Αλέξης Τσίπρας: Πιο πολύ επιστροφή παρά παραίτηση, δείγμα συνολικού αδιεξόδου του λαϊκισμού στην Αριστερά

Η σημερινή παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα από το βουλευτικό αξίωμα εντάσσεται σε μια προσεκτικά σκηνοθετημένη κίνηση επανατοποθέτησης, σχεδιασμένη στη λογική του προσωπικού του rebranding, στον δρόμο για το νέο του κόμμα. Έπειτα από δεκαέξι χρόνια κοινοβουλευτικής παρουσίας, ο πρώην πρωθυπουργός επιχειρεί να αποτινάξει τη φθορά της εξουσίας και να ξαναφορέσει το ένδυμα του αντισυστημικού εκφραστή, επιχειρώντας να επανασυνδεθεί με ένα ακροατήριο που έχει αποξενωθεί από το πολιτικό σύστημα συνολικά. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η προσπάθεια μπορεί να βρει χώρο όχι γιατί ο Τσίπρας έχει κάτι ουσιαστικά νέο να πει, αλλά γιατί ο ευρύτερος χώρος της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς έχει βυθιστεί σε πολιτικό και ιδεολογικό αδιέξοδο.

Παραιτήθηκε ο Αλέξης Τσίπρας από βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ

Ο Τσίπρας δηλώνει ότι «παραιτείται για να αφουγκραστεί την κοινωνία», αλλά στην πραγματικότητα επιχειρεί να αφουγκραστεί το κενό. Το κενό στρατηγικής, ηγεσίας και νοήματος που χαρακτηρίζει σήμερα το σύνολο του αυτεπικαλούμενου προοδευτικού χώρου. Η αναφορά του στην «ελπιδοφόρα ανασφάλεια της κοινωνικής δράσης» αποτελεί τη συνέχεια της ίδιας συναισθηματικής πολιτικής που τον ανέδειξε το 2012–2015, μιας πολιτικής που επενδύει στη ρητορική της ηθικής ανωτερότητας και στην αίσθηση ότι η κοινωνική αλλαγή θα έρθει «από τα κάτω». Μόνο που σήμερα η κοινωνία δεν έχει διάθεση για επαναστάσεις, ακριβώς γιατί έχει κουραστεί από τη ρητορική της σωτηρίας και αναζητά απλώς σοβαρότητα και αξιοπιστία.

Αυτός είναι ο αντικαταστάτης του Αλέξη Τσίπρα στην Α’ Πειραιώς

Το παράδοξο είναι πως η δυνατότητα του Τσίπρα να φαντασιώνεται ξανά ρόλο ηγέτη προκύπτει ακριβώς από την ανεπάρκεια των συναγωνιστών του στον κοινό χώρο του πολιτικού χάρτη. Ο ΣΥΡΙΖΑ, υπό την ηγεσία του Σωκράτη Φάμελλου, μετά από τρεις μετεκλογικές διασπάσεις παρουσιάζει μια αμήχανη, αναιμική εικόνα, εγκλωβισμένος σε θεσμικές ισορροπίες, χωρίς σαφή ταυτότητα και χωρίς φωνή που να εμπνέει. Το ΠΑΣΟΚ, παρότι έχει βρεθεί εκ των πραγμάτων στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, παραμένει διχασμένο ανάμεσα στη φιλοδοξία να προτείνει μια κυβερνητική εναλλακτική και στον πειρασμό του αντιπολιτευτικού λαϊκισμού. Η ηγεσία του Νίκου Ανδρουλάκη μοιάζει να μη διαθέτει την πολιτική αυτοπεποίθηση που απαιτεί η ιστορική συγκυρία, καθώς δείχνει περισσότερο να διαχειρίζεται τη θεσμική του θέση παρά να διεκδικεί με αξιώσεις κάτι καλύτερο.

Αλέξης Τσίπρας: Μια παραίτηση – ιδρυτική διακήρυξη του νέου κόμματος

Στο μεταξύ, ο Στέφανος Κασσελάκης, μετά την εκδίωξή του από τον ΣΥΡΙΖΑ και το δικό του δρόμο με το «Κίνημα Δημοκρατίας» σε ένα μεταπολιτικό σχήμα περισσότερο ταυτοτικό και επικοινωνιακό, παρά πολιτικό με την παραδοσιακή έννοια, ενώ η Νέα Αριστερά κινείται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Και γύρω από αυτά τα κεντρικά σχήματα, τα μικρότερα κόμματα της ριζοσπαστικής ή αντισυστημικής Αριστεράς παραμένουν καθηλωμένα σε μια ιδεολογική αυτάρκεια που δεν αγγίζει πια το κοινωνικό σώμα. Η Ζωή Κωνσταντοπούλου έχει αναλάβει αυτοβούλως έναν ρόλο ηθικού εισαγγελέα, εκμεταλλευόμενη χειραγωγώντας σχεδόν μονοθεματικά το δυστύχημα στα Τέμπη, ενώ κάπου βρίσκεται και ο Γιάνης Βαρουφάκης για να θυμίσει τι συνέβη και πως διαψεύστηκε με το δημοψήφισμα το 2015.

Το ντόμινο μετά την παραίτηση Τσίπρα – Πώς σχηματίζονται οι κοινοβουλευτικές ομάδες

Έτσι, ο Τσίπρας έφτασε να πιστεύει πως μπορεί να εμφανίζεται εκ νέου ως «λύση». Όχι επειδή έχει εξελιχθεί πολιτικά, αλλά επειδή το οικοσύστημα γύρω του έχει βαλτώσει. Ο λαϊκισμός του, όσο εξαντλημένος κι αν φαίνεται, εξακολουθεί να διεκδικεί για κάποιους ένα στοιχείο δραματουργίας: την ικανότητα να ντύνει την πολιτική με αφήγημα, να μετατρέπει την κρίση σε ιστορία, την απογοήτευση σε «ελπίδα». Και όταν λείπουν οι εναλλακτικές, η αφήγηση γίνεται ξανά υποκατάστατο της πολιτικής.

Η παραίτησή του, λοιπόν, δεν πρέπει να διαβαστεί ως αποχώρηση αλλά ως προοίμιο. Ο Τσίπρας προετοιμάζει ένα νέο πολιτικό σχήμα, αποδεσμευμένο από το βάρος του ΣΥΡΙΖΑ, που θα παρουσιαστεί ως «κίνημα πολιτών» και «υπέρβαση των κομμάτων». Θα θελήσει να απευθυνθεί ξανά στο συναίσθημα της αγανάκτησης, θα υποσχεθεί συλλογικότητα και νέα αρχή, και θα βρει ακροατήριο σε ένα κοινό που εξακολουθεί να νοσταλγεί το πολιτικό δράμα του 2015.

Παραίτηση Τσίπρα: Οι πρώτες αντιδράσεις σε ΣΥΡΙΖΑ-ΠΑΣΟΚ-Νέα Αριστερά

Το ζήτημα, ωστόσο, δεν είναι ο Τσίπρας καθαυτός. Είναι η πολιτική συνθήκη που τον καθιστά ξανά πιθανό. Η ελληνική Αριστερά και Κεντροαριστερά παραμένουν εγκλωβισμένες σε έναν αδιέξοδο λαϊκισμό: έναν λόγο που προσπαθεί να κολακεύσει τις διαθέσεις του κοινού αντί να τις κατευθύνει, που προτιμά να συγκινεί παρά να πείθει. Έναν λόγο που μιλά διαρκώς «για το λαό», χωρίς να ξέρει ποιον εννοεί.

Και αυτή ίσως είναι η πιο αποκαλυπτική διαπίστωση για το σημερινό πολιτικό σκηνικό: πως μετά από δέκα χρόνια κρίσεων, μεταρρυθμίσεων, διχασμών και αναζητήσεων, η ελληνική Κεντροαριστερά εξακολουθεί να παράγει περισσότερο μελαγχολία παρά πολιτική. Και μέσα σε αυτή τη μελαγχολία, ο Αλέξης Τσίπρας βρίσκει ξανά ρόλο όχι ως φορέας ελπίδας, αλλά ως καθρέφτης ενός χώρου που δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς να ξαναζήσει το παρελθόν του.