Η Αισθητική της Εγκατάλειψης των Πόλεών μας!

Αρθρογραφεί στο TheOpinion ο Σάββας Ιωακειμίδης, MArch Eng, CEO της arxicon.com

Οι πόλεις μας, αλλά και τα χωριά μας, ασφυκτιούν πλέον κάτω από το βάρος μιας σιωπηλής αλλά παράλληλα κραυγάζουσας παρακμής. Δεν πρόκειται απλώς για επιφανειακή αισθητική δυσαρμονία, αλλά πρόδηλα για μια βαθιά παθογένεια που καθρεφτίζεται στις όψεις των κτιρίων μας.

Οι αλλόκοτες πλέον προσόψεις, τα αποσαθρωμένα επιχρίσματα, η περαιτέρω οπτική ρύπανση εξαιτίας της άναρχης τοποθέτησης εξωτερικών κλιματιστικών μονάδων, οποιασδήποτε διάστασης και μορφής παράνομων πινακίδων, των «χύμα» καλωδιώσεων,  τα «λαχούρ» τεντόπανα, οι νομιμοποιημένοι καταπατημένοι ημιυπαίθριοι χώροι, δεν είναι απλά μεμονωμένα περιστατικά. Είναι τα ορατά συμπτώματα μιας παρακμής που απαξιώνει περιουσίες, θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια ασφάλεια και διαβρώνει ΚΑΘΕΤΑ την όποια πολιτιστική & πολιτισμική μας ταυτότητα.

Η εικόνα αυτή δεν είναι καμίας μορφής πεπρωμένο, αλλά αποτέλεσμα συγκεκριμένων, διαγνωσμένων αιτιών που επιμένουμε να αγνοούμε, την ώρα που οι λύσεις βρίσκονται, δοκιμασμένες και επιτυχημένες, μπροστά στα μάτια μας.

Το θεμελιώδες εμπόδιο, το καρκίνωμα που παραλύει κάθε προσπάθεια ανάπλασης και αναδιαμόρφωσης, είναι η πολυϊδιοκτησία, κληρονομιά της μεταπολεμικής αντιπαροχής. Έρευνα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας για το κέντρο της Αθήνας, αποκάλυψε την παράλογη πραγματικότητα: ο μέσος αριθμός συνιδιοκτητών ανά κτίριο είναι 32. 32! Ενώ υπάρχουν κτίρια με περισσότερους από 300 ιδιοκτήτες!

Πώς μπορεί να ληφθεί απόφαση για μια δαπανηρή ανακαίνιση, αναδιαμόρφωση, αποκατάσταση, υπό αυτές τις συνθήκες; Η φυσιολογική αδυναμία συνεννόησης οδηγεί προφανώς στην αδράνεια, στην εγκατάλειψη, και τελικά, σε έναν φαύλο κύκλο υποβάθμισης.

Και έτσι, ένα ήδη παραμελημένο κτίριο, μειώνει την όποια κοινωνική πίεση για συμμόρφωση, κάνοντας τον κάθε ένοικο να αισθάνεται λιγότερες αναστολές στα να προσθέσει τη δική του οπτική παραφωνία στον ήδη στρεβλό καμβά της κατοικίας του. Αυτή η αδράνεια μάλιστα ενισχύεται από ένα νομικό πλαίσιο το οποίο παρότι καθιστά υποχρεωτική τη συντήρηση των κτιρίων, αποτελεί έναν «χάρτινο τίγρη», χωρίς πραγματικούς μηχανισμούς ελέγχου και σοβαρές αποτρεπτικές κυρώσεις. Το σύστημά μας λειτουργεί «αντιδραστικά»: περιμένει την κατάρρευση για να επέμβει, αντί να την προλαμβάνει με σχεδιασμό και αειφορική πρόβλεψη!

Κι όμως, ο δρόμος για την αλλαγή πορείας είναι ήδη χαρτογραφημένος από πόλεις που αντιμετώπισαν παρόμοιες προκλήσεις. Η λύση απαιτεί έναν συνδυασμό πειθαρχίας, κινήτρων και ξεκάθαρων και λιτών κανόνων.

Το Παρίσι προσφέρει το πρώτο, απλό μάθημα: θεσμοθετημένη υποχρέωση για πλήρη ανακαίνιση των προσόψεων κάθε δέκα χρόνια. Ένας απλός, προβλέψιμος και υποχρεωτικός κανόνας που δημιουργεί έναν συνεχή κύκλο συντήρησης.

Η Σιγκαπούρη προχωρά ένα βήμα παραπέρα με το σύστημα «Περιοδικής Επιθεώρησης Προσόψεων», που επιβάλλει έλεγχο από πιστοποιημένους μηχανικούς κάθε επτά χρόνια για τα παλαιότερα και ψηλότερα κτίρια. Αυτό δεν είναι μια αόριστη υποχρέωση, αλλά μια κεντρικά ελεγχόμενη διαδικασία που διασφαλίζει προληπτικά την ασφάλεια και την καλή κατάσταση του κτιριακού αποθέματος.

Η υιοθέτηση ενός αντίστοιχου μοντέλου για την Ελλάδα, χρησιμοποιώντας την ήδη θεσμοθετημένη «Ηλεκτρονική Ταυτότητα Κτιρίου» ως κεντρική πλατφόρμα, θα ήταν η πιο κρίσιμη μεταρρύθμιση που θα χρειαζόμασταν εάν θέλαμε να λύσουμε οριστικά το πρόβλημα.

Όπως όμως είναι λογικό κάθε υποχρέωση, θα πρέπει να συνοδεύεται από έξυπνα κίνητρα. Η Βιέννη δείχνει τον δρόμο της ολιστικής χρηματοδότησης. Δεν επιδοτεί απλώς μια στρώση μπογιάς, αλλά συνδέει ΚΑΙ την αισθητική αναβάθμιση με συγκεκριμένους στόχους ενεργειακής απόδοσης. Αυτή η λογική δημόσιας δαπάνης, επιτυγχάνει ταυτόχρονα ομορφότερες πόλεις, χαμηλότερους λογαριασμούς ενέργειας, αύξηση της αξίας των ακινήτων και μείωση των εκπομπών CO2.

Η ενσωμάτωσή όλων των εσόδων του ΕΝΦΙΑ, μέρους των Δημοτικών Τελών & μέρους του κόστους μεταβιβάσεων των ακινήτων, σε συνδυασμό με τα σχετιζόμενα ευρωπαϊκά προγράμματα αειφορίας, θα μπορούσαν να αποτελέσουν βασική πηγή διαχρονικής χρηματοδότησης όλου του παραπάνω εγχειρήματος. Ακόμη και χορηγικά χρηματοδοτικά προγράμματα καλαίσθητων και διακριτικών διαφημίσεων σε κτίρια που μπορούν να αποτελέσουν διαφημιστικό καμβά, θα μπορούσαν υπό αυστηρότατες προϋποθέσεις να αποτελέσουν χρηματοδοτική πηγή. Ας μην αποκτήσουν την αξία των ακινήτων στην Times Square τα ακίνητά μας. Ας σταματήσουν όμως να είναι σε αυτή τη μίζερη και grotesque κατάσταση. Άμεσα!

Η θεσμοθέτηση ενός ενιαίου διαχρονικού «Εθνικού Προγράμματος Αισθητικής & Αειφορίας Κτιρίων», με αυστηρότατα κριτήρια και προγραμματισμό 10ετίας, και χωρίς μάλιστα να απαιτεί τη συναίνεση των ιδιοκτητών, μια και δε θα χρηματοδοτείται ξεχωριστά από αυτούς, θα έδινε μία τεράστια προοπτική στην εξέλιξη και αποκατάσταση του αστικού και περιαστικού περιβάλλοντος όλων των αστικών δομών της χώρας.

Ο Σεβασμός ξεκινά πρωτίστως από τον εαυτό μας. Και τον Εσώτερο. Και τον Εξωτερικό!