Φίλτρα και Πραγματικότητα: Η ζωή μας στα social media

Η Κική Αραβίδου αρθρογραφεί στο TheOpinion. Η Κ. Αραβίδου είναι συνιδρύτρια της ομάδας για την γυναικεία ενδυνάμωση και τα γυναικεία δικαιώματα SHE-Society for Help & Empowerment.

Περίπου 100 εκατομμύρια φωτογραφίες αναρτώνται στο Instagram καθημερινά. Το να «σκοτώνουμε» τον χρόνο μας στα social media μοιάζει μια ελαφριά χωρίς σκέψη δραστηριότητα, ο εγκέφαλος μας όμως απορροφά όλες αυτές τις εικόνες και κρατάει σημειώσεις.

Οι φωτογραφίες που βλέπουμε, το γνωρίζουμε πια, τις περισσότερες φορές είναι πολύ μακριά από τις αυθεντικές  εικόνες των φίλων μας  αλλά και των κάθε λογής influencer. Τα χρώματα είναι πιο φωτεινά όπως και οι σκιές. Το δέρμα είναι πιο ομοιογενές, η μύτες μικρότερες και τα μάτια πιο ανοιχτά. Τα φίλτρα μπορούν να φτιάξουν τα πάντα, μετατρέποντας ένα καθημερινό πρόσωπο σε τέλειο τύπο προσώπου. Σύμφωνα με μια νέα έρευνα  του University of London’s Gender and Sexualities Centre το 90% των νέων γυναικών  χρησιμοποιούν φίλτρα ή επεμβαίνουν στις φωτογραφίες τους για να φαίνονται πιο όμορφες, πιο αδύνατες, με πιο άσπρα δόντια, άλλη μύτη κλπ. Η αλλαγή όμως της πλειοψηφίας των προσώπων μας δίνει μια μη ρεαλιστική άποψη για την ομορφιά. Ταυτόχρονα ποστάροντας ανάλογες φιλτραρισμένες φωτογραφίες μας, θεωρούμε ότι αυτός είναι και ο τρόπος που οι άλλοι πρέπει να μας βλέπουν.  Το 86 % των συμμετεχόντων στην παραπάνω έρευνα του Πανεπιστημίου του Λονδίνου είπαν ότι η παρουσίαση της ζωής τους στα social media δεν είχε σχέση με την πραγματική ζωή.

Είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος αποζητάει τον θαυμασμό, θέλει να είναι καλύτερος, να πετυχαίνει περισσότερα και αυτό είναι που οδηγεί στην ύπαρξη προτύπων τα οποία προσπαθεί να μιμηθεί. Είναι η σύγκριση λοιπόν καλή; 

Το να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με άλλους είναι μεν κομμάτι της ανθρώπινης συμπεριφοράς,  όμως συγκρίνοντας τον με μια ωραιοποιημένη βερσιόν των άλλων είναι επιβλαβές στην αυτοαντίληψη μας. Οι διαδικτυακές συγκρίσεις που κάνουν οι άνθρωποι όλων των ηλικιών πλέον, χωρίς μέτρο και έλεγχο μπορεί να γίνουν δυσβάστακτες. Ειδικά κατά την πανδημία όταν τα social media ήταν ένας από τους κύριους τρόπους που βλέπαμε άλλους ανθρώπους, τα στάνταρτ μη ρεαλιστικής ομορφιάς έγιναν επιζήμια για την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση μας. Αλλά και να συγκρίνουμε τους εαυτούς μας με τις φιλτραρισμένες  εκδοχές  μας είναι ένα χαμένο παιχνίδι, η σύγκριση αυτή αποδεικνύεται  ένας κλέφτης της χαράς. Δεν είναι τυχαίο που υπάρχει μία αύξηση στην σωματική δυσμορφική διαταραχή (δυσμορφοφοβία), μια  διανοητική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την έμμονη ιδέα ότι κάτι επάνω μας είναι λάθος  με αποτέλεσμα οι  πλαστικοί χειρουργοί σε όλο τον κόσμο να καταγράφουν μία αύξηση των ασθενών που τους ζητάνε να επέμβουν ώστε να μοιάζουν με τον φιλτραρισμένο  εαυτό που προβάλλουν στα social media.

Η αλήθεια είναι ότι η σύγκριση πάντα υπήρχε: σύγκριση με τους αστέρες του Χόλυγουντ, με μοντέλα και celebrities. Ιστορικά ο κινηματογράφος μας έδινε μια διέξοδο στην ομορφιά, στα χρήματα και στο όνειρο. Η διαφορά είναι ότι αυτό δεν ήταν 24 ώρες την ημέρα, οι οθόνες δεν ήταν κάτι που το παίρναμε για ύπνο και οι celebrities δεν ήταν για τον μέσο άνθρωπο. Υπήρχε μια απόσταση που μας έκανε να ισορροπούμε. Η φήμη, τα χρήματα και η ομορφιά έμοιαζαν άπιαστα κάπως. Σήμερα όμως με τα social media δεν μιλάμε για celebrities και σσύπερ μοντέλα αλλά για ανθρώπους που γνωρίζουμε. Η αίσθηση ¨γιατί δεν είμαι εγώ» γίνεται πιο δυνατή και σημαντική και έχει μια αρνητική επίδραση σε όλους μας αφού δεν είμαστε σαν αυτούς που βλέπουμε, δεν φοράμε τις μάρκες που θα έπρεπε, δεν ζούμε όπως οι φίλoι/ες μας online. Με όλη αυτή την μόνιμη διαδικτυακή επίθεση ευτυχίας υποσυνείδητα ή και όχι, έχουμε να ζήσουμε σύμφωνα με νέα ψηφιακά στάνταρ ευτυχίας, ομορφιάς, στυλ και ευφυΐας. Όμως τι αποδείξεις έχουμε ότι οι άνθρωπου αυτοί ζουν καλύτερες ζωές από τις δικές μας;

Οι celebrities και τα μοντέλα έχουν ομάδες ανθρώπων  για να πετύχουν την εικόνα που προωθούν και δεν γνωρίζουμε τίποτα από την πραγματική τους ζωή.  Το ίδιο αποτέλεσμα δημιουργείται και με καθημερινούς ανθρώπους στα social media: μήπως προωθούν τις καλύτερες φωτογραφίες τους; Ξέρουμε το πριν, το μετά, το χρόνο που ξόδεψαν και πόσες πέταξαν, τα φίλτρα που χρησιμοποίησαν; Είναι πολύ συνηθισμένη πλέον η σκηνή που κάποιος σε μία παρέα βγάζει μια φωτογραφία και το τηλέφωνο περνάει από όλα τα χέρια προκειμένου να αποφασιστεί αν η συγκεκριμένη φωτογραφία θα ανέβει στα social ή όχι. Η ζωή online -διαφημισμένη- εξιδανικευμένη-βελτιωμένη φαίνεται εύκολη: έχεις λεφτά, ομορφιά, νεότητα και εξουσία και αυτά σου λύνουν τα προβλήματα θεωρητικά.  Όμως γνωρίζουμε βαθιά μέσα μας ότι μπορεί να λύνουν μερικά αλλά για να είμαστε επιτυχημένοι στην πραγματική ζωή χρειάζεται να είμαστε αληθινοί. Να ζούμε συμφώνα με τις αξίες και τις αρχές μας, συμφώνα με τους αυθεντικούς εαυτούς μας και όχι συμφώνα με την ιδέα κάποιου άλλου για το πώς η ζωή, όπως φαίνεται μέσα από τα φίλτρα, είναι καλύτερη.  

Είναι αλήθεια ότι δύσκολα μπορούμε να ξεφύγουμε από την διαδικτυακή εποχή. Ή την υιοθετείς ή ρισκάρεις FOMO  (Fear Of Missing Out), τον φόβο δηλαδή να μην χάσεις αυτά που συμβαίνουν,  την νέα αρρώστια που έφερε το διαδίκτυο. Ξεχνάμε όμως ότι η ψηφιακή ζωή είναι ακριβώς αυτό: ψηφιακή, τα social media δεν είναι η πραγματική ζωή. Χρειάζεται μια ισορροπία με ρεαλιστικούς στόχους και επιδιώξεις. Η υγιής σύγκριση με πραγματικά ιδεώδη θα έπρεπε να είναι ο στόχος. Ναι, θα στενοχωριόμαστε λίγο γιατί θα φαίνεται ότι δεν έχουμε αυτό που έχουν οι άλλοι,  από την άλλη πλευρά όμως και η εγκυρότητα αυτού που «έχουν» οι άλλοι είναι πάντα υπό αίρεση.

Γιατί σε τελική ανάλυση, ο ουρανός είναι αρκετά μπλε, το ηλιοβασίλεμα αρκετά κόκκινο, εμείς αρκετά όμορφοι/ες και είναι προνόμιο να γερνάμε.