Γενοβέφα Κτενίδου στο TheOpinion: «Έχω εισπράξει ενοχές από όλους τους επιζώντες των Τεμπών, από τους οποίους πήρα μαρτυρία»

Στο θέατρο – ντοκουμέντο της Γενοβέφας Κτενίδου «Εικοστή Ογδόη», που ανεβαίνει στο Θέατρο Αμαλία στις 29 & 30 Μαΐου, αποκαλύπτονται καταθέσεις ψυχής από επιζώντες και συγγενείς θυμάτων της τραγωδίας των Τεμπών.

28 Φεβρουαρίου 2023. Μια μετωπική σύγκρουση δύο τρένων στην περιοχή των Τεμπών, ενός επιβατικού κι ενός εμπορικού, στέρησε τη ζωή 57 ανθρώπων και τραυμάτισε σωματικά και ψυχικά δεκάδες ακόμα. 

Για πολλούς, ο χρόνος σταμάτησε στις 23:21 το βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου. Για άλλους συνεχίζει, με σκοπό την απόδοση δικαιοσύνης.

Αφορμή για την καλλιτεχνική ενασχόληση της Γενοβέφας Κτενίδου δεν στάθηκε η απώλεια κάποιου δικού της προσώπου στο τραγικό συμβάν. Ήταν απλώς η ανάγκη της να μην μείνει αμέτοχη από το δικό της, θεατρικό «μετερίζι» απέναντι σε αυτό. 

Γενοβέφα, καταρχάς θέλω να σε ρωτήσω, αν κάποιος συγγενής ή γνωστός σου ήταν επιβάτης της αμαξοστοιχίας.

Όχι. Ο λόγος που ξεκίνησα να κάνω κάτι για αυτό, ήταν επειδή δεν άντεχα! Δεν μπορούσα να διανοηθώ ότι ο κόσμος ξέχασε ή δεν συζητάει συνέχεια για το θέμα των Τεμπών. Ήταν ένας τρόπος να εκφραστώ μέσα από τη δική μου τέχνη. 

Νομίζω ότι θέλει πολλή δύναμη αυτό που έκανες. Κάθε φορά που ακούω, που βλέπω την κυρία Καρυστιανού και τους υπόλοιπους γονείς και συγγενείς να δίνουν τον αγώνα τους, ντρέπομαι. Ντρέπομαι γιατί, ηθελημένα ή άθελα, πήρα ή δεν πήρα κάποια απόφαση που με καθιστά κι εμένα «συνένοχη» σε ό, τι συνέβη.

Ε βέβαια, καταλαβαίνω τι λες… 

Οι μάνες αυτές, όμως, άνοιξαν τα φέρετρα των εικοσάχρονων παιδιών τους να δουν ό, τι απέμεινε από το καμένο σώμα, που εξαϋλώθηκε, και μιλάμε εμείς για δύναμη και θάρρος;

Η κυρία Καρυστιανού είχε πει κάτι στη μαρτυρία της, το οποίο με συγκλόνισε. Υπήρχε η εντολή, η οδηγία να μην ανοιχτούν τα φέρετρα. «Τι μου λέτε; Να φοβηθώ, εγώ, να δω αυτό που το παιδί μου έζησε;».

Παραφράζω την ερώτηση και την απευθύνω σε όλη την κοινωνία: Να φοβηθούμε να μάθουμε και να ακούσουμε αυτά, που οι συνάνθρωποί μας έπαθαν; Κι άλλοι θα τα βιώνουν μέχρι το πέρας της ζωής τους; Ε όχι! Αύριο ή μεθαύριο μπορεί να είμαστε εμείς στη δική τους ή αντίστοιχη θέση.

Βλέπαμε τα γεγονότα στο Μάτι και λέγαμε: «Α, είναι μακριά!». Ποιος είπε ότι είναι μακριά και δεν μας αφορά; Το καλοκαίρι ήμουν στη μάνα μου και παραλίγο να καεί το σπίτι της στα Δίκελλα, στην Αλεξανδρούπολη.

Δεν είναι τρόπος σκέψης ότι «επειδή έγινε σε ‘κείνους, εγώ δεν ασχολούμαι». Θεωρώ ότι, όλη η κοινωνία, θα ‘πρεπε να είμαστε μία οικογένεια.

Τι θυμάσαι από το επόμενο πρωί της τραγωδίας αυτής; 

Είχα γνώση του τι συνέβη και ως συμβάν είχε «καρφωθεί» στο μυαλό μου. Για οικογενειακούς, όμως, λόγους τη δεδομένη στιγμή δεν μπορούσα να το ψάξω. 

Άρχισα να το παρακολουθώ από τα μέσα Μαρτίου και να δουλεύω πάνω στο project, εντατικά, από τον Αύγουστο. Τότε, μάλιστα, δεν είχα καταλάβει και πολλά για κάποιου είδους συγκάλυψη· κάτι, που μου παραδέχονταν κι οι ηθοποιοί, αργότερα, στις ακροάσεις. 

Το καλοκαίρι του ’23, λοιπόν, είχα την εντύπωση πως ο κόσμος ξέχασε. Και με παρότρυνση φίλων μου, αυτή μου η ανησυχία μετουσιώθηκε σε θέατρο – ντοκουμέντο· όπου παίρνεις μαρτυρίες ανθρώπων και προσθέτεις και μυθοπλασία. 

Έτσι, τηλεφώνησα στην κυρία Καρυστιανού. Της είπα τι θέλουμε να κάνουμε και με έφερε σε επαφή με τον σύλλογο των συγγενών των θυμάτων των Τεμπών. Στην αρχή μπορεί να ήταν κάπως διστακτικοί, αλλά συμφώνησαν. Κατάλαβαν τις αγαθές και αγνές προθέσεις μας.

Σε όλα τα στάδια της παραγωγής, αντιμετωπίσαμε με απόλυτο σεβασμό τους ανθρώπους που μας έδωσαν τις μαρτυρίες τους. Αυτό, για μένα, είναι η «Βίβλος» μου. 

Το κείμενό σου, δηλαδή, βασίζεται σε μαρτυρίες επιζώντων και συγγενών των θυμάτων; Εκθέτεις, ενδεχομένως, και κάποια στοιχεία από πορίσματα;

Το κείμενο βασίζεται στις μαρτυρίες επιζώντων, συγγενών θυμάτων και μηχανοδηγών. Αναφέρομαι στην ύπαρξη του ξυλόλιου. Στους αγώνες που κάνουν και πώς η ζωή αυτών των ανθρώπων έχει ως στόχο τη δικαίωση. Στο «μετά» και στο κομμάτι της διαχείρισης του πένθους. 

«Φωτίζω» και την πλευρά των επιζώντων. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει πιο τραγικό πράγμα για μια μάνα, για έναν γονιό να χάσει το παιδί του. Όλη η κοινωνία μπορούσε να συμπάσχει με αυτήν την πλευρά των ανθρώπων, όμως δεν μπορούσε να καταλάβει την πλευρά όσων επέζησαν. Τα πρόσωπα αυτά έχουν εφιάλτες, τύψεις. Σου λέει: «Γιατί εγώ έζησα κι εκείνοι σκοτώθηκαν;». Έχω εισπράξει ενοχές από όλους τους επιζώντες των Τεμπών, από τους οποίους πήρα μαρτυρία.

Έχω εντάξει και το κομμάτι με τα πρώτα άσχημα μαντάτα, το τηλέφωνο το οποίο χτυπάει και λες ότι δεν είναι καλό αυτό το τηλεφώνημα. Δεν μπορούσα, ωστόσο, να συμπορεύομαι με τα νέα στοιχεία που προέκυπταν –όπως, για παράδειγμα, με την αλλοίωση του ηχητικού- γιατί, κάποια στιγμή, έπρεπε να κλείσω το κείμενο. 

Και το κείμενο «πέρασε» από πάρα πολλά χέρια. Ακόμα και η Πένυ Φυλακτάκη το διάβασε, για να μου δώσει ένα feedback.

Σκηνοθετικά;

Σκηνοθετικά, ζορίστηκα πάρα πολύ. Δεν ήθελα απλώς να παραθέσω μονολόγους. Ήθελα να βάλω κι ένα διαλογικό σημείο, όπου εκεί έχω «πλάσει» λίγο τα πράγματα. Όχι αυθαιρετώντας. 

Επιδίωξα να δώσω ζωντάνια στον τρόπο που αφηγούμαστε τα γεγονότα και τις καταστάσεις. Γι’ αυτό και πρόσθεσα λίγους διαλόγους και δύο άλλα μυθοπλαστικά πρόσωπα· τη γυναίκα – θεατή των γεγονότων, την οποία ερμηνεύω, και τον ψυχολόγο της.

Ο κόσμος παραδέχεται πως είδε πράγματα, που δεν τα ήξερε. Και φεύγοντας από την παράσταση, μπορεί να κλαίει, αλλά νιώθει μια απελευθέρωση. Γιατί όταν συνειδητοποιείς κάτι, ανοίγει ένα άλλο κεφάλαιο και νιώθεις, κατά μία έννοια, μια λύτρωση για να συνεχίσεις. 

Εσύ αυτήν τη «λύτρωση» την ένιωσες;

Αν την έχω νιώσει… Τους τελευταίους μήνες ασχολούμαι μόνον με το έργο. Δεν έχω προλάβει να πάρω τις αποστάσεις μου, για να το δω απ’ έξω. Ακόμη δεν έχω καταλάβει τι έχω κάνει. Λυτρωτικά ήταν σίγουρα, για μένα, τα σχόλια των θεατών στις δύο πρώτες παραστάσεις. 

Ξέρεις, λατρεύω πολλά έργα του παγκόσμιου θεάτρου και, παλιότερα, έκανα μια λίστα με όσα θα ήθελα να παίξω. Μετά από αυτό που συνέβη, ένιωθα πως οτιδήποτε άλλο έρχεται ούτε καν σε δεύτερη, αλλά σε τρίτη μοίρα. Ένιωθα πως έπρεπε να μιλήσω, θεατρικά, για αυτό το κομμάτι. 

Βλέποντάς το από τη δική μας, πιο «αποστασιοποιημένη» πλευρά, που ζήσαμε τα γεγονότα ως θεατές, πιστεύεις ότι θα κάνουμε κάτι δραστικό; Ή θα το αφήσουμε να ξεχαστεί, όπως συμβαίνει και με τόσα άλλα;

«Έχουμε μνήμη ελέφαντα ή χρυσόψαρου;», όπως λέω και στην παράσταση. Δεν ξέρω τι έχουν οι περισσότεροι. Προσωπικά, έχω μάθει στη ζωή μου να μην βάζω στο ίδιο σακί όλα τα πράγματα. 

Για θέματα που είμαστε σίγουροι, που αδικούνται άνθρωποι και πληγώνονται καρδιές, πρέπει να μιλάμε. Να ψάχνουμε τον τρόπο να εκφράζουμε τη δυσαρέσκειά μας απέναντι σε κάτι που συμβαίνει. 

Για παράδειγμα, έκανε η κυρία Καρυστιανού ένα κάλεσμα για να μαζευτούν υπογραφές. Υπέγραψαν ένα εκατομμύριο Έλληνες. Να υπογράψουν πέντε ή και δέκα εκατομμύρια, γίνεται; 

Θα γίνει αύριο – μεθαύριο ένα άλλο κάλεσμα, θα το στηρίξουμε; Θα στηρίξουμε τους συνανθρώπους μας, που πόνεσαν; Γιατί, κάποια στιγμή, μπορεί να είμαστε εμείς αυτοί που θα έχουμε ανάγκη για στήριγμα από τους υπόλοιπους. 

Έτσι να δείχνουμε ότι έχουμε δύναμη απέναντι σε αυτούς, που είναι ορισμένοι να κρίνουν καταστάσεις και να βγάζουν αποφάσεις. Να έχουμε μάτια και αυτιά ανοιχτά. Να δούμε πώς μπορεί κάτι να πάει παρακάτω με ωραίο, δημοκρατικό τρόπο. 

Πληροφορίες

«Εικοστή Ογδόη»

Θέατρο Αμαλία (Αμαλίας 71, Θεσσαλονίκη)

Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη 29 και Πέμπτη 30 Μαΐου, στις 21.00

Εισιτήρια: 15€ γενική είσοδος, 12€ μειωμένο, 10€ για γκρουπ δέκα ατόμων

Προπώληση εισιτηρίων: more.com, Goldmall.gr, ταμείο Θεάτρου Αμαλία

Τηλέφωνο επικοινωνίας: 231 084 2509

Συντελεστές

Κείμενο – Σκηνοθεσία: Γενοβέφα Κτενίδου

Βοηθός σκηνοθέτη: Νίκος Σεμακούλα

Μουσική: En Dynami, Κυριάκος Καραγιάννης (Νo NAME band)

Σκηνογραφία: Χριστίνα Νικολαΐδου

Ενδυματολογία: Βασιλική Κουτλή, Εύα Σιδέρη

Φωτογράφιση: Κωνσταντίνος Μουρατίδης, Ξένια Τσερέπη, Θάνος Τολιόπουλος

Υλικό προτζέκτορα – Τρέιλερ: Ξένια Τσερέπη

Μακιγιάζ – Μαλλιά: Βούλα Χουρτσίδου

Σχεδιασμός αφίσας: Κωνσταντίνος Μουρατίδης

Στοιχειοθέτηση αφίσας: Κυριάκος Καραγιάννης (No NAME band)

Έρευνα: Αθανάσιος Αθάνατος

Υπεύθυνη παραγωγής: Άννα Μανιάν

Παραγωγή: Sign Productions

Ερμηνεύουν

Ελβίρα Καλίνη

Σμαράγδα Καρασαββίδου

Νίκος Κορεξιανός

Γενοβέφα Κτενίδου

Γιάννης Κωνσταντινίδης

Νίκος Παλπάνης

Παύλος Παυλίδης

Βάσω Σαπουντζόγλου

Χριστίνα Σαρρή

Νίκος Σεμακούλα

Σωτήρης Χαρισόπουλος

Τις μαρτυρίες τους παραχώρησαν οι:

Μαρία Καρυστιανού, Σμαρώ Οικού, Κανέλλα Ανδρεάδου, Χρήστος Κωνσταντινίδης, Ευάγγελος Βλάχος, Ελίνα Νασουφίδου, Αλεξάνδρα Τσακίρη, Δημήτριος Κωσταρέλος, Κωνσταντίνος Τοπουζίδης, Αλέξανδρος Ιορδανίδης