Μας ενοχλούν οι γυναικοκτονίες ή μόνο η ροζ σημαία;

Αρθρογραφεί στο TheOpinion η Κική Αραβίδου, συνιδρύτρια της ομάδας για την γυναικεία ενδυνάμωση και τα γυναικεία δικαιώματα SHE-Society for Help & Empowerment.  

Μια ροζ σημαία. Ένα έργο τέχνης που δημιουργήθηκε από σεντόνια δωρεά γυναικών της χώρας μας με σκοπό την ευαισθητοποίηση για την ενδοοικογενειακή βία γιατί “η ζωή τους τελειώνει στο σεντόνι που στρώνουν κάθε πρωί. Τα σεντόνια τους απορροφούν το αίμα τους” όπως είπε η Γεωργία Λαλέ που εμπνεύστηκε το έργο της “Ενοχή της Γειτονιάς” (“Neighborhood Guilt”), που μιλάει για “την ευθύνη που έχει η γειτονιά, η κοινωνία, η χώρα,  απέναντι στις γυναίκες που υφίστανται ενδοοικογενειακή βία.”

Όμως από ό,τι φαίνεται στη χώρα μας, που το 2022  στο πλαίσιο της ενδοοικογενειακής βίας είχαμε 24 γυναικοκτονίες και 21 απόπειρες γυναικοκτονιών,  οι φωνές απόγνωσης και οι ιστορίες φρίκης των γυναικών “προσβάλλουν” κάποιους ακόμα και ως τέχνη.

Μια ροζ σημαία λοιπόν που αποσύρθηκε από την έκθεση του Γενικού Προξενείου της χώρας μας στη Νέα Υόρκη γιατί ενόχλησε κάποιους.

Προφανώς είναι αποδεκτό να μη μας αρέσει ένα έργο τέχνης αισθητικά, ιδεολογικά, γιατί μας κάνει να αισθανόμαστε άβολα ή για όποιον άλλο λόγο. Η επιβολή όμως της δικής μας υποκειμενικής άποψης ως καθολικού κανόνα προδιαγραφών της καλλιτεχνικής δημιουργίας όχι μόνο δεν είναι αποδεκτή αλλά συνιστά λογοκρισία.

Και η αλήθεια είναι ότι αν το συγκεκριμένο έργο δεν είχε επιλεχθεί για την έκθεση στο Προξενείο, δε θα υπήρχε πρόβλημα. Το πρόβλημα δημιουργήθηκε όταν ενώ έχει συμπεριληφθεί στην έκθεση, πληρώντας προφανώς ορισμένα κριτήρια για να συμμετάσχει, γίνεται η απόσυρση του  γιατί κάποιος τρίτος θεώρησε ότι τον προσβάλει. Ο έλεγχος όμως του λόγου και της ανθρώπινης έκφρασης επειδή αυτά θεωρούνται επιβλαβή ή απαράδεκτα είναι ο ορισμός  της λογοκρισίας. Και η λογοκρισία είναι συνταγματικά απαγορευμένη. Αυτός άλλωστε είναι ο λόγος που ο/η οποιοδήποτε μέσα σε μια δημοκρατία είναι ελεύθερος/η να αναπτύξει το λόγο του/ης ακόμη και αν είναι ακραίος. Ταυτόχρονα όμως η δημοκρατία πρέπει να διασφαλίζει ότι οι αρχές της και  οι αξίες της θα προστατεύονται και δεν θα επηρεάζονται από την εκάστοτε ακραία ρητορική ή αλλότριες πιέσεις.

Η απόσυρση του έργου όμως εκτός από τη λογοκρισία δίνει και ένα αρνητικό μήνυμα κατά του αγώνα που γίνεται για την ενημέρωση και την εξάλειψη της ενδοοικογενειακής βίας,  αφού ενδίδει σε φωνές που έχουν συγκεκριμένη ατζέντα ιδιαίτερα αρνητική στα ανθρώπινα δικαιώματα. Φωνές που βρίσκουν την ευκαιρία να επιτεθούν αυτήν τη φορά στις γυναίκες, μέσω του ροζ χρώματος που στερεοτυπικά παραπέμπει σε αυτές. Γιατί στον πυρήνα της η ενόχληση τους προέρχεται από την εμφάνιση της σημαίας με το «γυναικείο» ροζ χρώμα. Αν το χρώμα ήταν «αντρικό» γαλάζιο, μάλλον δεν θα υπήρχε θέμα συζήτησης σήμερα. Και για να προλάβω πιθανές αντιδράσεις θυμίζω ότι ήδη υπάρχουν έργα τέχνης με χρήση του συμβόλου της ελληνικής σημαία σε γαλάζιο όμως χρώμα, όπως άλλωστε ρούχα, γραβάτες, εσώρουχα, αντικείμενα ή ακόμη και η χρήση του ίδιου του εθνικού μας συμβόλου ως μπέρτα από οπαδούς στα γήπεδα και δεν υπήρξε καμία ανάλογη αντίδραση. Στην ιστοσελίδα δε του κόμματος, του οποίου ο εκπρόσωπός έφερε το θέμα στη Βουλή, στο μενού Θέσεις/Εθνικό Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα για το Δημογραφικό, το πρώτο που εμφανίζεται είναι μια εικόνα με πέντε ανθρωπάκια αντρικού σωματότυπου να σχηματίζουν την ελληνική σημαία. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι το σύμβολο της σημαίας μπορούμε να το χρησιμοποιούμε για να περάσουμε το μήνυμα μας αρκεί ο συμβολισμός να παραπέμπει σε άντρες και το χρώμα που θα επιλέξουμε να είναι γαλάζιο, δηλαδή αντρικό.

Ωστόσο σε καμία περίπτωση η Πολιτεία δεν μπορεί με τη στάση της να ταυτίζεται με απόψεις που μας γυρίζουν πολλές δεκαετίες πίσω όσον αφορά τα δικαιώματα των γυναικών. Αντίθετα πρέπει να ενθαρρύνει την ενημέρωση-ευαισθητοποίηση για την έμφυλη βία και η ελευθερία της Τέχνης είναι ένα αποτελεσματικό μέσο.

Άλλωστε μια ροζ σημαία δεν είναι το πραγματικό πρόβλημα. Το πραγματικό πρόβλημα είναι ο λόγος που οδήγησε στη δημιουργία της γιατί όπως είπε  η εικαστικός Γεωργία Λαλέ απαντώντας στην ακραία ρητορική “… τα θύματα γυναικοκτονιών είναι ηρωϊδες του αγώνα για ελευθερία και ζωή, τόσο στην Ελλάδα, όσο και διεθνώς…”