Ντεκ παλιάς παραλίας: Δύο χρόνια λανθασμένων επιλογών, ένα κρίσιμο ερώτημα και μια αναγκαία πρόταση

Η υπόθεση του ντεκ στην παλιά παραλία της Θεσσαλονίκης εξελίχθηκε τα τελευταία δύο χρόνια σε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς μια δημοτική αρχή μπορεί να αλλάξει πλήρως ρότα σε ένα έργο υψηλής σημασίας, με επιπτώσεις τόσο στον χρόνο και στο κόστος υλοποίησης όσο και στη διαδικασία ωρίμανσης του.

Λίγο μετά τις δημοτικές εκλογές του 2023, η διοίκηση Αγγελούδη ακύρωσε τον διαγωνισμό που είχε πραγματοποιηθεί για την εκπόνηση των μελετών του έργου και ανακοίνωσε ότι το έργο του ντεκ θα προχωρήσει με τη διαδικασία της «μελέτης-κατασκευής». Η επιλογή αυτή σημαίνει ότι αντί να ολοκληρωθεί πρώτα το πλήρες πακέτο μελετών και στη συνέχεια να γίνει η δημοπράτηση του έργου με γνωστά όλα τα τεχνικά και οικονομικά δεδομένα, θα εκπονηθεί μόνο η προμελέτη, θα εγκριθούν οι περιβαλλοντικοί όροι και οι οριστικές μελέτες με αναλυτικό τελικό προϋπολογισμό θα ολοκληρωθούν από τον ανάδοχο εργολάβο μετά τον διαγωνισμό για την ανάθεση του έργου.

Οι συνέπειες της αλλαγής πορείας

Ακολούθησε η απόφαση ανάθεσης των αναγκαίων μελετών στην Αναπτυξιακή Μείζονος Αστικής Θεσσαλονίκης. Μία απόφαση νομότυπη, αλλά κατά τη γνώμη μου λανθασμένη για τρεις λόγους:

1. Η επιτάχυνση που επικαλέστηκε η διοίκηση δεν προέκυψε.

Ο αρχικός διαγωνισμός είχε ολοκληρωθεί από το 2023 και η μελετητική ομάδα θα μπορούσε να ξεκινήσει εργασία ήδη από τον Ιανουάριο του 2024. Η ανάθεση στην Αναπτυξιακή έγινε το καλοκαίρι του 2024, δημιουργώντας μια καθυστέρηση τουλάχιστον έξι μηνών.

2. Το επιχείρημα της διοίκησης για «οικονομικότερη» εκπόνηση των μελετών είναι τουλάχιστον αμφισβητήσιμο.

Η διοίκηση του Δήμου σε ότι αφορά την εκπόνηση των μελετών του έργου ακύρωσε έναν ανοικτό δημόσιο ηλεκτρονικό διαγωνισμό, με πλήρη τεχνική αξιολόγηση των υποψήφιων μελετητικών ομάδων, του συντονιστή τους, του βαθμού κατανόησης των τεχνικών ζητημάτων του έργου και της μεθοδολογίας εκπόνησης των μελετών, από επιτροπή στην οποία βάσει Νόμου συμμετέχει και εκπρόσωπος του Τεχνικού Επιμελητηρίου, και έκανε απευθείας ανάθεση ουσιαστικά σε έναν φορέα (Αναπτυξιακή) που δεν προσκόμισε στην αρχική προσφορά του προς το Δημοτικό Συμβούλιο οργανόγραμμα του μελετητικού σχήματος, δηλαδή ποιοι μηχανικοί θα κάνουν τη μελέτη.

Χαρακτηριστικό είναι ότι σχεδόν όλη η ομάδα που τελικά μελετά το έργο προσλήφθηκε μέσω συμβάσεων μίσθωσης έργου (έγιναν 18 τέτοιες συμβάσεις με απευθείας αναθέσεις έως τον Σεπτέμβριο του 2025). Δεν είναι τυχαίο ότι η νομοθεσία των δημοσίων έργων ορίζει δυο διαδικασίες ανάθεσης μελετών. Αυτή της χαμηλότερης τιμής και αυτή της πιο οικονομικά συμφέρουσας με τεχνική αξιολόγηση των υποψήφιων μελετητικών σχημάτων, ανάλογα με τη σημασία του έργου.

3. Υπήρχαν διαθέσιμοι πόροι για την κάλυψη των αμοιβών των μελετών και θα ήταν εφικτή η επίτευξη συμπληρωματικών χρηματοδοτήσεων

Για το σύνολο των μελετών που αφορούν την ανάπλαση της Αριστοτέλους και το ντεκ, υπάρχει εξασφαλισμένη αρχική χρηματοδότηση 1.080.000 ευρώ από το Υπουργείο Τουρισμού, από το 2020. Ο Δήμος θα μπορούσε να ζητήσει συμπληρωματική χρηματοδότηση από το Υπουργείο Τουρισμού γιατί οι μελέτες θα κόστιζαν περισσότερο, χωρίς να επιβαρύνει τελικά ίδιους πόρους. Δεν το έκανε. Γενικότερα οι αμοιβές των μελετών υπολογίζονται από τις μονάδες φυσικού αντικειμένου του έργου (π.χ. εμβαδόν καταστρώματος, μέτρα αγωγών κτλ) με μαθηματικούς τύπους που ορίζει σχετική υπουργική απόφαση. Συνεπώς είτε οι μελέτες πληρωθούν από πόρους του Δήμου, είτε από το Υπουργείο Τουρισμού είτε από το ΕΣΠΑ, η προ εκπτώσεως αμοιβή είναι η ίδια Επίσης τo αν θα αναλάβει ο εργολάβος που θα εκτελέσει το έργο να κάνει και τις τελικές μελέτες έστω και με μεγαλύτερη έκπτωση, όπως επέλεξε η νέα διοίκηση, είναι σταγόνα στον ωκεανό μπροστά στο κόστος του έργου για το οποίο -ο εργολάβος-θα αναλάβει να κάνει de facto και τη σύνταξη του τελικού προϋπολογισμού του.

Το κρίσιμο ερώτημα

Κι εδώ αρχίζουν οι σουρεαλιστικές καταστάσεις. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, η παραχώρηση του απαιτούμενου θαλάσσιου χώρου από το Υπουργείο Οικονομικών για την κατασκευή του έργου προϋποθέτει την κατάθεση οριστικής μελέτης, εγκεκριμένης από την αρμόδια τεχνική υπηρεσία της Περιφέρειας, μαζί με τους περιβαλλοντικούς όρους και τις γνωμοδοτήσεις των σχετικών με το έργο φορέων.

Αφού λοιπόν απαιτείται οριστική μελέτη, προκύπτει ένα εύλογο ερώτημα: Γιατί το έργο δεν δημοπρατείται με ανοικτή διαδικασία, με όλα τα τελικά τεχνικά και οικονομικά δεδομένα διαθέσιμα στους συμμετέχοντες; Τι εξυπηρετεί η επιλογή της διαδικασίας «μελέτη-κατασκευή», όταν έτσι κι αλλιώς η οριστική μελέτη πρέπει να προηγηθεί της παραχώρησης της θαλάσσιας έκτασης που απαιτείται για την κατασκευή του ντεκ ;

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα κατά τη γνώμη μου δεν είναι διοικητική λεπτομέρεια. Αφορά τη διαφάνεια, τον ανταγωνισμό, την ποιότητα της μελέτης και τελικά την ασφάλεια ενός τόσο σύνθετου θαλάσσιου έργου. Θεωρώ ότι η διοίκηση Αγγελούδη κατά την πάγια τακτική της την τελευταία διετία, προχώρησε κυνηγώντας τις επικοινωνιακές εντυπώσεις , πρόχειρα και με ελλιπή ενημέρωση στην επιλογή της διαδικασίας της μελετοκατασκευής και έκανε μια τρύπα στο νερό παρά τους πηχυαίους τίτλους για το αντίθετο, ότι δηλαδή επιτάχυνε το έργο, όπως διαβάσαμε πρόσφατα. Χαρακτηριστικό είναι ότι η Αναπτυξιακή θα εκπονήσει και οριστικές μελέτες.

Μια πρόταση για το αύριο

Το ντεκ, όποτε υλοποιηθεί, θα κοστίσει δεκάδες εκατομμυρίων ευρώ και θα απαιτεί σταθερή, δαπανηρή συντήρηση, λόγω της θέσης και της φύσης του έργου.

Η εμπειρία της πόλης με υποδομές υψηλής έκθεσης στο θαλάσσιο περιβάλλον δείχνει ότι η συντήρηση συχνά υποτιμάται, μέχρι να γίνει πρόβλημα.

Γι’ αυτό θεωρώ ότι πρέπει να προχωρήσει άμεσα μια συζήτηση μεταξύ Δήμου και Πολιτείας για τη δημιουργία ενός φορέα στο πλαίσιο της συνολικής ανάπτυξης του παραλιακού μετώπου. Ενός φορέα με επαρκείς οικονομικούς πόρους και ανθρώπινο δυναμικό, που θα έχει την ευθύνη της συντήρησης και του ντεκ στη «βιτρίνα» της Θεσσαλονίκης, σε μια περιοχή με τεράστιο ιστορικό φορτίο.

Το ντεκ δεν μπορεί να αποτελέσει ακόμη ένα έργο που θα παραδοθεί χωρίς να υπάρχει πρόβλεψη για τη διάρκεια ζωής του. Η πόλη οφείλει να το προστατεύσει πριν καν κατασκευαστεί.