Ανάλυση των Πολιτικών Δυναμικών στη Μετα-Εμφυλιακή Συρία

Αρθρογραφεί στο TheOpinion o Δημήτριος Σιώτης, Διδάσκων Intelligence Analysis στο ΠΜΣ ‘’Διεθνείς Διαπραγματεύσεις’’ στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Η μελλοντική πορεία της Συρίας διαγράφεται ως ένα εξαιρετικά περίπλοκο και ασταθές πεδίο, όπου η επόμενη μέρα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εξελίξεις που αφορούν την κουρδική παρουσία. Η διακυβέρνηση του Αχμέντ Χουσεΐν αλ Σαράα (πρώην Αμπού Μοχάμεντ αλ Γκολάνι), κατά τον όγδοο μήνα της θητείας του, επιχειρεί να δημιουργήσει συνθήκες σταθερότητας με στόχο τη διατήρηση της εξουσίας. Ωστόσο, η προσπάθεια αυτή να ικανοποιήσει ταυτόχρονα τους πολυάριθμους και αντικρουόμενους εξωτερικούς και εσωτερικούς παράγοντες καθιστά την αποφυγή συγκρούσεων ιδιαίτερα δύσκολη. Η συριακή ηγεσία δεν επιδεικνύει την πρόθεση να προχωρήσει σε μια δημοκρατική διακυβέρνηση που θα εκφράζει το σύνολο των πολιτών.

Η Πολυπλοκότητα της Ανθρωπογεωγραφίας και οι Εσωτερικές Εντάσεις

Η ανθρωπογεωγραφία της Συρίας είναι εγγενώς συγκρουσιακή, με την εθνοτική και θρησκευτική της σύνθεση να αποτελεί πηγή δυνητικών εντάσεων. Η κατανομή των εθνοτικών ομάδων περιλαμβάνει: Άραβες (~50%), Αλαουίτες (~15%), Κούρδους (~10%) και Λεβαντίνους (~10%), ενώ το υπόλοιπο (~15%) απαρτίζεται από Δρούζους, Ισμαηλίτες, Ιμάμι, Νουσαΐρι, Ασσύριους, Τουρκομάνους και Αρμένιους. Σημαντική είναι και η θρησκευτική διάρθρωση: Μουσουλμάνοι 87% (με τους Σουνίτες να αποτελούν το 74% και τους Αλαουίτες, Ισμαηλίτες και Σιίτες το 13%), Χριστιανοί 10% και Δρούζοι 3%. Οι σχέσεις μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών στη Συρία είναι άκρως εχθρικές, καθώς η διαμάχη τους είναι βαθιά πολιτική, πέρα από τη θρησκευτική της διάσταση.

Οι Γεωπολιτικές Επιδιώξεις των Διεθνών Παραγόντων

Οι εσωτερικές εντάσεις επιδεινώνονται από τις αντιφατικές επιδιώξεις των μεγάλων διεθνών παικτών:

• Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής: Ο στρατηγικός στόχος των ΗΠΑ στη Συρία είναι η διατήρηση στρατηγικής παρουσίας στη Μέση Ανατολή. Για τον περιορισμό της επιρροής της Ρωσίας και του Ιράν, οι ΗΠΑ προστατεύουν τους συμμάχους τους, όπως οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), ενώ παράλληλα προς το παρόν παρέχουν στον Αλ Σαράα μια ευκαιρία να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά τους.
• Ρωσική Ομοσπονδία: Η Ρωσία επιδιώκει τη διατήρηση στρατηγικής επιρροής στην περιοχή, μέσω της διασφάλισης της στρατιωτικής της παρουσίας (Λαττάκεια, Ταρτούς) και της προστασίας των οικονομικών της επενδύσεων, ιδίως στους τομείς της ενέργειας και των λιμανιών. Οι πρόσφατες συναντήσεις, όπως αυτή της 31ης Ιουλίου 2025 μεταξύ Λαβρώφ και Σαϊμπάνι, υποδηλώνουν ότι η Ρωσία παραμένει σταθερή στους στόχους της.
• Ισραήλ: Το Ισραήλ επιδιώκει την ενίσχυση της παρουσίας του στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη. Για να διατηρήσει την υποστήριξη των ΗΠΑ, το Ισραήλ μεταξύ άλλων, λαμβάνει και μέτρα για την εξάλειψη της Χεζμπολάχ. Οι σχέσεις του Αλ Σαράα με τη Χεζμπολάχ είναι εξαιρετικά εχθρικές, γεγονός που ευθυγραμμίζεται με τα ισραηλινά συμφέροντα. Η αδράνεια της συριακής ηγεσίας έναντι των ισραηλινών στρατιωτικών ενεργειών στη νότια Συρία (υψώματα Γκολάν) και η παροχή δυνατότητας στην ισραηλινή αεράμυνα να αντιμετωπίσει στον εναέριο χώρο της Συρίας τις ιρανικές επιθέσεις αποτελούν σαφή δείγματα αυτής της προσωρινής σιωπηρής σύγκλισης.
• Τουρκική Δημοκρατία: Ο στρατηγικός στόχος της Τουρκίας είναι ο περιορισμός της κουρδικής αυτονομίας και στρατιωτικής ισχύος. Η Τουρκία ενισχύει την εσωτερική της νομιμοποίηση μέσω αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων, στρατιωτικού ελέγχου σε κρίσιμες περιοχές της Βόρειας Συρίας και επαναπατρισμού Σύριων προσφύγων. Η Τουρκία συστηματικά χρηματοδοτεί και στηρίζει σιωπηρά τον Αχμέντ αλ Σαράα, γι’ αυτό της δείχνει και ιδιαίτερη προτίμηση.

Η Εξίσωση της Ροζάβα

Στόχος των Κούρδων είναι η ίδρυση κράτους Κουρδιστάν. Για να το πετύχουν όμως θα πρέπει πρώτα να δημιουργηθεί μια Ομοσπονδιακή Συρία. Για να δημιουργηθεί αυτή, θα πρέπει να αυτονομηθεί ως κράτος η Ροζάβα και να προασπιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών της και να υπάρχει συμπερίληψη αυτών. Προϋπόθεση όμως είναι οι Κούρδοι να διατηρήσουν την συνεργασία του SDF με τις Η.Π.Α. και να συνάψουν ειρήνη με την Τουρκία. Οι Κούρδοι είναι αδιάφοροι προς την ύπαρξη μιας ενωμένης Συρίας.

Η Ροζάβα αποτελεί τον κρίσιμο παράγοντα σε αυτή την εξίσωση. Οι Κούρδοι, οι οποίοι αποτελούν περίπου το 10% του πληθυσμού (~2,38 εκατ. σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2024), επιδιώκουν την ίδρυση ενός ομοσπονδιακού κράτους στη Συρία, προκειμένου να κατοχυρώσουν την αυτονομία τους. Η Ροζάβα, αν και εθνολογικά ποικιλόμορφη, είναι γεωστρατηγικά και οικονομικά σημαντική, καθώς διαθέτει πλούσιους φυσικούς πόρους (πετρέλαιο, νερό, καλλιεργήσιμη γη).

Η οικονομική βιωσιμότητα της περιοχής εξαρτάται από την ανάπτυξη της βιομηχανίας και του εμπορίου. Ενώ η Ροζάβα διαθέτει σημαντικά πετρελαϊκά αποθέματα (από τα κοιτάσματα al-Malikiyah και al-Shadadi, που παρήγαγαν το 1/3 της εθνικής παραγωγής πριν τον πόλεμο), η οικονομική τους εκμετάλλευση παρεμποδίζεται από την έλλειψη επενδύσεων και υποδομών. Το μοντέλο διακυβέρνησης της Ροζάβα, βασισμένο στον δημοκρατικό συνομοσπονδισμό, προωθεί τη βάσης-δημοκρατία, την αποκέντρωση και την ισότητα των φύλων, στοιχεία που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την ισλαμική ιδεολογία του Αλ Σαράα.

Αντιφατικοί Στόχοι και Μελλοντικές Συγκρούσεις

Ο Αλ Σαράα, είναι φανατικός ισλαμιστής, ωστόσο υιοθετεί προσωρινά τη διπλωματία και τις παραχωρήσεις προκειμένου να εδραιωθεί. Η ιδεολογική του ταύτιση με ένα μοντέλο παρόμοιο με αυτό του Ερντογάν, το οποίο αντιτίθεται στην κουρδική αυτονομία, δημιουργεί ένα επικίνδυνο δίλημμα. Μια ενδεχόμενη παραχώρηση εδαφών ή δικαιωμάτων της βορειοανατολικής Συρίας στην Τουρκία θα έφερνε τον Αλ Σαράα σε σύγκρουση με τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και τους Κούρδους, θέτοντας σε κίνδυνο την ηγεσία του.

Συμπερασματικά, ο Αλ Σαράα επιχειρεί να ισορροπήσει σε ένα λεπτό σχοινί, προσπαθώντας να συμβιβάσει τις προσωπικές του πεποιθήσεις με τις απαιτήσεις των διεθνών παραγόντων. Ωστόσο, η θεμελιώδης σύγκρουση μεταξύ της ακραίας ιδεολογίας του και των δυτικών αξιών της ισότητας και της πολυφωνίας καθιστά την επίτευξη μακροπρόθεσμης σταθερότητας εξαιρετικά απίθανη. Η διπλωματία του, που βασίζεται σε διαρκείς παραχωρήσεις, δεν μπορεί να αντέξει επ’ αόριστον. Ο δρόμος προς την ανάπτυξη και την πραγματική σταθερότητα απαιτεί τη λήψη αποφάσεων που έρχονται σε αντίθεση με τα προσωπικά του πιστεύω, καθιστώντας την πορεία του εξαιρετικά επισφαλή.