Όταν οι άνθρωποι δυσκολεύονται ψυχολογικά τους καλοκαιρινούς μήνες

Αρθρογραφεί στο TheOpinion η Αγνή Μήλιου, Κλινική Ψυχολόγος MSc ΑΠΘ – Ψυχοθεραπεύτρια

Το καλοκαίρι, για πολλούς, είναι η εποχή των διακοπών, του ήλιου, της ελευθερίας. Μία περίοδος που συνδέεται με θετικές προσδοκίες: ξεκούραση, ταξίδια, βόλτες στην παραλία, στιγμές ανεμελιάς με φίλους ή οικογένεια.m

Αυτή η εικόνα ενισχύεται έντονα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τη διαφήμιση και τη γενικότερη κουλτούρα γύρω από την εποχιακή ευφορία. Ωστόσο, η πραγματικότητα για πολλούς ανθρώπους διαφέρει. Πίσω από τις προσδοκίες, κρύβεται μία πιο σιωπηλή, αθέατη πλευρά του καλοκαιριού: η ψυχική επιβάρυνση, η μοναξιά, η συναισθηματική δυσκολία.

Για κάποιους, το καλοκαίρι δεν είναι η πολυαναμενόμενη ανάπαυλα, αλλά μία περίοδος έντονου εσωτερικού αγώνα και προσπάθειας.

Η κοινωνική πίεση που δημιουργείται τους καλοκαιρινούς μήνες δεν είναι πάντα εμφανής, αλλά είναι βαθιά εσωτερικευμένη. Η κοινωνία επιτάσσει ότι πρέπει να περνάς καλά. Αν δεν πηγαίνεις διακοπές, αν δεν έχεις παρέα, αν δεν ποστάρεις selfies στην παραλία ή αν νιώθεις “κάπως”, τότε “απέχεις“ από τα δρώμενα.

Η ιδέα ότι το καλοκαίρι “οφείλει” να είναι ευχάριστο οδηγεί πολλούς ανθρώπους στο να νιώθουν ενοχές για τα δύσκολα συναισθήματά τους. Η θλίψη, η αίσθηση κενού ή ο ψυχικός πόνος γίνονται σχεδόν “απαγορευμένα”, δημιουργώντας μία αίσθηση ντροπής για ό,τι νιώθουμε.

Παράγοντες που συμβάλλουν στην ψυχική επιβάρυνση του καλοκαιρινούς μήνες:

1. Μοναξιά και Κοινωνική Απομόνωση Το καλοκαίρι μπορεί να εντείνει το αίσθημα μοναξιάς. Καθώς οι ρυθμοί αλλάζουν, οι πόλεις αδειάζουν και οι συγγενείς, φίλοι ή συνάδελφοι φεύγουν για διακοπές, όσοι μένουν πίσω μπορεί να νιώσουν μόνοι. Η απουσία κοινωνικών επαφών σε μία εποχή που “όλοι διασκεδάζουν” δημιουργεί ένα συναίσθημα αόρατης αποξένωσης. Επίσης άνθρωποι μοναχικοί, άνθρωποι που έχουν βιώσει κάποια απώλεια αγαπημένου τους προσώπου, άλλοι συναισθηματικά τραυματισμένοι δυσκολεύονται ιδιαίτερα την περίοδο του καλοκαιριού.

2. Οικονομικές Δυσκολίες Οι καλοκαιρινές διακοπές δεν είναι αυτονόητες για όλους. Πολλοί άνθρωποι — και ιδιαίτερα οικογένειες, φοιτητές, άνεργοι ή εργαζόμενοι με χαμηλό εισόδημα — αδυνατούν να ανταπεξέλθουν οικονομικά σε διακοπές, κάτι που τους αποκλείει από τη συλλογική “καλοκαιρινή εμπειρία”. Το αποτέλεσμα είναι έντονο αίσθημα κοινωνικής ανισότητας και απογοήτευσης.

3. Εικόνα σώματος και Αυτοεκτίμησης Το καλοκαίρι είναι συνδεδεμένο με την έκθεση του σώματος — ελαφρύ ντύσιμο που αποκαλύπτει περισσότερα σημεία του, μαγιό κλπ. Για άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση, τραυματικές εμπειρίες γύρω από το σώμα τους, διατροφικές διαταραχές αυτή η περίοδος μπορεί να γίνει ψυχολογικά πολύ επιβαρυντική. Η συνεχής σύγκριση με τα “ιδανικά σώματα” των social media δημιουργεί μεγάλες εσωτερικές συγκρούσεις, άγχος και ένταση.

4. Διακοπή της ρουτίνας Εκείνοι που στηρίζονται στη σταθερότητα της καθημερινότητας για να κρατήσουν την ψυχική τους υγεία σε ισορροπία, βιώνουν δυσκολία με την απουσία ρυθμού. Η αίσθηση κενού ή αδράνειας, όταν διακόπτονται οι καθημερινές συνήθειες, μπορεί να πυροδοτήσει κρίσεις άγχους, κατάθλιψης ή υπαρξιακής αβεβαιότητας.

5.Αύξηση θερμοκρασίας περιβάλλοντος Οι υψηλές θερμοκρασίες επιβαρύνουν την ψυχική υγεία των ανθρώπων δημιουργώντας πίεση, ένταση και στρες.

Η εποχική κατάθλιψη, καλοκαιρινή κατάθλιψη ή μελαγχολία

Ενώ η εποχική συναισθηματική διαταραχή συνδέεται κυρίως με τους χειμερινούς μήνες, υπάρχει και η καλοκαιρινή κατάθλιψη. Αν και λιγότερο διαδεδομένη, είναι εξίσου πραγματική. Τα άτομα που τη βιώνουν μπορεί να εμφανίζουν:

• Αϋπνία ή διαταραγμένο ύπνο • Απώλεια όρεξης και διάθεσης • Ευερεθιστότητα ή δυσκολία συγκέντρωσης • Υπερβολική ανησυχία ή αίσθηση “έντασης” • Μειωμένη ενέργεια και αίσθηση συναισθηματικής εξάντλησης

Συχνά δεν αναγνωρίζεται ως κατάθλιψη επειδή “δεν ταιριάζει” στο στερεότυπο της χειμερινής μελαγχολίας.

Τρόποι Αντιμετώπισης και Αυτοφροντίδα

Η αναγνώριση της κατάστασης είναι το πρώτο και βασικό βήμα. Η αποδοχή του τί νιώθουμε, χωρίς ενοχές, αποτελεί μία πράξη εσωτερικής ελευθερίας. Κάποιες πρακτικές που μπορούν να βοηθήσουν είναι:

• Αποφυγή υπερβολικής έκθεσης στα social media, ειδικά σε περιόδους συναισθηματικής ευαισθησίας.

• Διατήρηση μικρών ρουτινών μέσα στην ημέρα: ένα πρωινό περπάτημα, λίγο διάβασμα, μουσική, φροντίδα εαυτού, οτιδήποτε μας κάνει να νιώθουμε όμορφα.

• Επικοινωνία με ανθρώπους που μας κάνουν να νιώθουμε ασφάλεια — έστω κι αν είναι ένα άτομο που “απλώς μας ακούει”.

• Μικρές “διακοπές” στην καθημερινότητα: βόλτες στην πόλη, χαλάρωση σε χώρους με πράσινο, μία νέα ασχολία κλπ.

• Αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας όταν η δυσκολία διαρκεί ή γίνεται έντονη. Η ψυχολογική υποστήριξη δεν είναι πολυτέλεια. Είναι φροντίδα ζωής.

Αποδοχή όλων των συναισθημάτων

Το καλοκαίρι δεν χρειάζεται να είναι γιορτή για όλους. Κάποιες φορές είναι απλώς μία ακόμη εποχή του χρόνου. Άλλες φορές είναι μία ήσυχη περίοδος ενδοσκόπησης. Κι αυτό είναι απολύτως αποδεκτό.

Αν είσαι κάποιος που δυσκολεύεται αυτή την εποχή, να θυμάσαι: δεν είσαι μόνος. Δεν χρειάζεται να νιώθεις “κάπως” και δεν χρειάζεται επίσης να νιώθεις χαρούμενος. Εάν από την άλλη είσαι κάποιος που γνωρίζει ανθρώπους που δυσκολεύονται αυτήν την εποχή ένα τηλεφώνημα, ένα μήνυμα, ένα “σε σκέφτομαι”, ή η φυσική σου παρουσία μπορεί να ανακουφίσει σημαντικά.

Το καλοκαίρι δεν είναι υποχρεωτικά χαρούμενο. Αλλά μπορεί να γίνει ανθρώπινο και αληθινό.