Πρόγραμμα SAFE: Ευρωπαϊκή αμυντική κυριαρχία με ελληνικό αποτύπωμα

Αρθρογραφεί στο TheOpinion ο Διονύσης Μαγουλάς, Πολιτικός Επιστήμονας 

Η πρόσφατη απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να συμμετάσχει η Ελλάδα ενεργά στο νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα SAFE (Strategic Technologies for Europe Platform), ύψους 1,2 δισ. ευρώ, συνιστά μια στρατηγική επιλογή με πολλαπλά οφέλη, τόσο για την εθνική άμυνα όσο και για την ελληνική οικονομία. Σε μια εποχή γεωπολιτικής αστάθειας, με την απειλή του αναθεωρητισμού να παραμένει παρούσα στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης, η συμμετοχή της χώρας σε ένα κοινό ευρωπαϊκό επενδυτικό πλαίσιο για την άμυνα και τις τεχνολογίες αιχμής δεν είναι απλώς μια ευκαιρία, αλλά αποτελεί αναγκαιότητα.

Το πρόγραμμα SAFE αποτελεί τον πιο πρόσφατο κρίκο στην αλυσίδα πρωτοβουλιών της ΕΕ για την ενίσχυση της στρατηγικής της αυτονομίας. Σε συνέχεια του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας (EDF) και των Permanent Structured Cooperation (PESCO) έργων, η ΕΕ επιχειρεί πλέον όχι μόνο να ενισχύσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες, αλλά να επενδύσει και σε κρίσιμες τεχνολογίες με διττή (dual-use) χρήση: από τεχνητή νοημοσύνη και κυβερνοασφάλεια, μέχρι δορυφορικές εφαρμογές και προηγμένα υλικά.

Η συμμετοχή της Ελλάδας στη χρηματοδότηση του SAFE την καθιστά συμμέτοχη στη χάραξη των κανόνων του παιχνιδιού. Ενισχύει την εθνική της φωνή στους μηχανισμούς διακυβέρνησης του προγράμματος και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για συμμετοχή ελληνικών εταιρειών, πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων σε έργα υψηλής προστιθέμενης αξίας. Πρακτικά, πρόκειται για μια στρατηγική επένδυση σε εθνική κυριαρχία μέσω της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Η ελληνική αμυντική βιομηχανία, παρότι διαθέτει σημαντική τεχνογνωσία και ιστορικό, είχε βρεθεί για χρόνια στο περιθώριο, λόγω χρόνιων στρεβλώσεων, έλλειψης στρατηγικού σχεδιασμού και κρατικοδίαιτης νοοτροπίας. Η επανεκκίνηση του κλάδου τα τελευταία χρόνια, με εμβληματικά παραδείγματα όπως η ΕΑΒ, τα ΕΑΣ, αλλά και η είσοδος ιδιωτικών εταιρειών σε διεθνή projects βρίσκει τώρα έναν ισχυρό χρηματοδοτικό βραχίονα στο SAFE.

Μέσω του SAFE, η Ελλάδα μπορεί να κεφαλαιοποιήσει την εμπειρία της σε κρίσιμα υποσυστήματα, να συμμετάσχει σε συμπαραγωγές ευρωπαϊκών οπλικών συστημάτων και να στηρίξει την εγχώρια αλυσίδα αξίας, δημιουργώντας θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης. Η εστίαση του προγράμματος στην «ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία» αποτελεί πρόκληση αλλά και ευκαιρία: όσες ελληνικές επιχειρήσεις καταφέρουν να ενταχθούν σε διακρατικά consortium θα βρουν διέξοδο στην ευρωπαϊκή αγορά και πρόσβαση σε τεχνογνωσία που σήμερα τους λείπει.

Πέρα από τον στενό αμυντικό πυλώνα, το SAFE συνδέεται άμεσα με τις τεχνολογίες του μέλλοντος. Το πρόγραμμα δεν περιορίζεται στα οπλικά συστήματα, αλλά προωθεί στρατηγικές τεχνολογίες που μπορούν να αλλάξουν το παραγωγικό πρότυπο της Ευρώπης και, κατ’ επέκταση, της Ελλάδας. Εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης, κυβερνοασφάλεια, 5G και 6G επικοινωνίες, προηγμένα ημιαγωγά και δορυφορικά δίκτυα μπορούν να αποκτήσουν και εμπορική χρήση, δίνοντας ώθηση σε νεοφυείς επιχειρήσεις (startups), spin-offs πανεπιστημίων και εξαγώγιμα προϊόντα.

Η Ελλάδα έχει ήδη καταγράψει σημαντικά βήματα σε αυτό το πεδίο: συμμετοχή σε ευρωπαϊκά δίκτυα υπερυπολογιστών, δημιουργία κέντρων αριστείας σε τεχνητή νοημοσύνη και κυβερνοάμυνα, σύμπραξη με μεγάλες πολυεθνικές στον τομέα της καινοτομίας. Η ενοποίηση αυτών των πρωτοβουλιών υπό την ομπρέλα του SAFE μπορεί να λειτουργήσει ως επιταχυντής για την ελληνική οικονομία, προσδίδοντας βάθος και διάρκεια σε έναν αναδυόμενο τομέα.

Η σύνδεση αμυντικής επάρκειας και οικονομικής ανάπτυξης δεν είναι νέα ιδέα — ωστόσο, σήμερα αποκτά μια νέα μορφή, πιο σύνθετη και πιο παραγωγική. Η ασφάλεια παύει να είναι απλώς δαπάνη· γίνεται επένδυση. Η αμυντική τεχνολογία δεν είναι πλέον μόνο στρατιωτικό απόθεμα· γίνεται κινητήρας καινοτομίας.

Για την Ελλάδα, μια χώρα που βρίσκεται σε στρατηγικά κρίσιμη γεωγραφική θέση και αντιμετωπίζει καθημερινές προκλήσεις εθνικής κυριαρχίας, η συμμετοχή στο SAFE σημαίνει ότι ενισχύει την αποτρεπτική της ισχύ όχι μόνο μέσω εξοπλισμών, αλλά και μέσω της τεχνολογικής της αυτάρκειας. Παράλληλα, δημιουργεί νέους πυλώνες ανάπτυξης σε περιφέρειες με ισχυρή στρατιωτική ή βιομηχανική παρουσία, από την Τανάγρα και τη Λάρισα, μέχρι το Σχηματάρι και τη Βόρεια Ελλάδα.

Η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να δει στο SAFE όχι απλώς έναν ευρωπαϊκό μηχανισμό, αλλά ένα εργαλείο εθνικής στρατηγικής. Με συμμετοχή στη χρηματοδότηση και προώθηση της εγχώριας καινοτομίας, με ενίσχυση της αμυντικής αυτάρκειας και της ευρωπαϊκής συνεργασίας, και με προοπτική δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας και εξαγώγιμης τεχνολογίας, η χώρα κάνει ένα βήμα προς τα εμπρός.

Το διακύβευμα είναι σαφές: δεν πρόκειται μόνο για την άμυνα του αύριο, αλλά για το παραγωγικό πρότυπο της επόμενης δεκαετίας. Και σε αυτό το στοίχημα, η Ελλάδα οφείλει όχι απλώς να συμμετέχει, αλλά να πρωταγωνιστεί.