«Πυρηνική Ένέργεια, ναι παρακαλώ»; Οι Μικροί Αρθρωτοί Αντιδραστήρες: Η ναυτιλία, η πράσινη μετάβαση και η ευρωπαϊκή πρόκληση της πυρηνικής τεχνολογίας

Αρθρογραφεί στο TheOpinion, ο Διονύσης Μαγουλάς, Πολιτικός Επιστήμονας. 

Σε μια εποχή που η ενεργειακή μετάβαση επιταχύνεται υπό την πίεση της κλιματικής κρίσης, οι τεχνολογίες πυρηνικής ενέργειας επανέρχονται στον δημόσιο διάλογο υπό νέο πρίσμα. Η απολιγνιτοποίηση και η ανάγκη για απανθρακοποίηση «δύσκολων» τομέων όπως η βαριά βιομηχανία και η ναυτιλία, στρέφουν πλέον την προσοχή σε νέες, πιο ευέλικτες και ασφαλείς μορφές πυρηνικής παραγωγής ενέργειας. Οι Μικροί Αρθρωτοί Αντιδραστήρες (Small Modular Reactors – SMRs) αναδεικνύονται έτσι σε ένα τεχνολογικό στοίχημα με υψηλό ρίσκο αλλά και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες δυνατότητες.

Στο πλαίσιο του πρόσφατου συνεδρίου «Energy Transition Summit: East Med & Southeast Europe», ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έθεσε το ζήτημα δημόσια, για πρώτη φορά σε αυτό το επίπεδο. Μιλώντας στην αρχισυντάκτρια κλιματικής ενέργειας των Financial Times, Emiliya Mychasuk, δήλωσε ότι η Ελλάδα είναι «ανοιχτή στη χρήση πυρηνικής ενέργειας μέσω νέων τεχνολογιών», καλώντας παράλληλα σε δημιουργία κοινής ομάδας εργασίας για τη μελέτη της εφαρμογής των SMRs στη ναυτιλία. Η τοποθέτηση αυτή, πέρα από τον συμβολισμό της, σηματοδοτεί μια πιθανή στροφή της χώρας σε έναν τεχνολογικό χώρο που έως τώρα αντιμετωπιζόταν με επιφυλακτικότητα.

Οι Μικροί Αρθρωτοί Αντιδραστήρες είναι νέας γενιάς πυρηνικές μονάδες μικρότερου μεγέθους, σχεδιασμένες ώστε να κατασκευάζονται εργοστασιακά και να συναρμολογούνται επιτόπου. Η ισχύς τους κυμαίνεται από μερικές δεκάδες έως 300 MWe, ενώ βασικά τους πλεονεκτήματα είναι η ευκολία μεταφοράς, η αρθρωτότητα (modularity), η αυξημένη παθητική ασφάλεια και η δυνατότητα χρήσης τους σε απομακρυσμένες περιοχές ή ακόμα και σε πλοία. Ήδη αρκετές χώρες – όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Νότια Κορέα – έχουν προχωρήσει σε αδειοδοτήσεις πιλοτικών SMRs, ενώ το ενδιαφέρον της ναυτιλίας είναι ραγδαία αυξανόμενο.

Η εφαρμογή των SMRs στη ναυτιλία είναι ιδιαίτερα ελκυστική: μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, υψηλή ενεργειακή πυκνότητα, και δυνατότητα λειτουργίας για πολλά έτη χωρίς ανεφοδιασμό. Παράλληλα, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και σε πλωτές ή νησιωτικές ενεργειακές υποδομές. Ωστόσο, οι προκλήσεις είναι υπαρκτές: ζητήματα ασφάλειας, νομικού πλαισίου, δημόσιας αποδοχής και διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων καθιστούν αναγκαία την ύπαρξη ενός πλήρους ρυθμιστικού οικοσυστήματος.

Ο διάλογος για τη χρήση των SMRs στην Ευρώπη και διεθνώς έχει ξεκινήσει και είναι έντονος και πολυφωνικός. Οι υποστηρικτές της χρήσης τους τονίζουν τη συμβολή τους στην απανθρακοποίηση, την ενεργειακή ανεξαρτησία και τη γεωστρατηγική ασφάλεια. Επισημαίνουν τη δυνατότητα κατασκευής τους σε περιοχές χωρίς πρόσβαση σε σταθερά δίκτυα ή τη χρήση τους σε πλοία που δραστηριοποιούνται σε διεθνείς μεταφορές.

Αντίθετα, οι επικριτές προβάλλουν τις αιτιάσεις τους για τον κίνδυνο ατυχήματος, το υψηλό κόστος ανάπτυξης, την αβεβαιότητα για τη διαχείριση των αποβλήτων, καθώς και τον φόβος «πυρηνικοποίησης» της ναυτιλίας. Οι οικολογικές οργανώσεις επιμένουν ότι οι ΑΠΕ, σε συνδυασμό με αποθήκευση και ηλεκτροκίνηση, μπορούν να επιτύχουν την απαραίτητη ενεργειακή μετάβαση χωρίς την εμπλοκή πυρηνικής ενέργειας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση παρακολουθεί ενεργά τις εξελίξεις. Η Επιτροπή έχει αναγνωρίσει τα SMRs ως πιθανό μέρος του ενεργειακού μείγματος στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας, χωρίς όμως να έχει ακόμη υιοθετήσει ενιαίο κανονιστικό πλαίσιο. Ο διάλογος συνεχίζεται τόσο σε επίπεδο Euratom όσο και με εμπλοκή οργανισμών όπως η EMSA για τη ναυτιλία. Η Ελλάδα, ως ναυτιλιακή δύναμη, μπορεί να παίξει κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής – όχι μόνο προωθώντας τις δικές της ανάγκες, αλλά και διαμορφώνοντας ευρωπαϊκούς κανόνες ασφαλείας, εκπαίδευσης και διαφάνειας.

Η πυρηνική ενέργεια δεν είναι πανάκεια, αλλά μπορεί να αποτελέσει ένα συμπληρωματικό εργαλείο στην προσπάθεια για απανθρακοποίηση – ιδίως σε τομείς όπου οι λύσεις των ΑΠΕ παραμένουν τεχνικά ή οικονομικά ανεπαρκείς. Οι Μικροί Αρθρωτοί Αντιδραστήρες μπορούν να προσφέρουν ευελιξία, ασφάλεια και καθαρή ενέργεια, υπό την προϋπόθεση ότι θα ενταχθούν σε ένα αυστηρά εποπτευόμενο, διαφανές και δημοκρατικά ελεγχόμενο πλαίσιο.

Ο δρόμος προς την υιοθέτηση των SMRs στην Ευρώπη και στη ναυτιλία ειδικότερα δεν είναι εύκολος. Αλλά ο ανοιχτός, σοβαρός και τεκμηριωμένος διάλογος – όπως αυτός που φαίνεται να ξεκινά και στην Ελλάδα – είναι αναγκαία προϋπόθεση. Σε αυτή τη βάση, η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να πρωτοστατήσει και όχι απλώς να ακολουθήσει τις εξελίξεις.