Από το «America First», στο «Strike First»: Ο Τραμπ, το Ιράν και η ψευδαίσθηση του απομονωτισμού

Αρθρογραφεί στο TheOpinion ο Διονύσης Μαγουλάς, Πολιτικός Επιστήμονας 

Τελικά, ο Ντόναλντ Τραμπ έκανε αυτό που θα έκανε σχεδόν κάθε άλλος Αμερικανός πρόεδρος στη θέση του. Παρά τις μεγαλόστομες διακηρύξεις περί «αποδέσμευσης», παρά την υποσχεθείσα απεμπλοκή από τις παγκόσμιες συγκρούσεις και την ατζέντα του απομονωτισμού τύπου “America First”, οι ΗΠΑ επανήλθαν — με τη βία. Ο αεροπορικός βομβαρδισμός σε τρεις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν ήταν περισσότερο από στρατιωτική ενέργεια. Ήταν η έμπρακτη διάψευση του τραμπιστικού αφηγήματος.

Ο Τραμπ εξελέγη ως ο πρόεδρος που θα «έβγαζε την Αμερική από τους πολέμους των άλλων». Όμως απέναντι στην προοπτική ενός πυρηνικού Ιράν, αλλά και μπροστά στην ανάγκη να υπερασπιστεί τη συμμαχία με το Ισραήλ, ο ίδιος υποχώρησε στις ιστορικές επιταγές της αμερικανικής στρατηγικής συνέχειας. Δεν ήταν ο τραμπισμός που μίλησε το βράδυ των πληγμάτων – ήταν το Πεντάγωνο, οι γεωπολιτικοί κανόνες του Ψυχρού Πολέμου, η ανάγκη να αποτραπεί μια νέα ηγεμονία από πλευράς Ρωσίας, Κίνας και Ιράν.

Ο απομονωτισμός του Τραμπ διαφέρει ριζικά από εκείνον προηγούμενων προέδρων, όπως ο Μακ Κίνλεϊ και ο Κούλιντζ, τόσο ως προς τη λογική όσο και ως προς την στρατηγική συνοχή. Ο Μακ Κίνλεϊ, στα τέλη του 19ου αιώνα, υπήρξε προσεκτικός επεκτατιστής: συνδύασε τον οικονομικό προστατευτισμό με στοχευμένη στρατιωτική δράση (π.χ. στον Ισπανοαμερικανικό πόλεμο), επιδιώκοντας εμπορική κυριαρχία χωρίς περιττές συρράξεις. Ο Κούλιντζ, τη δεκαετία του 1920, εξέφρασε έναν ειρηνιστικό θεσμικό απομονωτισμό, αποφεύγοντας εμπλοκές αλλά διατηρώντας διπλωματικά δίκτυα και σεβασμό στο διεθνές δίκαιο.

Ο Τραμπ αντίθετα λειτουργεί πέρα από κάθε θεσμικότητα και αντιφατικά εφαρμόζοντας έναν απομονωτισμό στη ρητορική, αλλά απρόβλεπτη χρήση βίας στην πράξη. Ενώ οι προηγούμενοι στόχευαν σε σταθερότητα, ο τραμπισμός παράγει σύγχυση και στρατηγικό κενό. Μέχρι σήμερα που αναγκάστηκε να πάρει τελικά θέση, επεμβαίνοντας.

Πράγματι, οι ΗΠΑ δεν είναι δυνατόν να «περιχαρακωθούν», όση πολιτική φαντασίωση κι αν επενδύεται σε αυτό το αφήγημα. Η επιρροή των σκληροπυρηνικών MAGA αντιλήψεων κάμφθηκε, όχι τόσο από ιδεολογική μετάνοια, όσο από τον σιδερένιο ρεαλισμό των συσχετισμών ισχύος. Η υποστήριξη του Ισραήλ και η πρόληψη της ιρανικής πυρηνικής απειλής αποτελούν σταθερές του αμερικανικού γεωστρατηγικού δόγματος — είτε κυβερνούν Δημοκρατικοί είτε Τραμπικοί Ρεπουμπλικάνοι.

Το παράδοξο είναι πως, ενώ το χτύπημα αποσταθεροποιεί το Ιράν, ταυτόχρονα αποκαθιστά μια στοιχειώδη διεθνή τάξη: υπογραμμίζει ότι η κατοχή πυρηνικών όπλων από θεοκρατικά καθεστώτα δεν είναι διαπραγματεύσιμη· ότι η αποτροπή, έστω μονομερής, παραμένει εργαλείο ηγεμονίας. Από τη στάση της Κίνας και της Ρωσίας θα φανεί αν αυτό σηματοδοτεί την ανασύνταξη της αμερικανικής ισχύος ή την αρχή μιας νέας περιόδου παγκόσμιας αμφισβήτησης.

Ωστόσο, αν δούμε πέρα από τη συγκυρία, η απόφαση Τραμπ φανερώνει και κάτι βαθύτερο: την απουσία στρατηγικού βάθους στον πυρήνα του τραμπισμού. Εξωτερική πολιτική δεν είναι μόνο ενστικτώδεις κινήσεις ή κινήσεις εντυπωσιασμού για εσωτερική κατανάλωση. Χρειάζεται συνέχεια, θεσμική γνώση, σεβασμό προς τις διεθνείς συμμαχίες. Ο τραμπισμός, αντίθετα, οικοδομήθηκε πάνω στην περιφρόνηση των θεσμών, στη γελοιοποίηση της διπλωματίας και στην προσωποποίηση της ισχύος.

Η πραγματικότητα, όμως, λειτουργεί διαφορετικά. Ο κόσμος δεν πειθαρχεί σε slogans. Ούτε οι εχθροί των ΗΠΑ είναι διαχειρίσιμοι μόνο μέσω της προβολής πυραυλικής ισχύος. Όσο η διεθνής πολιτική διαμορφώνεται από εξάρσεις και όχι από θεσμούς, τόσο το κόστος των αποφάσεων αυτών θα αυξάνεται – και θα το πληρώνουν πρώτα οι λαοί της Μέσης Ανατολής και έπειτα η ίδια η αμερικανική αξιοπιστία.

Ο Τραμπ, θέλοντας και μη, υποτάχθηκε στις ίδιες σταθερές που ορκιζόταν να ανατρέψει. Ο βομβαρδισμός του Ιράν δεν είναι μόνο στρατιωτική ενέργεια· είναι η αποδοχή πως, παρά τα ρητορικά πυροτεχνήματα, η παγκόσμια ηγεμονία απαιτεί ευθύνη και συνέπεια. Και αυτά, ο τραμπισμός ποτέ δεν τα είχε.