Ενοικιαστές σε… ασφυξία: Πληρώνουν έως και 60% του εισοδήματός τους στη στέγη

Η ραγδαία άνοδος των ενοικίων στη Θεσσαλονίκη και σε άλλες μεγάλες πόλεις της Ελλάδας έχει δημιουργήσει ένα εκρηκτικό πρόβλημα στέγασης για χιλιάδες ενοικιαστές.

Η Ένωση Ενοικιαστ(ρι)ών Θεσσαλονίκης, που συγκροτήθηκε ως απάντηση στη στεγαστική κρίση, ζητά την άμεση παρέμβαση του κράτους για την προστασία των ενοικιαστών και τον έλεγχο των ανεξέλεγκτων αυξήσεων στα ενοίκια.

Σύμφωνα με τον Θοδωρή Καρυώτη, μέλος της Ένωσης Ενοικιαστ(ρι)ών Θεσσαλονίκης, η κρίση αυτή δεν είναι ένα φυσικό φαινόμενο που προέκυψε τυχαία, αλλά το αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολιτικών και επενδυτικών στρατηγικών που στοχεύουν στη μεγιστοποίηση των κερδών εις βάρος των ενοικιαστών και των οικονομικά ασθενέστερων στρωμάτων.

Οι αριθμοί πίσω από την κρίση

Ο Θοδωρής Καρυώτης, μέλος της Ένωσης Ενοικιαστ(ρι)ών Θεσσαλονίκης μιλώντας στο TheOpinion, τονίζει ότι τα δεδομένα των τελευταίων ετών δείχνουν μια δραματική αύξηση στις τιμές των ακινήτων.

«Στον Δήμο Θεσσαλονίκης, από το 2016 έως σήμερα, οι τιμές πώλησης κατοικιών σχεδόν τριπλασιάστηκαν, ενώ τα ενοίκια διπλασιάστηκαν», αναφέρει. Η ραγδαία αυτή άνοδος έχει δημιουργήσει μια πρωτοφανή πίεση στην αγορά κατοικίας, με αποτέλεσμα να καθίσταται όλο και πιο δύσκολη η εύρεση προσιτής στέγης.

«Η κυρίαρχη αφήγηση, που προβάλλεται από κυβερνητικούς φορείς, μεσιτικά γραφεία, κατασκευαστικές εταιρείες, καθώς και από οργανώσεις εκμισθωτών όπως η ΠΟΜΙΔΑ και η ΕΝΙΑΘ, αποδίδει την αύξηση των τιμών και των ενοικίων σε ανισορροπία μεταξύ της αυξημένης ζήτησης και της περιορισμένης προσφοράς. Επιχειρηματολογούν ότι η κατάρρευση του κατασκευαστικού κλάδου την προηγούμενη δεκαετία εμπόδισε την ανανέωση του στεγαστικού αποθέματος, ενώ αυξήθηκαν οι κενές και αναξιοποίητες κατοικίες. Όμως πρόκειται για μύθο, που συγκαλύπτει τις βαθύτερες αιτίες της στεγαστικής κρίσης και τον ρόλο των παραπάνω παικτών σε αυτή. Εμείς υποστηρίζουμε ότι δεν είναι αρκετό να μιλάμε γενικόλογα για προσφορά και ζήτηση, αλλά θα πρέπει να εξετάσουμε προσεκτικά τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά της προσφοράς και ζήτησης για κατοικία», σημειώνει.

Οι  αιτίες της στεγαστικής κρίσης

Η Ένωση Ενοικιαστών υποστηρίζει ότι η απλή αναφορά στους όρους «προσφορά» και «ζήτηση» δεν αρκεί, αλλά πρέπει να εξεταστούν τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά της αγοράς κατοικίας.

Σύμφωνα με τον κ. Καρυώτη, «ένα σημαντικό τμήμα της προσφοράς δεν διατίθεται στην αγορά για την κάλυψη στεγαστικών αναγκών, αλλά κατευθύνεται στην επενδυτική και τουριστική αγορά». Ειδικότερα, αναφέρεται στις επενδύσεις μέσω του προγράμματος Golden Visa και στις βραχυχρόνιες μισθώσεις τύπου Airbnb, που αφαιρούν μεγάλο μέρος του στεγαστικού αποθέματος και οδηγούν σε αύξηση των τιμών.

Ταυτόχρονα, αλλάζουν και τα χαρακτηριστικά της ζήτησης.  «Τα νοικοκυριά δεν έχουν πλέον πρόσβαση στην ιδιοκατοίκηση – το ποσοστό της οποίας έχει μειωθεί κατά 7,8% από το 2011 – και αναζητούν ενοικιαζόμενη κατοικία, δημιουργώντας επιπλέον πίεση στην αγορά των ενοικίων», εξηγεί. Παράλληλα, ενώ τα ενοίκια αυξάνονται ραγδαία, τα εισοδήματα παραμένουν καθηλωμένα, εξαιτίας του ενεργειακού κόστους και του πληθωρισμού. «Η Ελλάδα παραμένει, για πάνω από μια δεκαετία, η χώρα με το υψηλότερο ποσοστό πληθυσμού που αντιμετωπίζει υπερβολική επιβάρυνση από το κόστος στέγασης», σημειώνει. Στην Κεντρική Μακεδονία, κατά μέσο όρο το 45% του εισοδήματος αναλώνεται στη στέγαση, ενώ στα νοικοκυριά που νοικιάζουν το ποσοστό αγγίζει το 60%.

Οι πολιτικές που οδήγησαν εδώ

H Ένωση Ενοικιαστ(ρι)ών Θεσσαλονίκης αποδίδει τη σημερινή κατάσταση σε διαχρονικές πολιτικές επιλογές των κυβερνήσεων, οι οποίες έχουν ευνοήσει την κερδοσκοπία στην αγορά κατοικίας.

Μεταξύ άλλων, η Ένωση επισημαίνει ότι, την κατάργηση της προστασίας της πρώτης κατοικίας, το πρόγραμμα Golden Visa, που ενισχύει τις επενδυτικές αγορές ακινήτων, την πλήρη απελευθέρωση των βραχυχρόνιων μισθώσεων, τη διάλυση του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας, που αποτελούσε τον βασικό φορέα στεγαστικής πολιτικής, τη θεσμοθέτηση των εταιρειών διαχείρισης δανείων και πιστώσεων (servicers), ενώ όπως τονίζει, αυτές οι παρεμβάσεις «ευνοούν τις επιθετικές επενδύσεις και την κερδοσκοπία πάνω στη γη και τα ακίνητα, αλλάζοντας τις σχέσεις ιδιοκτησίας και δυσχεραίνοντας την πρόσβαση στη στέγαση».

«Η κατοικία έχει μετατραπεί σε επενδυτικό προϊόν που ανταλλάσσεται στις αγορές ως χρηματοπιστωτικό παράγωγο», αναφέρει. Στην αγορά κατοικίας σήμερα, «οι μεγάλοι παίκτες, όπως εταιρικοί ιδιοκτήτες, εργολάβοι, τράπεζες, funds, καθορίζουν τους όρους του παιχνιδιού και εξασφαλίζουν υπερκέρδη», ενώ οι ενοικιαστές και όσοι αναζητούν στέγη βρίσκονται σε δυσμενή θέση.

Ο αγώνας των ενοικιαστών

Μέσα σε αυτό το δυσμενές περιβάλλον, η Ένωση Ενοικιαστ(ρι)ών Θεσσαλονίκης επιχειρεί να δώσει φωνή στους ανθρώπους που πλήττονται περισσότερο από τη στεγαστική κρίση.

«Μέχρι πρότινος, οι ενοικιαστές δεν είχαν πολιτική δύναμη, γιατί δεν ήταν οργανωμένοι συλλογικά», σημειώνει ο κ. Καρυώτης, τονίζοντας πως η απουσία ενός ισχυρού θεσμικού εκπροσώπου των ενοικιαστών επέτρεψε τη διαμόρφωση πολιτικών που πάντα ευνοούσαν την άνοδο των τιμών των ακινήτων, προς όφελος των ιδιοκτητών.

Η Ένωση Ενοικιαστών Θεσσαλονίκης διεκδικεί παρεμβάσεις  

Σε μια σειρά προτάσεων που καταθέτει, η Ένωση θέτει ως ελάχιστη προϋπόθεση για την αντιμετώπιση της κρίσης τη διεύρυνση των δικαιωμάτων των ενοικιαστών και την ενίσχυση της στεγαστικής ασφάλειας.

Βασικός άξονας των προτάσεων της Ένωσης είναι η προστασία των ενοικιαστών από καταχρηστικές πρακτικές και η διασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών στέγασης.

Συγκεκριμένα, προτείνεται:

• Αύξηση της ελάχιστης διάρκειας των μισθώσεων πέραν των τριών ετών, ώστε να μειωθεί η επισφάλεια για τους ενοικιαστές.
• Έλεγχος και απαγόρευση των καταχρηστικών ρητρών στα μισθωτήρια συμβόλαια, που συχνά επιβαρύνουν υπέρμετρα τους ενοικιαστές.
• Αυστηρή ρύθμιση του μεσιτικού κλάδου, ώστε να απαγορευτεί η χρέωση μεσιτικής αμοιβής στους ενοικιαστές, μια πρακτική που ήδη θεωρείται αθέμιτη σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
• Ποιοτικοί έλεγχοι των μισθωμένων κατοικιών, ώστε να διασφαλίζεται η καταλληλότητά τους για διαμονή και να μπει τέλος στην ενοικίαση ακατάλληλων ή επικίνδυνων κατοικιών.

Έλεγχος στις αυξήσεις των ενοικίων

Η Ένωση Ενοικιαστών ζητά επίσης τη θέσπιση ανώτατων ορίων στις αυξήσεις των μισθωμάτων κατοικιών, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η κερδοσκοπία που έχει εκτοξεύσει τα ενοίκια σε δυσθεώρητα επίπεδα.

Προτείνει να ισχύσει ένας μηχανισμός ελέγχου των αυξήσεων στα μισθώματα, αντίστοιχος με αυτόν που εφαρμόζεται στις εμπορικές μισθώσεις, όπου η αύξηση του ενοικίου δεν μπορεί να υπερβαίνει το 3% ετησίως.

Παράλληλα, ζητά τη θέσπιση ανώτατου μισθώματος ανά οικιστική ζώνη, το οποίο θα υπολογίζεται με βάση την παλαιότητα του ακινήτου και την ενεργειακή του κλάση. Ένα παρόμοιο μοντέλο εφαρμόζεται ήδη στην Ολλανδία, όπου το ύψος του ενοικίου καθορίζεται με συγκεκριμένους δείκτες, ώστε να αποτρέπεται η αισχροκέρδεια.

Ρύθμιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο ζήτημα των βραχυχρόνιων μισθώσεων τύπου Airbnb, που, σύμφωνα με την Ένωση, έχουν μετατρέψει πολλές περιοχές της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας σε τουριστικά hotspots, εκτοπίζοντας τους μόνιμους κατοίκους.

Η Ένωση θεωρεί ότι οι βραχυχρόνιες μισθώσεις δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως απλές αστικές μισθώσεις, αλλά ως τουριστικές-εμπορικές, με αυστηρή ρύθμιση και όριο στον αριθμό των ακινήτων που διατίθενται στην αγορά με αυτόν τον τρόπο.

Ζητά, μάλιστα, οι βραχυχρόνιες μισθώσεις να υπόκεινται σε ειδικό καθεστώς που θα λαμβάνει υπόψη τη φέρουσα ικανότητα κάθε γειτονιάς, προκειμένου να αποφευχθεί η μαζική μετατροπή ολόκληρων περιοχών σε τουριστικές ζώνες. «Διεκδικούμε την αντιστροφή των διαδικασιών τουριστικοποίησης των πόλεων και την απόδοση των γειτονιών στους κατοίκους τους», αναφέρουν χαρακτηριστικά τα μέλη της Ένωσης.

Η μάχη για την προσιτή στέγη συνεχίζεται

Η Ένωση Ενοικιαστ(ρι)ών Θεσσαλονίκης υπογραμμίζει ότι οι παρεμβάσεις αυτές δεν είναι απλώς επιθυμητές, αλλά απολύτως αναγκαίες για να ανακοπεί η στεγαστική κρίση που μαστίζει τα ελληνικά αστικά κέντρα. Ζητά από την Πολιτεία να αναλάβει άμεση δράση, επισημαίνοντας πως το πρόβλημα της στέγασης δεν αφορά μόνο τους ενοικιαστές, αλλά ολόκληρη την κοινωνία.