Ο Ελληνισμός ως διαχρονικό Φῶς, ἄσβεστο! Στη Σύρο;

Αρθρογραφεί στο TheOpinion ο Σάββας Ιωακειμίδης, MArch Eng, CEO της arxicon.com

Ο Ελληνισμός δεν είναι ζήτημα γονιδιώματος, θρησκείας ή συνόρων. Αποτελεί έναν αρχετυπικό τρόπο ζωής! Ο Ελληνισμός είναι μια πολιτισμική ταυτότητα η οποία κατακτάται συνειδητά μέσα από την παιδεία, τη γλώσσα και την υιοθέτηση ενός μοναδικού αξιακού κώδικα με χιλιάδες χρόνια εμπειρίας σε αυτήν την περιοχή του πλανήτη. Αξίες όπως η φιλοξενία, η ευγένεια, και ο σεβασμός δικαιωμάτων αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά του.

Η προσέγγιση αυτή δεν είναι νεωτερική. Έχει τις ρίζες της, βαθιά ριζωμένες στην ορθολογική σκέψη, αποτελώντας το θεμέλιο λίθο της διαχρονικής συνέχειας και της οικουμενικής παρουσίας του πολιτισμού μας! Όταν δε «βγάζουμε μόνοι μας τα ματάκια» μας.

Η πρώτη και πιο καθοριστική διακήρυξη αυτής της αλήθειας ήρθε από τον Ισοκράτη. Στον «Πανηγυρικό» του, διεμήνυσε με τρόπο αξεπέραστο πως «καὶ μᾶλλον Ἕλληνας καλεῖσθαι τοὺς τῆς παιδεύσεως τῆς ἡμετέρας ἢ τοὺς τῆς κοινῆς φύσεως μετέχοντας». Έθεσε με αυτόν τον τρόπο τη «μέθεξη» στον πολιτισμό, πάνω από την απλή «συμμετοχή» στην καταγωγή, ανοίγοντας τον δρόμο για έναν Ελληνισμό πανανθρώπινο και χωρίς αποκλεισμούς! Φευ!

Αυτή η παιδεία θεμελιώθηκε στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Κ.Ε. Οι Έλληνες δεν επινόησαν απλώς την έννοια της πολιτικής, αλλά την ανήγαγαν σε φιλοσοφική προσέγγιση, σε τρόπο ζωής. Στην «Πολιτεία» του Πλάτωνα, η δικαιοσύνη δεν είναι απλώς ένας νόμος, αλλά είναι η αρμονία της ψυχής και της ίδιας της πόλης. Αυτή η αναζήτηση της ιδανικής πολιτείας και του ενάρετου πολίτη έγινε το θεμελιώδες πρόταγμα του τότε ελληνικού πνεύματος. Είπαμε. Τότε, όχι πλέον.

Λίγο αργότερα ο μαθητής του, ο Αριστοτέλης, στα «Πολιτικά» του, θα όριζε τον άνθρωπο ως «ζῷον πολιτικόν», ένα ον του οποίου η φύση είναι να ζει μέσα σε οργανωμένες δομές. Αυτή η ιδέα, ότι δηλαδή η πλήρης ανθρώπινη εξέλιξη επιτυγχάνεται μόνο μέσα από την κοινωνική και πολιτική συμμετοχή, αποτέλεσε την πεμπτουσία της τότε ελληνικής αντίληψης για την ελευθερία και την ευθύνη. Για την ελευθεριότητα του σήμερα;

Με τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αυτές οι αξίες ξεχύθηκαν από τα στενά όρια των πόλεων-κρατών του χωροχρόνου στο αρχιπέλαγος μας, «γονιμοποιώντας» πολιτισμικά μία τεράστια ποσόστωση του τότε γνωστού κόσμου. Η ελληνική γλώσσα και ο τρόπος σκέψης, έγιναν το κοινό υπόβαθρο εξέλιξης και των λαών της Ανατολής. Η φιλοσοφία των Στωικών, με τον Επίκτητο να διδάσκει ότι είμαστε όλοι πολίτες ενός κόσμου, έδωσε φιλοσοφική υπόσταση σε μια νέα οικουμενική πραγματικότητα. Στο δικό μας χρονοσυνεχές θα χρειαζόταν απλά έναν επιδραστικό influencer!

Όταν η Ρώμη κατέκτησε στρατιωτικά την Ελλάδα, υποτάχθηκε και προσαρμόστηκε πολιτισμικά σε αυτήν αντιμετωπίζοντας τον πολιτισμό μας ως υγιή βάση μετεξέλιξης. Ο Ελληνισμός συνέχισε το ταξίδι του μέσα από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, για να μετασχηματιστεί αργότερα στην Ελληνορθόδοξη Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ούτε εκεί η αρχαία σοφία δεν απορρίφθηκε, αλλά «βαπτίστηκε» στα οροθέσια της νέας πίστης, δημιουργώντας έναν ανεπανάληπτο για τα τότε δεδομένα πολιτισμικό συνδυασμό που κράτησε την φλόγα αναμμένη για περισσότερα από χίλια χρόνια.

Κατά τον δικό μας Μεσαίωνα, στους σκοτεινούς αιώνες της Οθωμανικής κυριαρχίας, η επιβίωση του Ελληνισμού στηρίχθηκε στην πίστη και στην διοικητική μονάδα της ενορίας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία λειτούργησε ως η κιβωτός της γλώσσας, της μνήμης και της ταυτότητας, μέσα από τα δικά της φίλτρα φυσικά, αλλά και πάλι: το έκανε. Τα λόγια του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, «να φτιάχνετε σχολειά», αντηχούσαν σε κάθε γωνιά της υπόδουλης γης, υπενθυμίζοντας πως η παιδεία είναι το θεμέλιο της όποιας ελευθερίας. Σε μια εποχή που είχε σχολεία μόνο για την νομενκλατούρα!

Η φλόγα του Ελληνισμού αναζωπυρώθηκε με τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό. Οι Λόγιοι του Γένους μας, στράφηκαν συνειδητά προς την κλασική μας κληρονομιά, θεωρώντας την ως το απαραίτητο πνευματικό εφόδιο για την εθνική παλιγγενεσία. Ο Κοραής πίστευε ακράδαντα ότι «η πρόοδος του έθνους εξαρτάται από την πρόοδο της παιδείας», συνδέοντας άρρηκτα την απελευθέρωση με την πνευματική αφύπνιση. Να θυμάστε ότι λάτρεις του Ελληνικού Πολιτισμού μας ήταν σχεδόν όλα τα νέα κράτη εκείνης της εποχής. Ιδίως αυτά που προέκυψαν με επαναστάσεις ενάντια σε κατακτητές και απόλυτους μονάρχες.

Το γεγονός της ύπαρξης της Φιλικής Εταιρείας όπως και ένας συνδυασμός συμφερόντων και κινήσεων στην Ευρωπαϊκή και Παγκόσμια πολιτική σκακιέρα επέτρεψε σε εκείνον τον ξεσηκωμό στη νότια πλευρά της χερσονήσου του Αίμου, με πολλούς αρχικά θεσμούς ενάντιους, να ελευθερώσει μία μικρή αναλογικά περιοχή η οποία μπόρεσε για πρώτη φορά να ονομαστεί επίσημα Ελλάδα.

Μετά από 204 χρόνια, με αρκετά περισσότερη γη να διαφεντεύουμε, έχουμε φτάσει πλέον στον Νεοέλληνα. Είμαστε κληρονόμοι μιας πορείας που ξεκινά από τον λόγο του Ισοκράτη και φτάνει ως τις μέρες μας, φέροντας ένα βάρος θεωρητικά τιμητικό, φέροντας μια τεράστια ευθύνη. Η κάθε λέξη της γλώσσας μας, ο κάθε δημοκρατικά προερχόμενος θεσμός, κάθε φιλοσοφική αναζήτηση, είναι απόηχοι αυτού του αδιάκοπου ταξιδιού. Η ελληνικότητα λόγω αυτής της πορείας, είναι προφανέστατα αξιακός κώδικας και όχι προνόμιο των γονιδιακών απογόνων των κατοίκων μιας συγκεκριμένης περιοχής της χώρας μας.

Και επειδή καθημερινά ξεχνάμε τα λόγια του Σεφέρη, ότι δηλαδή «σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν, είναι σαν να σβήνεις και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον» την επόμενη φορά που θα διώξεις κάποιον από τη Σύρο, ναι εσύ κύριε Παιδαγωγέ, από έναν τόπο που σου ανήκει προσωρινά (εκτός και εάν είσαι αθάνατος), κοίταξε να το κάνεις όχι με κριτήρια εθνοτικά. Να το κάνεις γιατί αυτός που διώχνεις θέλει προσωπικά το κακό σου, το κακό της οικογένειάς σου. Άλλο πράγμα η φύλαξη των συνόρων μας από λαθροεισβολείς και επίσημους εισβολείς (λες και έχει διαφορά) και άλλο ο επιλεκτικός ρατσισμός!

Φρόντισε και εσύ αγαπημένε και πολύπαθε Νεοέλληνά μου, να έχουμε έναν πολιτισμό που θα θέλουν να διαδώσουν οι επόμενες γενεές. Άλλως, θα είμαστε οι τελευταίοι φορείς και χρήστες αυτού!