Ιδιωτικά Πάρκα Τσέπης στη Θεσσαλονίκη

Αρθρογραφεί στο TheOpinion ο Σάββας Ιωακειμίδης, MArch Eng, CEO της arxicon.com

Λόγω του Marcus Vitruvius Pollio και του έργου του «De Αrchitectura» το οποίο πρωτοδιάβασα τα Χριστούγεννα του 1991, συχνά οραματίζομαι (day dreaming λέγεται στην Ανατολή Σερρών) τις κρυφές δυνατότητες χώρων οι οποίοι υπό άλλες συνθήκες, μάλλον θα μου ήταν αδιάφοροι ή καλύτερα, δυσανάγνωστα αδιάφοροι.

Με αφορμή το editorial της 18^ης Ιουλίου 2025 του Φάνη Ουγγρίνη με τίτλο και θέμα τα «Πάρκα τσέπης και τολμηρές λύσεις για πράσινες πόλεις» συνειδητοποίησα ότι μάλλον ήρθε η ώρα να το πάρουμε απόφαση όλοι εμείς οι καθημερινοί χρήστες του αστικού μας περιβάλλοντος και να προσπαθήσουμε ισχυρά να το βελτιώσουμε.

Στην καρδιά λοιπόν της Θεσσαλονίκης, πίσω από τις όποιες προσόψεις των πολυκατοικιών -για τις οποίες έχουμε ξαναμιλήσει και θα ξαναμιλήσουμε-  υπάρχει ένα ολόκληρο δίκτυο ξεχασμένων και πλήρως παρατημένων χώρων: οι ακάλυπτοι όλων των οικοδομικών τετραγώνων. Στην εποχή μας αυτοί οι χώροι είναι ζώνες πλήρους αμέλειας, κατακερματισμένοι, καταπατημένοι, γεμάτοι με ό,τι περισσεύει από τη ζωή μας. Δεν είναι απλώς μια χαμένη ευκαιρία, αλλά αποτελούν μια διαρκή περιβαλλοντική και ακραίας αισθητικής υποβάθμιση, η οποία απομειώνει καθημερινά την ποιότητα της ζωής όλων μας, μηδενός εξαιρουμένου. Ναι, ναι, και της δική σου!

Φανταστείτε μαζί μου αυτούς τους χώρους να μεταμορφώνονται. Φανταστείτε τους να ενώνονται και να δημιουργούν ένα δίκτυο από μικρούς και πρακτικά μυστικούς κήπους, ιδιωτικά πάρκα των 200, 300, 400 τετραγωνικών μέτρων, στην καρδιά κάθε οικοδομικού τετραγώνου. Καταλαβαίνετε όλοι ότι μία τέτοια παρέμβαση θα βελτίωνε ραγδαία το μικροκλίμα, θα ανέβαζε κατακόρυφα την αξία και την ποιότητα χρήσης των ακινήτων και θα μετέτρεπε έναν χώρο αδιαφορίας, έναν χώρο απροσπέλαστο, σε ένα σημείο συνάντησης και συλλογικής φροντίδας για τους κατοίκους, προσφέροντας μια πραγματική ανάσα πρασίνου και δημιουργίας ζωής.

Αυτό προφανώς δεν είναι θεωρία. Ακόμη και η Αθήνα έχει ήδη δείξει το δρόμο, δημιουργώντας επιτυχημένα πάρκα τσέπης σε πυκνοδομημένες γειτονιές όπως η Κυψέλη και το Παγκράτι. Εγκαταλελειμμένα οικόπεδα μεταμορφώθηκαν σε «οάσεις πρασίνου», συχνά με την καθοριστική στήριξη ιδιωτικών χορηγιών μέσω του προγράμματος «Υιοθέτησε την πόλη σου». Το μοντέλο αυτής της σύμπραξης είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό ακόμη και για το «συνομοσιολογικό» σκέλος της χώρας μας και μπορεί να αναπαραχθεί. Καλύτερα να μην αναφερθώ ότι μεγάλωσα παίζοντας σε ένα τέτοιο Ιδιωτικό Πάρκο Τσέπης, στον ακάλυπτο ενός οικοδομικού τετραγώνου στη Sperberstraße της Νυρεμβέργης, στη δεκαετία του 1970, σε μία περιοχή η οποία είχε ισοπεδωθεί από τους βομβαρδισμούς των συμμάχων το 1945.

Το όραμα αυτό δεν αποτελεί ουτοπία. Η υλοποίησή του μπορεί να βασιστεί σε ένα ισχυρό νομικό θεμέλιο καταπολέμησης της πολυϊδιοκτησίας, στο άρθρο 10 του ΝΟΚ, με το οποίο παρέχεται το κρισιμότερο εργαλείο για το όραμά μας, επιτρέποντας την ενοποίηση των ακαλύπτων ενός οικοδομικού τετραγώνου με απόφαση της πλειοψηφίας του 66% και ενός των ιδιοκτητών κάθε πολυκατοικίας. Μια ισχυρή, πρόθυμη πλειοψηφία μπορεί πλέον να προχωρήσει, χωρίς να εμποδίζεται από μια μικρή, αδιάφορη ή αρνητική μειοψηφία.

Η όλη διαδικασία ριζικής αναδιαμόρφωσης των ακαλύπτων μας είναι σαφής και απαιτεί την πρωτοβουλία των ίδιων των πολιτών. Μια ομάδα δραστήριων ιδιοκτητών μπορεί να ενημερώσει τους γείτονές της, να προετοιμάσει ένα master plan και να ζητήσει τη σύγκληση γενικής συνέλευσης για τη λήψη της όποιας απόφασης. Η νομική οδός είναι ανοιχτή και περιμένει τους πολίτες να την ενεργοποιήσουν, παίρνοντας το μέλλον της γειτονιάς τους στα χέρια τους, με απόλυτη νομική ασφάλεια και συλλογική ισχύ.

Η κρίσιμη χρηματοδότηση καθίσταται εφικτή μέσω μιας υβριδικής προσέγγισης. Οι πολίτες προσφέρουν το πολυτιμότερο κεφάλαιο τους: τη γη τους και τη νομική τους συναίνεση. Με ένα «έτοιμο προς υλοποίηση» έργο ανά χείρας, ο Δήμος Θεσσαλονίκης θα μπορέσει να λειτουργήσει ως επίσημος αιτών για χρηματοδοτήσεις από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους. Το «Πράσινο Ταμείο», με το πρόγραμμα «Αστική Αναζωογόνηση», θα μπορούσε να είναι ένας «φυσικός» σύμμαχος σε αυτή την προσπάθεια, καθώς χρηματοδοτεί τακτικά και τέτοιες παρεμβάσεις.

Επιπλέον, ο Δήμος μπορεί να θεσπίσει ισχυρά τοπικά κίνητρα. Μια ισόποση προσωρινή μείωση στα δημοτικά τέλη για τις συμμετέχουσες πολυκατοικίες, θα λειτουργούσε ως άμεση ανταμοιβή, κινητοποιώντας ακόμη και τους πιο διστακτικούς ιδιοκτήτες. Αυτό, σε συνδυασμό με την προσέλκυση εταιρικών χορηγιών, όπως έχει γίνει ήδη σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ) από τον Μάιο του 2025, δημιουργούν ένα βιώσιμο και ελκυστικό χρηματοδοτικό πλαίσιο για την αναγέννηση της κάθε γειτονιάς, κάθε οικοδομικού τετραγώνου!

Η μεταμόρφωση των ακαλύπτων της Θεσσαλονίκης (δεν ξεχνώ τις πολυβασανισμένες όψεις) δεν είναι ένα μακρινό όνειρο, αλλά ένα άμεσα εφικτό σχέδιο δράσης. Ναι, απαιτεί όραμα, απαιτεί συλλογική προσπάθεια και τη στρατηγική αξιοποίηση των εργαλείων που ήδη διαθέτουμε. Είναι μια πρόσκληση/πρόκληση προς τους πολίτες να διεκδικήσουν μια καλύτερη ποιότητα ζωής, δημιουργώντας «πράσινες οάσεις» οι οποίες θα ανήκουν σε αυτούς και θα τις φροντίζουν οι ίδιοι. Η πόλη που θέλουμε, είναι και στα χέρια μας!