Τι είναι η Δημοκρατία μας;

Αρθρογραφεί στο TheOpinion o καθηγητής Άρης Στυλιανού, μέλος Κ.Ε. της Νέας Αριστεράς. 

 

Τι είναι η Δημοκρατία μας; Όχι, δεν είναι οι κάμποι, δεν είναι τα άσπαρτα ψηλά βουνά, ούτε ο ήλιος της που χρυσολάμπει, ούτε τα άστρα της τα φωτεινά. Η Δημοκρατία μας είναι το κράτος του δήμου, δηλαδή είναι η δύναμη του λαού, η λαϊκή κυριαρχία, η βούληση και συμμετοχή των πολιτών, τα θεμελιώδη ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, οι δημοκρατικοί θεσμοί. Η Δημοκρατία μας αναζωογονείται από την ενεργό παρέμβαση του λαού στις εξελίξεις.

            Από αυτή την άποψη, οι μεγαλειώδεις δημοκρατικές κινητοποιήσεις της Παρασκευής 28 Φεβρουαρίου 2025 για τα Τέμπη έχουν ήδη αποκτήσει ιστορικό χαρακτήρα και προσφέρουν μια βαθιά ανάσα οξυγόνου στην κοινωνία και στην Ελληνική Δημοκρατία. Πρόκειται για τις πιο μαζικές συγκεντρώσεις που έχουν γίνει στη χώρα εδώ και πολλές δεκαετίες. Για να συναντήσουμε ανάλογα πλήθη στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού, μάλλον πρέπει να γυρίσουμε στο καλοκαίρι του 1974. Θα τολμούσα λοιπόν να χαρακτηρίσω αυτό που ζούμε ως μια «νέα Μεταπολίτευση».

Μάλιστα, οι κινητοποιήσεις αυτές δεν προκάλεσαν κοινωνική πόλωση. Δεν υπήρξε κοινωνικό μπλοκ που να στάθηκε απέναντί τους, όπως συνέβαινε με τις αντιμνημονιακές διαδηλώσεις την περίοδο 2011-2012, μολονότι ο χαρακτήρας των συγκεντρώσεων ήταν ευθέως αντικυβερνητικός. Ενώ η απέλπιδα προσπάθεια ορισμένων θλιβερών φιλοκυβερνητικών διανοουμένων να διαμορφώσουν ένα ρεύμα «Δεν θα πάω» στέφθηκε από παταγώδη αποτυχία.

Συνολικότερα, η κυβερνητική καμπάνια ενάντια στις συγκεντρώσεις συνετρίβη. Μια κυβέρνηση που επί πεντέμισι χρόνια είχε προκαλέσει πολιτική παράλυση στους αντιπάλους της με τις σπουδαίες επιδόσεις της στο επικοινωνιακό πεδίο, τώρα υπέστη μια πρωτοφανή επικοινωνιακή πανωλεθρία, δείγμα της ριζικής αλλαγής του πολιτικού σκηνικού. Όσα λένε οι κυβερνώντες όχι μόνο δεν πείθουν τους πολίτες, αλλά λειτουργούν ενισχυτικά για τις κινητοποιήσεις γιατί θεωρούνται, και δικαίως, εμπαιγμός. Η κυβέρνηση αδυνατεί να δημιουργήσει ρωγμές σε αυτή την κοινωνική συμμαχία που συγκροτείται στη βάση των αιτημάτων για αλήθεια και δικαιοσύνη.

Ο πρωθυπουργός, σαν να ήταν κάποιος σχολιαστής της πολιτικής επικαιρότητας, σε κυριακάτικη ανάρτησή του σημείωσε ότι με τις κινητοποιήσεις «η Δημοκρατία μας απέδειξε τη δύναμή της». Μόνο που παρέλειψε να μας πει έναντι τίνος απέδειξε τη δύναμή της. Ο πρωθυπουργός ξέχασε να αναφέρει ότι στις 28/2 η Δημοκρατία όρθωσε το ανάστημά της απέναντι στον ίδιο και την κυβέρνησή του με το αίτημα: παραιτηθείτε!

«Η κοινωνία διχάζεται, ενώ θα έπρεπε να ενώνεται», είπε στη Βουλή ο κ. Μητσοτάκης. Καμώνεται πως δεν αντιλαμβάνεται ότι η κοινωνία έχει ενωθεί, για πρώτη φορά με τόσο καθολικό τρόπο. Έχει ενωθεί απέναντι στον ίδιο και στην κυβέρνησή του. Ο πρωθυπουργός και ορισμένοι υπουργοί του το μόνο που κάνουν είναι να «πουλάνε τρέλα» και να κοροϊδεύουν κατάμουτρα όλη την κοινωνία.

Προκύπτει εδώ ένα ερώτημα: γιατί οι τωρινές διαδηλώσεις ήταν πολύ μεγαλύτερες από τις αντίστοιχες που έγιναν αμέσως μετά την τραγωδία ή από εκείνες στην πρώτη επέτειο το 2024; Η απάντηση είναι πως τώρα πια έχει αποκαλυφθεί πλήρως ότι έγινε μεθοδευμένη και οργανωμένη συγκάλυψη και έχει υπάρξει η ασέβεια προς τους συγγενείς των 57 νεκρών, με αποτέλεσμα να γιγαντώνεται η κοινωνική δυσφορία απέναντι στην αλαζονεία και την καθεστωτική αντίληψη που εκφράζει η κυβέρνηση. Η πάνδημη υποστήριξη των συγκεντρώσεων αποτελεί σημείο καμπής, δηλώνοντας την επιθυμία της κοινωνίας να μπει ένα οριστικό τέλος στο καθεστώς Μητσοτάκη.

Όντως, το κυβερνητικό σύστημα εξουσίας βρίσκεται σε αποδρομή και παρουσιάζεται καθημερινά ολοένα και πιο αδύναμο. Αυτό το σύστημα, που μέχρι σήμερα στηριζόταν σε μια πολυσυλλεκτική συναίνεση, βρίσκεται πλέον αντιμέτωπο με την πιο ευρεία κοινωνική συμμαχία που τείνει να συγκροτηθεί εδώ και δεκαετίες. Βεβαίως, εξακολουθεί να υφίσταται η αδυναμία της πολιτικής αντιπολίτευσης, αλλά σε τελική ανάλυση καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να σταθεί όταν έχει απέναντί της τον λαό στους δρόμους.

Δεν είναι τυχαίο ότι, στην αρχαία Ελλάδα, το πρώτο όνομα της δημοκρατίας ήταν «ισονομία». Αυτή η επιθυμία για ίσο νόμο, για ισότητα, για δικαιοσύνη, αυτή ήταν που ενέπνευσε όλους τους δημοκρατικούς αγώνες. Διότι η δημοκρατία ποτέ δεν είναι αυτονόητη, αλλά πάντα μπορεί να επιτυγχάνεται, στον έναν ή στον άλλον βαθμό, μόνο με μεγάλους αγώνες, με επίμονες προσπάθειες, με διαρκείς φροντίδες. Η δημοκρατία είναι πάντοτε εν κινήσει, βρίσκεται σε ρευστή και δυναμική κατάσταση, σε μια διαρκή διακύβευση. Πρέπει να την καλλιεργούμε και να την φροντίζουμε ακατάπαυστα. Χρειάζεται μονίμως εμβάθυνση και εκπλάτυνση. Σε αυτό συμβάλλουν καίρια οι κινητοποιήσεις για τα Τέμπη.

Ταυτόχρονα, πρέπει να μεριμνούμε διαρκώς για την προστασία της Δημοκρατίας μας γιατί, παρά τις αδυναμίες και τα ελαττώματά της, παρά τις κριτικές που της έχουν ασκηθεί, η δημοκρατία είναι το μόνο πολίτευμα, στη μέχρι τώρα ιστορική εμπειρία, που μπορεί να συνδυάζεται κατά τον καλύτερο τρόπο με την ελευθερία, την ισότητα, την αδελφοσύνη, την αλληλεγγύη και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Είναι βέβαιο ότι η δημοκρατία έχει ανάγκη από συνεχή και βαθύ εκδημοκρατισμό. Στη σημερινή εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία, με τις παγκόσμιες κρίσεις (κλιματική, οικονομική, ενεργειακή, πολεμικών συγκρούσεων), χρειάζεται να επινοήσουμε ξανά πολλές πτυχές της δημοκρατικής θεωρίας και πρακτικής, νοηματοδοτώντας εκ νέου την πολιτική. Εκτός από τη διαφύλαξη της ειρήνης, το κρίσιμο ζήτημα για τη σημερινή και την αυριανή δημοκρατία είναι η σχέση που θα διατηρούν στο εσωτερικό της η ισότητα με την ελευθερία, με στόχο τη μείωση των ανισοτήτων και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Στην Ευρώπη, σήμερα, βρισκόμαστε σε ένα οριακό σημείο, όπου ή θα λειτουργήσει η δημοκρατία προς όφελος των πολλών ή θα συντριβεί οριστικά η ευρωπαϊκή ιδέα κάτω από το βάρος των εξοπλισμών και από τα κέρδη των ολιγαρχών.

Στην Ελλάδα, σήμερα, πρέπει να φύγει άμεσα η κυβέρνηση της συγκάλυψης και ο ψεύτης πρωθυπουργός. Και είναι η ώρα να σχεδιάσουμε από την αρχή ένα σύγχρονο κράτος, που θα έχει στρατηγικό σχέδιο, θα στηρίζει υποδομές και θα μεριμνά για την ασφάλεια, την ανάπτυξη και την κοινωνική δικαιοσύνη. Το στοίχημα που οφείλουν να κερδίσουν οι αριστερές και προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις είναι να συνεννοηθούν και να συγκλίνουν σε μια προγραμματική συμφωνία, προκειμένου να συγκροτηθεί μια πολιτική συμμαχία ως αντίπαλο δέος στη δεξιά και την ακροδεξιά, με ορίζοντα τις ερχόμενες βουλευτικές εκλογές.