητήματα. Κι όμως, βλέπουμε τι συμβαίνει κάθε μέρα και στην Ελλάδα, που θεωρούμαστε προοδευτική χώρα. Είναι σαν να φεύγει ένα πέπλο, σαν να βλέπουμε τι, πραγματικά, γίνεται. Φανερώνεται το αληθινό πρόσωπο μιας κοινωνίας που θέλει να είναι προοδευτική, αλλά, σε πολύ βασικά ζητήματα, είναι πίσω. 

Πληροφορίες

International Performance Poetry Biennial Symposium – Festival (PerPoSF) #1

Αποθήκη Δ’ (Λιμάνι Θεσσαλονίκης)

6 έως 8 Δεκεμβρίου 2024

Εγγραφή: 15€ (+5 ευρώ για κάθε επιπλέον ημέρα)

Δείτε το αναλυτικό πρόγραμμα εδώ

Σε συνδιοργάνωση της EPOPSIS ΑΜΚΕ Πολιτισμού και του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, υπό την αιγίδα και με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και του Δήμου Θεσσαλονίκης