Η συμμετοχή μας στη διεκδίκηση του Μητροπολιτικού Πάρκου στη ΔΕΘ

Αρθρογραφεί στο TheOpinion ο Μιχάλης Μπαρτσίδης, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, καθηγητής (ΣΕΠ) στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. 

Στον διάλογο που εξελίσσεται για την τύχη του χώρου της ΔΕΘ αναπτύσσονται σημαντικά επιχειρήματα υπέρ της λύσης της μετεγκατάστασης της έκθεσης και της παραμονής ήπιων εκθεσιακών χρήσεων σε ένα Μητροπολιτικό Πάρκο. Τα επιχειρήματα της αντίθετης επιλογής, αυτής που υποστηρίζει η σημερινή Διοίκηση της ΔΕΘ και του Δήμου, διαπνέονται από τη λογική της ιδιοποίησης του χώρου για χρήσεις εμπορευματικές, με ποσοτικά στοιχεία τα οποία είναι αδιαφανή σε ορισμένες πτυχές του έργου, αποσπασματικά και διαρκώς μεταβαλλόμενα. Δεν μπορώ να μιλήσω για τις τεχνικές λεπτομέρειες των δυο προτάσεων γιατί δεν είμαι ειδικός. Μπορώ όμως να αναφερθώ στο θέμα της συμμετοχής των πολιτών που θα κρίνει την έκβαση της διεκδίκησης καθώς  και στο πώς μπορεί αυτή να αυξηθεί.

Όπως όλοι παραδέχονται, υπάρχει σοβαρή έλλειψη δημόσιων χώρων στη Θεσσαλονίκη. Η σύγκριση κάθε φορά με άλλες ευρωπαϊκές -και όχι μόνο- πόλεις το επιβεβαιώνει. Ο θαυμασμός εκ μέρους μας των όμορφων αστικών τους πάρκων ακολουθείται από ένα αίσθημα παραίτησης και απαισιοδοξίας για το σύνολο της ποιότητας ζωής εδώ. Πώς μπορεί όμως το αίσθημα αυτό να προωθήσει και δράσεις για την αλλαγή των δεδομένων; Πώς μπορεί η λεγόμενη «αυτονόητη» ανάγκη για ένα πάρκο στην πόλη μας να αποκτήσει κάποια ενεργό δύναμη; Ποιες είναι οι δυνάμεις μέσα μας και έξω που φαλκιδεύουν την υπεράσπιση των δημόσιων χώρων για μια καλύτερη ζωή; Η ερώτηση είναι δύσκολη και μένει συνήθως αναπάντητη.

Το αίσθημα παραίτησης και απαισιοδοξίας που συχνά έχουμε ως κάτοικοι της Θεσσαλονίκης δεν έχει ενδιαφέρον με τη σημασία ενός συμπλέγματος κατωτερότητας για τη υπεροχή των άλλων, αίσθηση που αναπαράγεται με τα χρόνια. Σημαντικότερο είναι να το αναγνωρίσουμε ως ένα φαινόμενο εσωτερικής αποικιοποίησης. Με τον όρο αυτό οι κοινωνικές επιστήμες αναφέρονται στα αποτελέσματα που έχει μέσα μας η επέκταση της ωφελιμιστικής ορθολογικότητας της καπιταλιστικής αγοράς και του εμπορεύματος, καθώς και η αποσύνθεση των μορφών κοινωνικοποίησης που την ακολουθεί. Στις μέρες μας, εμβληματική εκδοχή αυτής της ορθολογικότητας είναι η διάδοση του επιχειρηματικού πνεύματος του Airbnb, το οποίο έχουμε ενστερνισθεί άπαντες οι μικροϊδιοκτήτες κατοικιών. Δεν θα αναφερθώ εδώ στα γνωστά δίκτυα του «Σκοτεινού Βαρδάρη» που συγκροτούνται από την εκκλησία/real-estate και βαρύνουν πολύ αρνητικά στο συσχετισμό δυνάμεων.

Υπάρχουν, όμως, παρόλα αυτά και μερίδες πολιτών που πιθανώς ενδιαφέρονται θετικά για το ζήτημα του Πάρκου. Η μεγάλη πλειονότητα των νέων, που σύμφωνα με τις έρευνες έχουν σε προτεραιότητα τα θέματα περιβάλλοντος και ζωής. Επίσης, οι μη ιδιοκτήτες που κινούνται από και προς την εργασία τους κάνοντας χρήση των δημοσίων μέσων και χώρων της πόλης. Ακόμα, οι κάτοικοι του κέντρου της πόλης που δεν θα ήθελαν να εκδιωχθούν από τον επιχειρούμενο «εξευγενισμό». Έχοντας υπόψη αυτή την πρόχειρη χαρτογράφηση δυνάμεων, βλέπουμε μια νέα πόλωση μεταξύ όσων είναι σε θέση να συνδυάσουν ατομικισμό με ανεξαρτησία καθόσον η κοινωνική τους θέση είναι ασφαλής, και εκείνων που βιώνουν την ατομικότητά τους ως ταλαιπωρία γιατί για αυτούς σημαίνει μόνο έλλειψη κοινότητας και προστασίας. Το σημείο αυτό είναι κρίσιμο αναφορικά με τη συμμετοχή στη διεκδίκηση του Μητροπολιτικού Πάρκου, η οποία εξαρτάται άμεσα από το πώς προεικονίζονται και προβάλλονται στο παρόν οι μορφές ζωής και κοινωνικότητας που θα αναπτυχθούν αν τελεσφορήσει η πρόταση της δημιουργίας του. Η συμμετοχή δεν είναι τόσο θέμα «καλής συνείδησης» όσο αξιόπιστης υπόσχεσης ενός μέλλοντος και μιας επανεπινόησης του κοινωνικού δεσμού μέσα από τον σεβασμό, την ασφάλεια-ως- σιγουριά, τα προστατευόμενα αγαθά και σταθερότερους δεσμούς στην πόλη.

Η επέκταση της δημόσιας διαβούλευσης συνδέεται επίσης άμεσα με τη συμμετοχή. Οι δραματικές επιπτώσεις  της κλιματικής αλλαγής απαιτούν από όλους μια επείγουσα ανάληψη ευθύνης: να συσχετίσουμε άμεσα την κλιματική καταστροφή με  τις περιφράξεις και τη συνεχή ιδιοποίηση των κοινών αγαθών και δημόσιων χώρων και την υπαγωγή τους στην ορθολογικότητα του καπιταλιστικού εμπορεύματος. Μετά από πλείστα όσα παραδείγματα τέτοιων χρήσεων μέσα από την υφαρπαγή, βρισκόμαστε όλοι μας ενώπιον μερικών σοβαρών ερωτημάτων. Είμαστε ακόμα βέβαιοι ότι το προτεινόμενο είδος ανάπτυξης εξυπηρετεί τα, με οποιαδήποτε έννοια, προσωπικά μας συμφέροντα; Μπορούμε να αγνοήσουμε την ελάχιστη πειστικότητα των μοντέλων που κατατίθενται δημοσίως εξωραϊσμένα και αποσπασματικά; Μπορούμε να παρακάμψουμε την ετοιμόρροπη συνεκτικότητα και ανακολουθία των λόγων των εκπροσώπων της «ανάπλασης της ΔΕΘ» που είναι ενδεικτικά περιορισμένων ικανοτήτων και αξιοπιστίας; Και τελικά, το ζήτημα του χρόνου: παρατηρούμε ότι οι πολίτες συχνά κινητοποιούνται εκ των υστέρων έναντι πολιτικών και κοινωνικών κινδύνων (όπως ο Τραμπ, η γενοκτονία στη Γάζα, η απειλή πολέμου), ενώ η καταστροφή έχει συντελεστεί. Θα επιτρέψουμε να συμβεί μια τέτοια επιβαρυντική για την πόλη και τη ζωή μας επιλογή και θα κινηθούμε εκ των υστέρων υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος της πόλης μας; Νομίζω ότι απαιτείται μια λογική πρόληψης των συνεπειών έναντι σωφροσύνης της αδράνειας.

 

Για την κοινή ζωή

 Οι ανωτέρω παρατηρήσεις μας παρέχουν καλύτερη κατανόηση του ζητήματος καθώς και επιχειρήματα για την αύξηση της συμμετοχής στην καμπάνια για το δημοψήφισμα. Μας οδηγούν, επίσης, σε μια ιδέα- πρόταση για τη διεκδίκηση του Μητροπολιτικού Πάρκου όχι απλώς ως το «άλλο» της καπιταλιστικής ορθολογικότητας αλλά ως μια νέα μη ανθρωποκεντρική συμπεριληπτική ενότητα που απευθύνεται και αφορά όλους τους κατοίκους για την υπεράσπιση της ίδιας της ζωής στις φυσικές, ατομικές και συλλογικές διαστάσεις της. Η στάση αυτή συνιστά μια κοσμο-πολιτική και δεν έχει ιδιαίτερη σχέση με τον ξεπερασμένο προ πολλού κοσμοπολιτισμό αλλά εκφράζεται με πνεύμα διάνοιξης της πόλης στον κόσμο.

Συνοψίζοντας, η διεκδίκηση της μετατροπής του χώρου της ΔΕΘ σε μητροπολιτικό πάρκο σχετίζεται με μια μάχη για την επινόηση της κοινής ζωής στους δημόσιους χώρους έναντι της κατάθλιψης και της θανατοπολιτικής των ιδιοποιήσεων και των περιφράξεων. Μια μάχη που μπορεί και πρέπει να κινητοποιήσει τους νέους που έχουν απομείνει στην πόλη και να έχει τη συμπαράσταση όσων έχουν φύγει και νοιάζονται για την γενέθλια πόλη, που είναι όμορφη και τους πληγώνει. Μια μάχη που θα διασώσει το κέντρο της πόλης από την εκκένωσή του από το gentrification που συνεπάγεται η λύση του real estate.

Είναι τέλος μια μάχη με πολλούς δυνητικούς υποστηρικτές -όχι με την έννοια των τοπικών προστατών, αλλά της εγγύτητας, της φροντίδας, της αλληλεγγύης, της σιγουριάς- στις γειτονιές των συνοικιών που απώλεσαν τις μορφές κοινωνικού δεσμού και οικειότητας. Ορισμένοι τοπικοί αγώνες, όπως αυτός για το μέλλον της ΔΕΘ, αποκτούν χαρακτήρα καθολικό.  Μας ενώνουν όλους οριζοντίως με χαρά και αξιοπρέπεια. Για αυτό και αξίζει να συμμετέχουμε όλες και όλοι για να θα κερδηθεί ένας τέτοιος αγώνας αυτή τη φορά.

 

---

Όλη η ΔΕΘ ένα Πάρκο

κάτοικοι της Θεσσαλονίκης υπερασπίζονται το «δικαίωμα τους στην πόλη»

μια σειρά κειμένων σε επιμέλεια της Δανάης Θεοδωρίδου*

Όταν ο Ανρί Λεφέβρ το 1968 μιλούσε για το «δικαίωμα στην πόλη», αναφερόταν στο κοινό μας δικαίωμα να αλλάζουμε τους εαυτούς μας μέσω των αλλαγών στις πόλεις μας, αλλαγών που αναπόφευκτα εξαρτώνται από τη συλλογική δύναμη των πολιτών που υπερασπίζονται την ελευθερία να σχηματίζουν και να μετασχηματίζουν τον δημόσιο χώρο τους και κατ’ επέκταση τους ίδιους τους τους εαυτούς.

Αυτή τη στιγμή, οι πολίτες της Θεσσαλονίκης διεκδικούν το δικαίωμα τους στην πόλη μέσα από τη συλλογή υπογραφών για την πραγματοποίηση δημοψηφίσματος σχετικά με τον τρόπο που θα διαμορφωθεί ο χώρος της ΔΕΘ. Στην πόλη με το λιγότερο πράσινο στην Ευρώπη, οι κάτοικοι της ενώνουν τη φωνή τους και ζητούν να μην πραγματοποιηθεί ένα ακόμη σχέδιο ‘real estate’ στις πλάτες τους (καθώς το δημόσιο, δηλαδή οι ίδιοι οι φορολογούμενοι θα πληρώσουν το μεγαλύτερο μέρος του σχεδίου αυτού) εις βάρος της υγείας και της βελτίωσης της καθημερινότητάς τους. Στη θέση του απαιτούν τη δημιουργία ενός πάρκου υψηλού πρασίνου.

Αυτή τη βδομάδα, το κείμενο της σειράς που επιμελούμαι για το θέμα αυτό στο TheOpinion.gr, φιλοξενεί μια φωνή που αναρωτιέται για το πώς μπορούμε, ως κάτοικοι της πόλης, να περάσουμε από την παραίτηση, που προκαλεί η κατάθλιψη των ιδιοποιήσεων και των περιφράξεων, στην ευρύτερη συμμετοχή και την επανεφεύρεση της κοινής μας ζωής στους δημόσιους χώρους.

Αν ψηφίζετε στον Δήμο Θεσσαλονίκης (προσοχή, σύμφωνα με τον σχετικό νόμο, μόνο οι εγγεγραμμένοι/ες στον Δήμο Θεσσαλονίκης, και όχι σε άλλους δήμους της πόλης, μπορούν να υπογράψουν) μπορείτε να συμβάλλετε καθοριστικά στην προσπάθεια διεξαγωγής δημοψηφίσματος για τη ΔΕΘ προσθέτοντας την υπογραφή σας εδώ: https://parkodeth.gr/

*Η Δανάη Θεοδωρίδου είναι σκηνοθέτρια, ερευνήτρια των σύγχρονων παραστατικών τεχνών και ακαδημαϊκός που ασχολείται με τη σχέση πολιτισμού και δημοκρατίας.