Ανί Ερνό : Η σημασία του Νόμπελ λογοτεχνίας 2022

Η Κική Αραβίδου αρθρογραφεί στο TheOpinion. Η Κ. Αραβίδου είναι συνιδρύτρια της ομάδας για την γυναικεία ενδυνάμωση και τα γυναικεία δικαιώματα SHE-Society for Help & Empowerment.

Στην  82χρονη  γαλλίδα συγγραφέα  Ανί Ερνό απονεμήθηκε το Νόμπελ λογοτεχνίας για το έργο της. Η Ερνό είναι η 16η γυναίκα που κερδίζει το βραβείο λογοτεχνίας ανάμεσα σε 116 συνολικά νικητές/τριες στα 114 χρόνια της ιστορίας του βραβείου.

Βέβαια οι επιδόσεις των γυναικών στα βραβεία Νόμπελ των κατηγοριών Λογοτεχνίας και Ειρήνης μπορούμε να πούμε ότι είναι από τις καλύτερες, αν αναλογιστούμε ότι από την δημιουργία του θεσμού μέχρι και το 2021, μόλις 58 γυναίκες έχουν τιμηθεί γενικά με βραβείο Νόμπελ έναντι 892 ανδρών, συζητάμε δηλαδή για το 6%  .

Το Νόμπελ λογοτεχνίας δόθηκε για πρώτη φορά το 1901 αλλά  υπήρξαν εφτά χρονιές (1914, 1918, 1935, 1940, 1941, 1942, 1943) που λόγω των ειδικών παγκόσμιων συνθηκών  η απονομή ακυρώθηκε και συνολικά το βραβείο το έχουν κερδίσει 116 λογοτέχνες/ιδες γιατί τις χρονιές 1904, 1917, 1966, 1974 μοιράστηκαν την τιμητική διάκριση δύο νικητές-

Ενδιαφέρον επιπλέον είναι ότι από τις 16 γυναίκες  μόνο μία είναι μαύρη και συγκεκριμένα Αφροαμερικανή. Θέματα όμως φαίνεται να υπάρχουν γενικά ως προς την διαφορετικότητα αφού και από τους υπόλοιπους 100 νικητές μόνο τρείς δεν ακολουθούν τον κανόνα «λευκός άντρας». Το 2018 ένα σεξουαλικό σκάνδαλο επέτεινε τις εντυπώσεις για μεροληπτική αντιμετώπιση και ακύρωσε την απονομή. Η νικήτρια ανακοινώθηκε την επόμενη χρονιά μαζί με τον νικητή του 2019.  Φέτος η απονομή του βραβείου στην  Ερνό, φεμινιστικό είδωλο για γενιές, ας ελπίσουμε  ότι σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας εποχής, συμπεριληπτικής και χωρίς στερεότυπα.

Η Ερνό είναι μια από τις πιο δυνατές και αντισυμβατικές φωνές της σύγχρονης γαλλικής λογοτεχνίας που, απροκάλυπτα αυτοβιογραφική, μίλησε ανοιχτά για σοβαρά κοινωνικά και πολιτικά θέματα αλλά και για το γυναικείο ζήτημα.  Ο Άντερς Όλσον πρόεδρος της Επιτροπής Απονομής μιλώντας για αυτήν είπε ότι: «Η Ερνό σταθερά και από πολλές διαφορετικές πλευρές εξετάζει την ζωή όπως είναι σημαδεμένη από πολλές ανισότητες: φύλου,  γλώσσας και  τάξης». Η  ίδια έχει πει ότι η συγγραφή είναι μια πολιτική πράξη που ανοίγει τα μάτια στην κοινωνική ανισότητα.

Για δεκαετίες ανατέμνει τις πιο ταπεινωτικές, ιδιωτικές και σκανδαλώδεις στιγμές της ζωής της με χειρουργική ακρίβεια  και σπάνια σαφήνεια, γράφοντας για θέματα ταμπού για τις γυναίκες. Γράφει για  τον τρόπο που μεγάλωσε, την παράνομη έκτρωση, την ανικανοποίητη οικογενειακή ζωή, την εξωσυζυγική σχέση, κάνοντας τις προσωπικές της εμπειρίες παγκόσμιες. Τα συναισθήματα σχεδόν ποτέ δεν περιγράφονται αλλά είναι εκεί και οι αναγνώστες/τριες τα αισθάνονται. Μάλιστα το αυτοβιογραφικό βιβλίο της «Το γεγονός» που αναφέρεται στην παράνομη έκτρωση που έκανε το 1963 στην Γαλλία όταν ήταν φοιτήτρια 23 χρονών, εστιάζοντας στους κινδύνους για την ζωή της και το στίγμα στην κοινωνία, μεταφέρθηκε στο σινεμά από την Οντρέ Ντιγουάν και απέσπασε τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας το 2021 -στην Ελλάδα προβλήθηκε με τίτλο «Το συμβάν».

Τίποτα δεν ξεφεύγει από την ματιά της Ερνό, γράφει για τα πάντα χωρίς φόβο ή ντροπή. Για την εμπειρία της με την έκτρωση είπε: «Ήταν μια εμπειρία ζωής και θανάτου που με διαμόρφωσε ουσιαστικά, που μου πρόσφερε μια άλλη θεώρηση του κόσμου… ..έγραψα “Το γεγονός” για να διατηρήσω ζωντανή τη μνήμη της φρικαλεότητας που βίωσαν εκατομμύρια κορίτσια και γυναίκες. Ήθελα, επίσης, να μιλήσω για αυτό που εγώ αποκαλώ “ο τρόμος της πραγματικότητας”».

Δεν υπάρχει τίποτα περιττό στα βιβλία της, με ένα κοφτερό τρόπο κάνει τις γυναίκες ορατές. Και καταλαβαίνουμε πόσο επίκαιρη και σημαντική είναι αν αναλογιστούμε την παγκόσμια συγκυρία, τις Ιρανές γυναίκες που εξεγείρονται, τις Αμερικάνες που βρίσκονται απέναντι στους νέους νόμους για τις αμβλώσεις, την κακοποίηση, την αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας,  τις γυναικοκτονίες. Φυσικά δεν θα μπορούσε να μην πάρει θέση για το #MeToo και όλα τα σύγχρονα φεμινιστικά κινήματα: «Οι γυναίκες δεν είναι πλέον πρόθυμες να αφήσουν πράγματα να τους συμβούν», είπε και αφού εξέφρασε την «πραγματική χαρά» της για αυτή τη νέα γενιά ακτιβιστών/ριών, αποφθεγματικά δήλωσε: «’Οταν η πολιτική σκηνή δεν είναι πολύ ευχάριστη, ένα πράγμα που δίνει ζωή, που ξεπερνά τα όρια, είναι ο φεμινισμός».