Δέκα χρόνια από το δημοψήφισμα ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού στη Θεσσαλονίκη

Στις 18 Μαΐου συμπληρώνονται δέκα χρόνια από το δημοψήφισμα του 2014 κατά της ιδιωτικοποίησης της ΕΥΑΘ.

Πρόκειται για ένα άτυπο δημοψήφισμα το οποίο αποτύπωσε με τον πιο συντριπτικό τρόπο τη βούληση των κατοίκων της Θεσσαλονίκης να μην ιδιωτικοποιηθεί το νερό, αλλά ούτε και η Εταιρεία Ύδρευσης και Αποχέτευσης.

Το TheOpinion κάνει μία αναδρομή στο παρελθόν, καταγράφοντας τις τότε αντιρρήσεις, αλλά και όσα διαδραματίστηκαν φτάνοντας στο σήμερα, δέκα χρόνια μετά. 

Το κρίσιμο ερώτημα

Στο δημοψήφισμα τέθηκε στους πολίτες της Θεσσαλονίκης το ερώτημα για το εάν θα πρέπει να ιδιωτικοποιηθεί η ΕΥΑΘ. Την αφορμή έδωσε το ΤΑΙΠΕΔ, που με διαγωνισμό που είχε προκηρύξει στα χρόνια των μνημονίων, επεδίωκε την πώληση του 67% των μετοχών της ΕΥΑΘ, προκαλώντας τις έντονες αντιρρήσεις και αντιδράσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των πολιτών.

Το άτυπο δημοψήφισμα διεξήχθη στις 18 Μαϊου 2014, μαζί με τον πρώτο γύρο τότε των  αυτοδιοικητικών εκλογών, υπό την αιγίδα της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Κεντρικής Μακεδονίας, της Κίνησης «136», του Σωματείου Εργαζόμενων της ΕΥΑΘ,  της κίνησης «Σώστε το Νερό», αλλά και με τη στήριξη πολιτών.

Παράλληλα είχαν συγκεντρωθεί περισσότερες από 1,9 εκατομμύριο υπογραφές κατά της ιδιωτικοποίησης, ενώ είχαν κατατεθεί και αρκετές προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας.

Οι κάλπες είχαν στηθεί  έξω από 198 εκλογικά κέντρα σε 11 δήμους του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης. Τα ψηφοδέλτια με το «ΝΑΙ» και το «ΟΧΙ»  ήταν φανερά σε όλους, ενώ στην ψηφοφορία βοήθησαν περισσότεροι από χίλιοι εθελοντές και μέλη ευρωπαϊκών οργανώσεων κατά της ιδιωτικοποίησης του νερού.

Συνολικά 218.002 πολίτες είχαν ψηφίσει με 213.508 (98,04%) να τάσσονται κατά της ιδιωτικοποίησης και υπέρ της, μόλις 4.278 (1,96%).

Η καταμέτρηση των ψηφοδελτίων είχε πραγματοποιηθεί σε αίθουσα του δημαρχείου Θεσσαλονίκης, υπό την επίβλεψη της κεντρικής εφορευτικής επιτροπής του δημοψηφίσματος, αποτελούμενη από νομικούς, μέλη του δικηγορικού συλλόγου.

«Η ύδρευση και η αποχέτευση είναι κατοχυρωμένα δημόσια και κοινωνικά αγαθά. Δεν πρέπει και δεν θα αφήσουμε να πουληθούν σε ιδιώτες», είχε δηλώσει  ο δήμαρχος Νεάπολης-Συκεών,   Σίμος Δανιηλίδης. Κατά της ιδιωτικοποίησης είχαν ταχθεί και οι υπόλοιποι δήμαρχοι, με τον τότε δήμαρχο Θεσσαλονίκης, Γιάννη Μπουτάρη να προτείνει η διαχείριση του νερού να γίνεται από τη Μητροπολιτική Ενότητα Θεσσαλονίκης.

Πώς «γεννήθηκε» η ιδέα του δημοψηφίσματος

Η ιδέα του δημοψηφίσματος ξεκίνησε όταν το Σωματείο Εργαζομένων της ΕΥΑΘ και η Κίνηση «136» επισκέφθηκε τους δήμους της Θεσσαλονίκης και ζήτησε να ληφθούν αποφάσεις ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ.

«Ήταν τότε που η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου είχε βγάλει στο σφυρί την ΕΥΑΘ, κάλεσαν σε εκδήλωση ενδιαφέροντος τον Φεβρουάριο του 2013 για αγορά του 51% της εταιρίας και για το management και έτσι εμείς ξεκινήσαμε ένα κάλεσμα για την πρώτη συνέλευση στο δημαρχείο Θεσσαλονίκης στις 28 Φεβρουαρίου του 2013», αναφέρει μιλώντας στο TheOpinion ο Γιώργος Αρχοντόπουλος, πρόεδρος του Σωματείου Εργαζομένων ΕΥΑΘ.

«Όταν έκανε μία κίνηση η τότε κυβέρνηση για εκδήλωση ενδιαφέροντος ή πρόσκληση σε επενδυτικά σχήματα, κάναμε κι εμείς μία ενημέρωση στην πόλη», προσθέτει.

«Σε εκδήλωση που έγινε τότε, αφού πρώτα είχαμε ενημερωθεί για αντίστοιχα δημοψηφίσματα που γίνονταν σε άλλες χώρες όπως στη Γερμανία και στην Ιταλία, σκεφτήκαμε να προτείνουμε κι εμείς κάτι.  Τότε διανύαμε την σκληρή εποχή των μνημονίων. Σκεφτήκαμε και προτείναμε να γίνει ένα δημοψήφισμα, ώστε να αποφασίσουν οι πολίτες τί θέλουν, ιδίως για το νερό που είναι σημαντικό για τη ζωή μας», σημειώνει.

Στην αρχή, όπως λέει ο κ. Αρχοντόπουλος, δειλά – δειλά ξεκίνησαν να οργανώνουν και να καθορίζουν πώς θα γίνει πράξη το δημοψήφισμα. Η αρχή -όπως θυμάται ο ίδιος- έγινε με το πρώτο ψήφισμα καταδίκης  από το δήμο Θεσσαλονίκης και στην πορεία απέκτησε δυναμική το κίνημα κατά της ιδιωτικοποίησης του νερού.

«Όλοι οι δήμαρχοι που υδρεύονται από την ΕΥΑΘ μας στήριξαν», τονίζει.  «Στην αρχή ήταν απλά ψηφίσματα, ενώ κάναμε συνεχείς ενημερώσεις στους πολίτες σε κάθε γειτονιά. Παράλληλα, είχαμε πάνω από 2.000 εθελοντές που συμμετείχαν και βοήθησαν κι αυτό ήταν αξιοθαύμαστο», σχολιάζει.

Στις 14 Μαρτίου 2014 η Περιφερειακή Ένωση Δήμων Κεντρικής Μακεδονίας σε έκτακτη ειδική συνεδρίασή της αποφασίζει ομόφωνα τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος  με συνδιοργανωτές τους έντεκα  δήμους που εξυπηρετούνται από την ΕΥΑΘ, την Κίνηση 136 και το Σωματείο Εργαζομένων της ΕΥΑΘ.

Είχε προηγηθεί ομόφωνη απόφασή της ΠΕΔ ΚΜ και των 11 Δήμων να διεκδικήσουν την ΕΥΑΘ προβάλλοντας το επιχείρημα ότι η Ύδρευση-Αποχέτευση, είναι αποκλειστική αρμοδιότητα των Δήμων, σύμφωνα με τον Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων.

Το μπλόκο από την Κυβέρνηση

Η  κυβέρνηση απαγόρευσε τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος, με εγκύκλιο του τότε υπουργού Εσωτερικών, Γιάννη Μιχελάκη. Είχε χαρακτηρίσει  παράνομο το προγραμματισμένο δημοψήφισμα για την ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ.

Στην εγκύκλιο η οποία απεστάλη στους δήμους  αναφέρονταν  μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: «Περιήλθαν στην υπηρεσία μας καταγγελίες σύμφωνα με τις οποίες την Κυριακή 18 Μαϊου 2014, ημερομηνία διεξαγωγής των εκλογών για δημοτικές και περιφερειακές αρχές σε κάποιους δήμους της χώρας, κάποιοι προτίθενται να στήσουν παράνομα κάλπες εντός σχολικών συγκροτημάτων στα οποία θα διεξάγονται οι εκλογές, προκειμένου οι εκλογείς να ψηφίζουν για θέματα άσχετα με την επίσημη και νομοθετικά προβλεπόμενη εκλογική διαδικασία. Παρακαλείστε να μεριμνήσετε για την ενημέρωση των αντιπροσώπων της δικαστικής αρχής όσο και των εφόρων αντιπροσώπων της δικαστικής αρχής προκειμένου να διεξαχθεί η απρόσκοπτη διεξαγωγή της εκλογικής διαδικασίας».

Η απόφαση του ΣτΕ

Λίγες ημέρες μετά το δημοψήφισμα του 2014 εκδόθηκε η απόφαση του ΣτΕ που  έκρινε αντισυνταγματική την απόφαση μεταβίβασης του 34,033% των μετοχών της ΕΥΔΑΠ. Το τότε σκεπτικό  της απόφασης ήταν ότι μπορεί η ύδρευση και αποχέτευση να μην ανήκουν στον πυρήνα της κρατικής λειτουργίας, ωστόσο, το Σύνταγμα, ορίζει ως υποχρέωση του κράτους να μεριμνά για την προστασία της υγείας των πολιτών.  Έτσι, η  απόφαση αυτή του ΣτΕ ουσιαστικά «μπλόκαρε» κάθε σκέψη να πωληθούν πλειοψηφικά μετοχικά πακέτα της ΕΥΔΑΠ, αλλά και της ΕΥΑΘ.

«Το δημοψήφισμα  ουσιαστικά σταμάτησε την ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ», σχολιάζει  ο πρόεδρος Σωματείου Εργαζομένων ΕΥΑΘ.

Δέκα χρόνια μετά

«Ο αγώνας κατά της ιδιωτικοποίησης του νερού δεν σταματά ποτέ»,  ξεκαθαρίζει σήμερα, δέκα χρόνια μετά, ο Γιώργος Αρχοντόπουλος πρόεδρος Σωματείου Εργαζομένων ΕΥΑΘ.

«Το νερό είναι ένα φυσικό αγαθό απαραίτητο για ζωή, μονοπωλιακό είδος, σίγουρα οι μεγάλες πολυεθνικές θα θέλουν να το ελέγχουν για να έχουν πιο πολλά κέρδη. Έχουν εμφανιστεί κατά καιρούς διάφοροι τρόποι έμμεσης ιδιωτικοποίησης, όπως το Υπερταμείο, το οποίο ήταν ένα καλύτερο ΤΑΙΠΕΔ», υπογραμμίζει και συνεχίζει: «Έχουμε πέντε προσφυγές  στο Συμβούλιο της Επικρατείας  και έχουμε κερδίσει».

«Το Ιούλιο του 2022 η κυβέρνηση προσπάθησε να ακυρώσει την απόφαση του ΣτΕ,  η οποία έλεγε ότι πρέπει να βγει η ΕΥΑΘ από το Υπερταμείο.  Τότε ξανά προσφύγαμε και τον Μάιο του 2023 ήρθε η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας η οποία ζητούσε ουσιαστικά να βγάλει η κυβέρνηση την ΕΥΑΘ από το Υπερταμείο», εξηγεί ο Γιώργος Αρχοντόπουλος.

H μεγάλη συναυλία «Υπερασπίσου το Νερό»

Κάθε προσδοκία  είχε ξεπεράσει η προσέλευση του κόσμου στη συναυλία «Υπερασπίσου το Νερό» το απόγευμα της Κυριακής 2 Απριλίου του 2023 στη Θεσσαλονίκη, δίνοντας ένα ηχηρό μήνυμα κατά της ιδιωτικοποίησης του Νερού.

Χιλιάδες κόσμου συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Αριστοτέλους και ένωσαν τις φωνές τους με αυτές των Θανάση Παπακωνσταντίνου, Δημήτρη Μυστακίδη, Φοίβου Δεληβοριά, Φωτεινής Βελεσιώτου, Χειμερινών Κολυμβητών και του σχήματος της «Πριγκηπέσσας».

Τη συναυλία είχε διοργανώσει  το Σωματείο Εργαζομένων της ΕΥΑΘ, με την υποστήριξη του Συλλόγου Μουσικών Βορείου Ελλάδος και στόχος ήταν – όπως είχαν εξηγήσει οι διοργανωτές –  η ευαισθητοποίηση των πολιτών και «η επανακινητοποίηση όλων, για την υπεράσπιση και διαφύλαξη του αγαθού ωφέλειας».

Η φετινή εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη

Με αφορμή τα δέκα χρόνια από το δημοψήφισμα το Σωματείο Εργαζομένων της ΕΥΑΘ και η Κίνηση «SOSτε το Νερό» διοργανώνουν εκδήλωση, την Παρασκευή 17 Μαΐου στις 18. 30 στον Κήπο των Εποχών, στη Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης.  Σήμερα, Δευτερά θα προηγηθεί συνέντευξη τύπου από  το Σωματείο Εργαζομένων της ΕΥΑΘ και η Κίνηση «SOSτε το Νερό».

Αντιδράσεις για την Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων Ενέργειας και Υδάτων

Η διαχείριση των υδάτων στην χώρα μας αποτελεί μέχρι και σήμερα σημείο τριβής μεταξύ τοπικής  αυτοδιοίκησης και φορέων με την Πολιτεία.

Αναφερόμενος στον τελικό στόχο των σχεδιασμών, ο κ. Αρχοντόπουλος κάνει λόγο για μετατροπή του νερού σε εμπόρευμα.

«Η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων Ενέργειας και Υδάτων είναι μία έμμεση ιδιωτικοποίηση του νερού και φοβόμαστε ότι θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση στην τιμή του δημόσιου αυτού αγαθού», τονίζει και συμπληρώνει ότι «η  κυβέρνηση σχεδιάζει την κατάργηση των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης».

«Όσο είμαστε ενεργοί και πιέζουμε μπορούμε να το σταματήσουμε. Αυτό που καταφέραμε τώρα είναι ότι υπάρχει σήμερα σε αυτή τη μορφή η ΕΥΑΘ, ότι βρίσκεται στο Δημόσιο και ότι τα τιμολόγια δεν έχουν ανεβεί ακόμα», καταλήγει ο κ. Αρχοντόπουλος μιλώντας στο TheOpinion.

Στο μεταξύ, τις διατάξεις που αφορούν τη σύσταση και λειτουργία του Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας καθώς και γνωμοδοτικής επιτροπής και τοπικών επιτροπών, για την προστασία περιλαμβάνει μεταξύ το ΦΕΚ που δημοσιεύθηκε στις αρχές Απριλίου δημιουργώντας σφοδρές αντιδράσεις. όπως αυτή του Περιφερειάρχη Θεσσαλίας,  Δημήτρη Κουρέτα, ο οποίος ζήτησε την  απόσυρση του νομοσχεδίου για την προστασία των Υδάτων και τη σύσταση Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.