Η Ευρώπη στη μετά – Μέρκελ εποχή

Άρθρο του Αναστάση Ασκητά

Η Γερμανία ετοιμάζεται να υποδεχθεί το νέο της Καγκελάριο, με την παράδοση – παραλαβή από την Άνγκελα Μέρκελ στον Όλαφ Σολτς να έχει προγραμματιστεί για την επόμενη εβδομάδα, αφού τα τρία κόμματα που συναποτελούν την συμμαχία traffic light, έχουν έρθει εδώ και αρκετές μέρες σε συμφωνία για τον προγραμματικό δρόμο που θα ακολουθήσουν, όπως διαβάσατε εδώ.

Μάλιστα χθες, οι γερμανικές ένοπλες δυνάμεις και πλήθος πολιτών του Βερολίνου, τίμησαν την πρώτη γυναίκα Καγκελάριο της Γερμανίας, σε μια φαντασμαγορική τελετή που είχε τις ρίζες της στη γερμανική μεσαιωνική ιστορία, βίντεο της οποίας μπορείτε να δείτε εδώ.

Με την αποχώρηση της Καγκελαρίου που σφράγισε τις αρχές του 21ου αιώνα για τη Γερμανία, κλείνει ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο για την Ευρώπη, αφού η Άνγκελα Μέρκελ κλήθηκε να διαχειριστεί σειρά σημαντικών γεωπολιτικών και οικονομικών κρίσεων για την ήπειρο, όπως η κρίση του ευρώ, το προσφυγικό, το Brexit και η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ιδιαίτερα τα πρώτα δύο – αλλά και τα υπόλοιπα, εξ αντανακλάσεως – επηρέασαν άμεσα την Ελλάδα, με τρόπο που έκανε τη Γερμανίδα Καγκελάριο αντιπαθή στη χώρα μας και που είναι η αιτία, σήμερα, να απορεί η κοινή γνώμη με την ανησυχία που πολλοί έχουν, για τις αλλαγές που μπορεί να επιφέρει η αποχώρησή της και η απουσία του ηγετικού εκτοπίσματός της.

Οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει άμεσα η ευρωπαϊκή – και συνεπώς και η γερμανική – ηγεσία είναι πολλαπλές. Από τη μία η πανδημία επιμένει και η διαχείρισή της απαιτεί γενναίες αποφάσεις, πιθανώς στη γραμμή που χάραξε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, που κατηγορηματικά τοποθετήθηκε υπέρ της άρσης της πατέντας των εμβολίων. Η επιμονή της πανδημίας αλλά ακόμα και το ενδεχόμενο τέλος της, θα φέρουν την οικονομία ξανά σε πρώτο πλάνο, γεγονός που θα φέρει το σύνολο των κρατών της Ευρώπης αντιμέτωπα με τα ελλείμματά τους σε μια στιγμή που το ευρωπαϊκό κέντρο πιθανώς θα απαιτήσει την εκ νέου αυστηροποίηση του Συμφώνου Σταθερότητας. Σε αυτό το πεδίο, ίσως αποδειχθεί κρίσιμης σημασίας η ανάληψη του Υπουργείου Οικονομικών από φιλελεύθερο FDP.

Ταυτόχρονα, εξελίσσεται μια ακόμα κρίση, η ενεργειακή, που συνδέεται άμεσα με την ανάγκη για πράσινη μετάβαση και την ίδια την κλιματική κρίση που είναι ζωτικής σημασίας θέμα για την ανθρωπότητα. Η νέα γερμανική κυβέρνηση θα κληθεί να διαχειριστεί τη μετάβαση της Ευρώπης σε ήπιες μορφές ενέργειας και την – όχι και τόσο – σταδιακή κατάργηση της χρήσης άνθρακα ως καυσίμου. Στο ενεργειακό κομμάτι, η γερμανική εξωτερική πολιτική και συγκεκριμένα, οι γερμανορωσικές σχέσεις είναι ιδιάζουσας σημασίας, στο βαθμό που η γεωπολιτική επηρεάζει την τιμή του φυσικού αερίου και όχι μόνο.

Ένα ακόμα ζήτημα που η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει το προσεχές διάστημα είναι η ένταση του προσφυγικού ζητήματος και η προφανής ανικανότητα χωρών όπως η Ελλάδα να διαχειριστούν το θέμα, μετατρεπόμενες σε αποθήκες ζωών. Η Γερμανία θα κληθεί να πάρει αποφάσεις και κυρίως να επιλέξει αν τελικά τα βάρη αφορούν όλα τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή αν υπάρχουν free riders, όπως η Ουγγαρία, που επωφελείται των δικαιωμάτων, χωρίς να ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις ενός κράτους – μέλους.

Ως κατακλείδα που αγγίζει το γενικό πλαίσιο όμως, η νέα γερμανική κυβέρνηση θα δώσει τον τόνο στην επόμενη ευρωπαϊκή ημέρα. Προς ποια κατεύθυνση θα κινηθεί η ήπειρος; Θα προσπαθήσει να αποκτήσει μεγαλύτερη αυτάρκεια (ενεργειακή, στρατιωτική, πολιτική) ή θα συνεχίσει στον ίδιο δρόμο; Θα προχωρήσει σε πολιτική εμβάθυνση ή θα επιμείνει στη λογική της διεύρυνσης (διάσταση Γερμανίας – Γαλλίας);

Όλα αυτά μπορεί να μοιάζουν μακρινά ή έστω εκτός του άμεσου ελληνικού ενδιαφέροντος, είναι ωστόσο πολύ σημαντικές ορίζουσες της ελληνικής πραγματικότητας. Θέματα που αντιμετωπίζουμε καθημερινά όπως οι αυξημένες τιμές στα σούπερ μάρκετ, η τιμή του φυσικού αερίου, η απολιγνιτοποίηση, η – συνεπαγόμενη της κρίσης – ανεργία, οι σχέσεις μας με την Τουρκία, ο ρόλος μας στα Βαλκάνια, άμεσα επηρεάζονται από τις πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη και ιδιαίτερα σε χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία.

Μένει να δούμε τα πρώτα δείγματα γραφής της κυβέρνησης – traffic light της Γερμανίας και τον τρόπο που θα χειριστεί βραχυπρόθεσμα τα ζητήματα άμεσου ενδιαφέροντος.