Η Ελλάδα μπροστά στην ευρωπαϊκή στρατηγική άμυνας: Eυκαιρίες που δεν πρέπει να χαθούν

Αρθρογραφεί στο TheOpinion ο Διονύσης Μαγουλάς, Πολιτικός Επιστήμονας.

Με τον άμεσο κίνδυνο της κλιμάκωσης της ρωσικής επεκτατικότητας και πέρα από την εισβολή στην Ουκρανία αλλά και με τις ανοικτές διεθνείς προκλήσεις ασφάλειας σε πλήρη εξέλιξη, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή όσον αφορά την αμυντική της στρατηγική. Η λογική των δεκαετιών, που ήθελε τα κράτη-μέλη να επενδύουν ξεχωριστά και συχνά χωρίς συντονισμό, δίνει τη θέση της σε μια νέα εποχή συλλογικών πρωτοβουλιών, χρηματοδοτικών εργαλείων και κοινοπραξιών υψηλής τεχνολογίας. Τα NEC και SAFE, η αναμόρφωση της συμμετοχής της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων σε έργα διττής χρήσης και τα προγράμματα EDF και PESCO δεν αποτελούν μόνο ευρωπαϊκές πολιτικές, αλλά αποτελούν στρατηγικά εργαλεία που μπορούν να αναδιαμορφώσουν το μέλλον της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας.

Τα NEC (National Escape Clause) και SAFE ανοίγουν δημοσιονομικό χώρο και χαμηλότοκα δάνεια για κοινές εξοπλιστικές δράσεις. Η Ελλάδα, με γεωπολιτική θέση-κλειδί, μπορεί να αυξήσει τις δαπάνες της χωρίς δημοσιονομική πίεση, να συμμετάσχει σε συμπαραγωγές και να ενισχύσει τις σχέσεις της με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό δεν είναι απλώς οικονομική διευκόλυνση: είναι στρατηγική επένδυση στην ευρωπαϊκή αυτονομία και στην ασφάλεια της χώρας.

Η αναμόρφωση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, που επιτρέπει επενδύσεις σε εταιρείες αμυντικής τεχνολογίας και νεοφυείς επιχειρήσεις διττής χρήσης, δημιουργεί πρόσθετες δυνατότητες. Οι διεθνείς επενδυτές βλέπουν στην Ελλάδα πύλη εισόδου για την ΕΕ, ενώ οι εγχώριες εταιρείες μπορούν να αποκτήσουν κεφάλαια και συνεργασίες με παίκτες όπως ΗΠΑ, Ισραήλ ή Ινδία. Η ενίσχυση της καινοτομίας, η προσέλκυση τεχνολογικού know-how και η συμμετοχή σε κοινοτικά προγράμματα καθιστούν δυνατή την αναβάθμιση των ελληνικών δυνατοτήτων. Το Ευρωπαϊκό Αμυντικό Ταμείο (EDF) και η Μόνιμη Διαρθρωμένη Συενργασία (PESCO) δίνουν έμφαση στην έρευνα, την ανάπτυξη και την παραγωγή του κοινού εξοπλιστικού εξοπλισμού. Η Ελλάδα μπορεί να συμμετάσχει σε έργα υψηλής προστιθέμενης αξίας, είτε μέσω αναβαθμίσεων υφιστάμενων συστημάτων είτε μέσω συμπαραγωγής νέων τεχνολογιών. Η επιτυχία απαιτεί ωριμότητα, στρατηγικό σχεδιασμό και αποτελεσματική διαχείριση κρατικών εταιρειών, όπως η ΕΑΒ, η ΕΑΣ και η ΕΛΒΟ.

Ωστόσο, η ελληνική αμυντική βιομηχανία αντιμετωπίζει χρόνιες παθογένειες και δομικά προβλήματα. Η συμμετοχή της στα εξοπλιστικά προγράμματα παραμένει περιορισμένη και πολλές συμβάσεις αφορούν εισαγόμενα συστήματα με χαμηλή ελληνική προστιθέμενη αξία. Οι γραφειοκρατικές διαδικασίες, οι παρωχημένες δομές και η περιορισμένη ευελιξία των κρατικών επιχειρήσεων δυσχεραίνουν την ταχεία προσαρμογή στις νέες ευρωπαϊκές πολιτικές. Η στρατηγική αναδιάρθρωση είναι επιτακτική. Η ενεργητική διαχείριση των κρατικών εταιρειών, η βελτίωση της διακυβέρνησης και η ενίσχυση του μάνατζμεντ μπορούν να επιτρέψουν στην Ελλάδα να συμμετάσχει δυναμικά σε κοινοτικά έργα υψηλής τεχνολογίας. Η αναμόρφωση του καθεστώτος αμυντικών προμηθειών ώστε να επιτρέπει γρηγορότερη ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών, μαζί με την αξιοποίηση αδιάθετων κονδυλίων του Ταμείου Συνοχής, μπορεί να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και να διαχυθεί η δραστηριότητα σε περιφερειακές περιοχές, ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα.

Η επιλογή των προγραμμάτων EDF και PESCO στα οποία θα συμμετάσχει η Ελλάδα πρέπει να γίνει στρατηγικά, λαμβάνοντας υπόψη την τεχνολογική ωριμότητα, την αποτρεπτική αξία και τη δυνατότητα εγχώριας συμμετοχής. Η επιτυχία δεν θα κριθεί μόνο από τα κεφάλαια που θα εισρεύσουν, αλλά από την ικανότητα της χώρας να τα αξιοποιήσει με στρατηγικό και βιώσιμο τρόπο.

Τα παραδείγματα διεθνών κοινοπραξιών, όπως η συνεργασία της ΕΑΣ με την τσέχικη MSM Export για την παραγωγή βλημάτων 155 mm, δείχνουν τον δρόμο για το μέλλον: συνδυασμός εγχώριας παραγωγής και διεθνούς συνεργασίας. Η Ελλάδα μπορεί να μετατρέψει τη γεωπολιτική της θέση σε πλεονέκτημα, προσελκύοντας επενδύσεις και τεχνολογικό know-how που θα ενισχύσουν την αποτρεπτική της ισχύ και την αμυντική αυτονομία της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα δεν μπορεί να παραμείνει θεατής. Η ώρα για δράση είναι τώρα. Οι νέες πολιτικές της ΕΕ δημιουργούν ευκαιρίες που η χώρα δεν πρέπει να χάσει, με την αύξηση χρηματοδοτικών πόρων, τη συμμετοχή σε προγράμματα υψηλής τεχνολογίας, και τη συνεργασία με διεθνείς επενδυτές μπορούν να μεταμορφώσουν την ελληνική αμυντική βιομηχανία. Η επιτυχία θα κριθεί από την ικανότητα να συνδυαστούν στρατηγικός σχεδιασμός, καινοτομία και οργανωτική ωριμότητα, ώστε η Ελλάδα να γίνει ενεργός συμμέτοχος στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής ικανότητας αποτροπής.