Βία κατά των γυναικών: Mία παγκόσμια πανδημία 

Η Κική Αραβίδου αρθρογραφεί στο TheOpinion. Η Κ. Αραβίδου είναι συνιδρύτρια της ομάδας για την γυναικεία ενδυνάμωση και τα γυναικεία δικαιώματα SHE-Society for Help & Empowerment.

 

Η 25^η  Νοεμβρίου είναι  η διεθνής ημέρα εξάλειψης της βίας κατά των γυναικών. Η βία κατά των γυναικών είναι ένα φαινόμενο ανθεκτικό στον χρόνο και στην ουσία του μια συνηθισμένη μορφή καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στον πυρήνα της είναι η εκδήλωση μιας βαθιάς έλλειψης σεβασμού –μια αποτυχία των ανδρών, που είναι αυτοί που κυριαρχούν στην κοινωνία,  να αναγνωρίσουν την ισότητα των φύλων και την αξιοπρέπεια των γυναικών. Πρόκειται για ένα πολιτικό ζήτημα, αφού συνδέεται με ευρύτερα θέματα εξουσίας και ελέγχου στις κοινωνίες μας, που υποσκάπτει τις προσπάθειες γα ανάπτυξη και για την οικοδόμηση ισχυρών δημοκρατικών θεσμών αλλά και δίκαιων και ειρηνικών κοινωνιών.

Αυτού του  είδους η βία δεν έχει  σύνορα, είναι ανεξάρτητη από  την φυλή, την θρησκεία και το κοινωνικό-οικονομικό στάτους. Μπορεί να λάβει πολλές μορφές – σωματική, ψυχολογική, λεκτική, σεξουαλική κ.α., με την οικιακή και ενδοοικογενειακή βία  να αποτελεί  το μεγαλύτερο κομμάτι της. Σύμφωνα με το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC) και πριν την πανδημία μία (1)  στις τρείς (3) γυναίκες παγκοσμίως, περίπου 1 δις γυναίκες,  ήταν θύμα φυσικής ή σεξουαλικής βίας από τον σύζυγο/σύντροφο τους.

Η διαιώνιση της ενδοοικογενειακής βίας συχνά σχετίζεται με την παιδική κακοποίηση.  Τα παιδιά που είναι θύματα ή μάρτυρες βίας ίσως πιστεύουν στην ενήλικη ζωή τους ότι αυτός είναι ο τρόπος να λύνονται οι διαφορές. Αγόρια που μαθαίνουν ότι τις γυναίκες δεν τις σεβόμαστε γιατί  είναι κατώτερες  είναι πιο πιθανόν όταν ενηλικιωθούν να κακοποιήσουν.  Κορίτσια που έχουν γίνει μάρτυρες ενδοοικογενειακής βίας είναι πιο πιθανό να γίνουν θύματα. Με λίγα λόγια ο θύτης μαθαίνει την κακοποιητική συμπεριφορά από την οικογένεια, την κοινότητα, την κουλτούρα του πατριαρχικού συστήματος και η ανδρική βία είναι το έσχατο μέσο κυριαρχίας, ο πιο βίαιος στην πραγματικότητα τρόπος να διατηρηθεί ο έλεγχος. Η πιο ακραία εκδήλωση δε, της έμφυλης βίας είναι η γυναικοκτονία, ένα έγκλημα που βασίζεται στη σχέση ελέγχου θύτη-θύματος αλλά και στη διαιώνιση στερεοτυπικών ρόλων και συμπεριφορών.  Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) η γυναικοκτονία είναι πιο συνηθισμένη σε χώρες που η ανισότητα των φύλων είναι μεγαλύτερη αλλά και σε αυτές που η γυναικεία κυβερνητική εκπροσώπηση είναι μικρότερη.

Σε όποια μορφή και αν εκδηλώνεται, η βία κατά των γυναικών τις οδηγεί  σε κοινωνική περιθωριοποίηση και ψυχολογική κατάρρευση. Μάλιστα, επειδή συνήθως αποσιωπούν την τραυματική εμπειρία τους γιατί δεν τολμούν να την καταγγείλουν λόγω του κοινωνικού στίγματος, συχνά νιώθουν υπεύθυνες για την κακοποίηση τους. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η βία έχει επιπλοκές με μακριά χρονική διάρκεια στην υγεία και την ευζωία των γυναικών, με το 35% αυτών που επιβιώνουν να αντιμετωπίζουν κάποιας μορφής σωματικού τραύματος που μπορεί  να επιφέρει  μέχρι και θάνατο.  Επίσης εμφανίζουν υψηλότερη πιθανότητα  σε εθισμούς όπως το κάπνισμα και το αλκοόλ, όπως και επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά. 

Οι συνέπειες αυτές δημιουργούν  ένα σημαντικό θέμα δημόσιας υγείας καθώς  το κοινωνικό και το οικονομικό κόστος που σχετίζεται με τις υγειονομικές υπηρεσίες, την μείωση της παραγωγικότητας, την απονομή δικαιοσύνης κ.α.  υπολογίζεται παγκοσμίως σε 3,6 τρις δολάρια.

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ για να μειωθεί η ενδοοικογενειακή βία χρειάζεται η ισότητα των φύλων να εμπεδωθεί ατομικά αλλά και κοινωνικά. Οι επενδύσεις στην υγεία και την εκπαίδευση είναι ένας παράγοντας γιατί υπάρχει μια αντιστρόφως ανάλογη σχέση μεταξύ της εκπαίδευσης και της ενδοοικογενειακής βίας.  Τα χαμηλότερα επίπεδα μόρφωσης συνδυάζονται με μεγαλύτερη πιθανότητα ενδοοικογενειακής  βίας.

 Κοινωνικο-συναισθηματικά προγράμματα εκπαίδευσης της νεολαίας, προγράμματα  για την προώθηση υγιών σχέσεων με βάση τον σεβασμό, για ζευγάρια και οικογένειες έτσι ώστε οι άντρες και τα αγόρια να γίνουν σύμμαχοι στον αγώνα εξάλειψης της βίας, ενδυνάμωση του υποστηρικτικού περιβάλλοντος με   προγράμματα για γονεϊκές δεξιότητες, δημιουργία περιβάλλοντος προστασίας στο σχολείο, στο σπίτι, τη γειτονιά, την εργασία,  μεγαλύτερη οικονομική στήριξη των οικογενειών  και  υποστήριξη των θυμάτων, είναι κάποιες ενδεικτικές παρεμβάσεις.  Επίσης ενημέρωση και ενίσχυση της αυτοπεποίθησης των γυναικών και πολυδιάστατη στήριξη τους για να θέσουμε τέρμα στην κλιμάκωση αυτού του είδους βίας.

Το νομικό θεσμικό πλαίσιο είναι προφανώς ένας ακόμη παράγοντας για την υποστήριξη των θυμάτων αλλά η αλλαγή θα έρθει με το σπάσιμο των στερεοτύπων, με την ανατροπή συστημάτων και νοοτροπιών και αυτό επιτυγχάνεται μέσω της εκπαίδευσης. Ο ρόλος του σχολείου μπορεί να είναι καταλυτικός μέσω δράσεων και μαθημάτων που θα επικεντρώνονται στις  προκαταλήψεις, τα στερεότυπα, στις έννοιες της συναίνεσης, της αυτοδιάθεσης κλπ.

Μέχρι όμως να πετύχουμε την επιθυμητή  ισότητα των φύλων στην κοινωνία μας, χρειάζεται να δημιουργηθεί ένα δίκτυο προστασίας με Ξενώνες Φιλοξενίας σε κάθε Δήμο και με Συμβουλευτικά Κέντρα που θα στηρίζουν τις γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας και τα παιδιά τους, παρέχοντάς τους δωρεάν ψυχολογική και νομική βοήθεια αλλά και  οικονομική υποστήριξη  μέχρι να ορθοποδήσουν.  

Έχουμε πλέον την ωριμότητα σαν κοινωνία  να θέσουμε την  ισότητα σαν βασικό κοινωνικό στόχο, αφού εκτός ότι αποτελεί ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, είναι απαραίτητο συστατικό για μια σύγχρονη δημοκρατική κοινωνία.